طرح نو| سارا شمیرانی| محیط‌زیستی‌ها که کنار هم جمع می‌شوند نمی‌دانند برای گفتن مشکلات باید از کجا شروع کنند. از دریاچه ارومیه که دیگر به احیا آن امیدی نیست یا از آشورادهی که قرار است به‌زودی قطب تازه گردشگری شود و هزار گرفتاری به گرفتاری‌های دیگر محیط‌زیست اضافه کند. برای همین هم حرف‌ها آن‌قدر زیاد است که در یک برنامه 2 ساعته تمام نمی‌شود و درنهایت ناگفته‌های زیادی باقی می‌ماند. همایش «از زمین و زمان» که ویژه جایزه دوسالانه دکتر قهاری بود، فرصتی را فراهم کرد برای این‌که انجمن‌های محیط‌زیستی کنار هم جمع شوند. اهمیت مسأله جهانی محیط‌زیست و مشکلاتی که هر روز به آن اضافه می‌شود و به وجود آمدن یک الگوی ویران‌کننده جهانی که اینبار تنها مربوط به کشور ما نمی‌شود، باعث شد تا این جایزه امسال به انجمن‌های فعال به محیط‌زیست تعلق گیرد و از 10 نهاد برتر در این حوزه تقدیر شود. درنهایت هم جمعیت «زنان مبارز با آلودگی محیط‌زیست» مقام اول را به‌دست آورد و به‌عنوان فعال‌ترین نهاد در این حوزه شناخته شد. جایزه این دوسالانه که سومین دوره آن برگزار شد، سال‌های گذشته به موسسات محک و رعد تعلق گرفته بود.
به ما فعالان «محیط‌ایست» می‌گویند
نه «محیط‌زیست»
پژوهشگرانی که سابقه زیادی در ادارات مرتبط با محیط‌زیست داشتند و جزو فعالان این حوزه به حساب می‌آمدند ازجمله شرکت‌کنندگان در این مراسم بودند که هرکدام چند دقیقه‌ای فرصت برای سخنرانی داشتند. یکی از مهم‌ترین سخنرانان محمدباقر صدوق، معاون پیشین محیط‌زیست بود که در این همایش از تالاب‌هایی گفت که رفته‌رفته تبدیل به نیزار می‌شود. از وضعیتی که چندان خوشایند نیست و وعده و وعید‌ها فقط می‌تواند یک دلخوشی ساده باشد برای این‌که فکر کنیم بالاخره همه‌چیز درست می‌شود. صدوق حرف‌هایش را با دریاچه ارومیه آغاز کرد که 10میلیارد تن نمک این دریاچه مانند یک بمب ساعتی برای محیط‌زیست عمل می‌کند. او وزارت نیرو را مهم‌ترین مقصر خشک شدن دریاچه ارومیه می‌دانست و گفت، مصرف بی‌رویه آب و گسترش باغات باعث شد تا امروز با دریاچه خشک شده‌ای روبه‌رو شویم که مثل یک جنازه روی دستمان مانده و کاری از دستمان بر نمی‌آید. صدوق در ادامه، حرف‌هایش را با مسأله آزادراه تهران - شمال ادامه داد و گفت، وقتی مسئولان فکر می‌کنند، اگر مسیر تهران به شمال را کوتاه کنند یعنی موفقیت بزرگی به‌دست آوردند و در سوخت صرفه‌جویی کردند دیگر چه می‌توان گفت؟ در طرح‌هایی که ارایه می‌شود کسی به این فکر می‌کند که مردم شمال، با انبوه توریستی که قرار است 2 ساعته به شهرهای شمالی برسند باید چه کنند؟ از کجا باید آب مورد نیاز این همه مسافر تأمین شود؟ همین امروز که تا شهرهای شمالی 5 ساعت راه است اکثر تهرانی‌ها آخر هفته خود را در شمال می‌گذرانند چه برسد به این‌که مسیر کوتاه‌تر هم بشود. وقتی مسئولان نمی‌دانند یکی از جذابیت‌های هر شهری برای توریست‌ها لذت‌بردن از مسیر و دیدن مناظر است و با تخریب جنگل‌ها و کوتاه‌کردن مسیر این امکان را از مسافران می‌گیرند چه باید گفت؟ وقتی این مسائل مطرح می‌شود و جلوی کار گرفته می‌شود، آن‌وقت است که به فعالان «محیط‌زیست» به کنایه فعالان «محیط‌ایست» می‌گویند که در همه کارها خلل ایجاد می‌کنند و نمی‌گذارند کشور در مسیر توسعه پایدار قدم بردارد. اما کاش همه متوجه می‌شدند که این ایده‌ها هیچ‌کدام نه‌تنها در مسیر توسعه نیست که هر لحظه ما را به ویرانی نزدیک می‌کند.
