مساجد در دوران مبارزات انقلاب اسلامی، به عنوان کانون‌های مبارزه و مقر فعالیت‌های انقلابیون نقشی تاثیرگذار داشتند و سخنرانی‌های روحانیون و آزاداندیشان در مساجد موجب آگاهی مردم از بی‌عدالتی‌ها، ظلم، تبعیض و فساد رژیم می‌شد. افزون بر آن، بازیابی هویت اسلامی را از دیگر کارکردهای مسجد در ایام مبارزات مردم ایران بر ضد حکومت طاغوت باید قلمداد کرد. در ادامه با برخی از تاثیرگذارترین مساجد تهران در جریان مبارزات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران آشنا می‌شوید.
مسجد همت، سنگر انقلاب بیخ گوش کاخ شاه
مسجد همت در میدان تجریش و جنب امامزاده صالح (ع) سال ۱۳۲۰ آیت‌الله طالقانی را به عنوان امام جماعت خود تجربه کرد. مرحوم طالقانی از همان ابتدای ورود به مسجد همت، چهارشنبه‌ها جلسه‌های سخنرانی و تفسیر قرآن برقرار کرد. این جلسه‌ها تا سال ۱۳۴۱ ادامه داشت که ایشان به دلیل انتشار اعلامیه شورای مرکزی نهضت آزادی با عنوان «ایران در آستانه یک انقلاب بزرگ» در چهارم بهمن‌ماه دستگیر و بازداشت شد. از آن پس نیز این جلسه‌ها به همت آیت‌الله ملکی و طرفداران آیت‌الله طالقانی هم‌چنان در مسجد همت برگزار می‌شد. مسجد همت تجریش میان دو کاخ نیاوران و سعدآباد واقع است که در زمان پهلوی از حساسیت بسیاری برخوردار بود، اما مردم می‌دانستند در این مسجد هر شب روشنگری صورت می‌گیرد و سخنرانی‌های خوبی برپا می‌شود. آیت‌الله ملکی در مسجد، انتشارات ایجاد کرده بود و به نشر و توزیع پیام‌های امام می‌پرداخت. او در پی شناساندن امام بود و در سخنرانی‌های مسجد صریحاً احکام امام را با نام، مطرح می‌کرد و نسبت به تبعید ایشان نیز مواضع سختی می‌گرفت. در راهپیمایی‌ها تهیه پلاکاردها، پارچه‌نویسی، تهیه و تنظیم شعارها به عهده فعالان مسجد همت بود.
مسجد آذربایجانی‌ها، جایگاه منبرهای پرشور
نام اصلی مسجد آذربایجانی‌ها در محله پاچنار مسجد شیخ عبدالحسین است که در میان بازاری‌های تهران بیشتر به مسجد ترک‌ها و مسجد آذربایجانی‌ها شهره است. مسجد شیخ عبدالحسین میزبان سخنرانان و واعظان بزرگ و حوادث ماندگاری در تاریخ معاصر بوده است، طوری که یک روز ساواک، به خاطر اعلامیه‌های امام(ره) و منبرهای پرشور، پیش از نماز ظهر در مسجد را می‌بندد تا کسی در مسجد نماز نخواند. آیت‌الله هادی خسروشاهی، امام جماعت مسجد هنگام نماز می‌آید و می‌بیند در مسجد بسته است. او از مغازه رو به روی مسجد که فرش فروشی بود یک سجاده و فرش کوچک امانت می‌گیرد و آن را جلوی در بسته مسجد پهن می‌کند و قامت می‌بندد. تا آیت‌الله، الله اکبر بگوید، کل بازار پشت او به صف می‌شوند. مرحوم فلسفی از منبری‌های معروف این مسجد بود و معروف است که وقتی سخن می‌گفت، مردم روی پشت بام‌ها می‌نشستند و گوش می‌کردند. سخنرانی معروف او درباره رفراندوم هم در این مسجد انجام شده بود. علامه محمد تقی جعفری، آیت‌الله دستغیب شیرازی، مرحوم کافی، شهید مطهری و شهید بهشتی از جمله افراد شاخصی بودند که در این مسجد منبر می‌رفتند.
مسجد الهادی، مخالفت جدی با تصمیمات شاه
امام جماعت مسجد الهادی در خیابان دماوند (شرق تهران) آیت‌الله حسین غفاری بود. او سال ۱۳۳۵ به تهران آمد و در مسجد الهادی فعالیت‌های اجتماعی و مذهبی خود را آغاز کرد. در جریان نهضت عمومی علما در این سال، آیت‌الله غفاری نیز در مسجد الهادی سخنرانی‌هایی را علیه تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی ایراد کرد. پس از آن که محمدرضا پهلوی با طرح «انقلاب سفید» اصلاحات آمریکایی خود را آغاز و بر مخالفت با مبانی مذهبی پافشاری کرد، علما و مراجع به رهبری امام خمینی(ره) عید نوروز سال ۱۳۴۲ را تحریم کردند و در این میان آیت‌الله غفاری نیز اعلامیه‌ای را در حمایت از این تحریم صادر کرد. پس از سخنرانی تاریخی امام خمینی(ره) در عصر عاشورای سیزدهم خرداد ۱۳۴۲ حکومت شاه در واکنش به این سخنرانی، حضرت امام و علمای دیگری را دستگیر کرد که آیت‌الله حسین غفاری از جمله آنها بود. مبارزات سیاسی این عالم مجاهد علیه رژیم منحوس پهلوی سال‌ها ادامه یافت تا این که سرانجام در تیرماه سال ۱۳۵۳ هجری شمسی ساواک بار دیگر او را دستگیر کرد و در تاریخ 7 دی 1353 ایشان را به شهادت رساند.