کاش مثل سرخپوست‌ها عمل می‌کردیم
«ما جزیی از طبیعت هستیم نه رئیس آن. ما موقع ساخت خانه زیاد خاک را جابه‌جا نمی‌کنیم. هیچ گیاهی را از ریشه نمی‌کنیم. در فصل بهار آرام قدم برمی‌داریم چرا که مادر زمین باردار است. ما به هیچ درختی آسیب نمی‌رسانیم.» جالب است بدانید گفته‌های بالا جزو مرام‌نامه مردم این سرزمین در رابطه با محیط‌زیست نیست. این جملات را سرخپوستان قبایل کهن سال‌های پیش برای این‌که مراقب زمین خود باشند سرلوحه زندگی خود قرار دادند. در ادامه همایش زمین و زمان، دکتر خدیجه رضوی، عضو کنوانسیون مبارزه با بیابان‌زایی سازمان ملل‌متحد این موضوع را مطرح کرد و گفت ای‌کاش می‌توانستیم امروز مثل سرخپوست‌ها رفتار کنیم. رضوی در ادامه از مشکلات اخیر شهرهای جنوبی گفت که ریزگردها آن را احاطه کرده است و تمام مشکلات گردن کشورهای حاشیه‌ای مثل عراق می‌افتد. رضوی در این‌باره خاطره‌ای نقل کرد از سال‌ها پیش که درختان جنگل‌های کهور کرمان شبانه قطع می‌شدند و پیگیری او و همکارانش در آن سال‌ها نتوانست راه به جایی ببرد و جلوی بریدن این درخت‌ها گرفته شود. او در ادامه گفت که سال‌ها بعد، تبعات قطع‌شدن درختان باعث به‌وجود آمدن گرد و غباری شد که گریبان شهر بم را گرفت و باعث شد تا ریزگردها تمام کرمان را احاطه کنند.
اتحاد 130 «ان جی او» برای نجات آشوراده
مژگان جمشیدی هم یکی دیگر از فعالانی بود که در این مراسم حضور داشت و بیشتر درباره مسأله آشوراده صحبت کرد. جمشیدی معتقد بود مسأله آشوراده نباید به راحتی نادیده گرفته شود و همان‌طور که فعالان محیط‌زیست مانع تخریب جنگل ابر شدند و یازده سال مبارزه و مقاومت آنها باعث شد تا این جنگل نابود نشود، آشوراده هم‌چنین عزمی می‌خواهد تا این جزیره زیبا تبدیل به قطب گردشگری نشود. جمشیدی در این همایش گفت: اولین کنوانسیون زیست‌محیطی در سال 49 به اسم ایران ثبت شده اما امروز بعد از گذشت 44سال ما هیچ چیزی برای ارایه نداریم و در مقابل محیط‌زیست سربه پایین انداخته‌ایم. او از 24 تالابی گفت که ایران، به دنیا معرفی کرده بود اما امروز اثری از هیچ‌کدام از این تالاب‌ها نیست و تا مردم عزمشان را جزم نکنند سرنوشت دریاچه ارومیه و دیگر مشکلات محیط‌زیست به قوت خود باقی می‌ماند. جمشیدی معتقد بود نباید با شعار عدم وابستگی به نفت و توسعه گردشگری باعث از بین رفتن مناطق بکر کشورمان مثل آشوراده شویم و از اتحاد 130 نهاد و ان‌جی‌او فعال محیط‌زیستی برای نجات آشوراده گفت که قرار است تا لغو تمام تفاهمنامه‌ها با سازمان گردشگری به کار خود ادامه دهند.
فاطمه ظفرنژاد، ابوالفضل وطن‌پرست و مهرداد میرسنجری نیز از دیگر سخنرانان این همایش بودند. درنهایت برنامه با معرفی ان‌جی‌اوهای فعال محیط‌زیستی به کار خود پایان داد.
در ادامه همین صفحه با سازوکار انجمن «زنان مبارز با آلودگی محیط‌زیست» که به‌عنوان نهاد برتر در این حوزه شناخته شد، آشنا می‌شوید.