بنا به گزارش اخیر یونیسف، نوجوانان، در مقایسه با کودکان در سنین دبستان، 2 برابر بیشتر ممکن است از ادامه تحصیل بازبمانند. اکنون بالغبر 63میلیون نوجوان 12 تا 15 ساله در سراسر جهان، وجود دارد که از حق آموزش محروماند. درحقیقت از هر 5 نوجوان، یک نفر از ادامه تحصیل محروم است. این درحالی است که این آمار در مورد کودکان دبستانی از هر 11 نفر یک نفر است. از اینرو، به نظر میرسد نوجوانان 2 برابر کودکان از ادامه تحصیل محروم بوده و با افزایش سن نوجوانان، احتمال محرومیت قطعی آنان از ادامه تحصیل بیشتر هم میشود. بهطورکلی درحال حاضر بیش از 121میلیون کودک و نوجوان در سراسر جهان وجود دارد که هرگز موفق به رفتن به مدرسه نشدهاند و بهرغم اینکه ارتقای حق آموزش و ایجاد تسهیلات جهت دسترسی همگان به آموزش و پرورش در زمره اهداف توسعه هزاره بوده و اکنون نیز وارد سال 2015 شدهایم، اما هنوز هم خلأها و نقصانهای جدی در دسترسی کودکان و نوجوانان به آموزش وجود دارد؛ حتی آمارها و یافتههای موجود نشان میدهد که از سال 2007 به بعد، تعداد این کودکان و نوجوانان که از حق آموزش محروماند، کاهش نیافته است.
برخی از گروههای آسیبپذیرتر کودکان عبارتاند از: کودکان درگیر در وضع مخاصمات مسلحانه، کودکان کار، کودکان متعلق به گروههای اقلیت مذهبی، نژادی، قومی و همچنین کودکان معلول. دبیرکل یونیسف، ضمن انتقاد از وضع موجود خاطرنشان کرده است که امکانات و تجهیزات موجود در رابطه با رفع نیازهای کودکان و نوجوانان در امر آموزش، کفایت نمیکند. وضع نامساعد آموزش کودکان و نوجوانان این ضرورت را ایجاب کرده است که دولتها نقش مؤثرتری در تضمین برخورداری آنان از حق آموزش ایفا کنند.
طبق گزارشهای اخیر یونیسف، بیشترین نرخ کودکان و نوجوانان بازمانده از تحصیل، در کشورهای اریتره و لیبریا است که به ترتیب 66درصد و 59 درصد از کودکان و نوجوانانشان، از ادامه تحصیل در مدرسه بازماندهاند. در کشور پاکستان، بالغ بر 58درصد از دختران نوجوان در سنین 12 تا 15سال از ادامه تحصیل بازماندهاند؛ درحالیکه این نرخ در مورد پسران، در حدود 49درصد است. فقر بهعنوان یکی از مهمترین عوامل در بازماندن کودکان و نوجوانان از ادامه تحصیل قلمداد میشود و در کشور نیجریه، دوسوم از کودکان متعلق به خانوادههای فقیر امکان ادامه تحصیل در مدارس را ندارند؛ درحالیکه فقط 5درصد از کودکان خانوادههای ثروتمند از ادامه تحصیل بازمیمانند.
در ايران اما وضعيت چگونه است؟ معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش از جستوجوی خانه به خانه در سطح کشور برای شناسایی دانشآموزان بازمانده از تحصیل به منظور بازگشت آنها به مدارس خبر داده است. محمد دیمهور درباره وضع کودکان بازمانده از تحصیل گفت: معمولا بازماندگی دانشآموزان از تحصیل دلایل مختلفی دارد که مسائل فرهنگی، معیشتی یا ناکامی در یادگیری ازجمله این دلایل است و سازمانهای دولتی و نهادهای خیریه سعی در رفع مشکلات و بازگرداندن افراد به تحصیل دارند.
او با اشاره به آمار ۱۵۶هزار کودک بازمانده از تحصیل گفت: این آمار متعلق بهسال گذشته بوده و برای اعلام آمار جدید مشغول بررسی و جمعبندی موضوع هستیم. در استانها، شهرستانها و مناطق کارگروهی با عنوان انسداد مبادی بیسوادی تشکیل شده است، مسئولیت این کارگروه در سطح استان با استانداران و در شهرستانها برعهده فرمانداران هستند و نهادها، سازمانها و موسسات مختلفی عضو این کارگروه هستند. همچنین موسسات خیریه، سازمانهای مردم نهاد و نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی عضو این کارگروه هستند. بعد از اینکه آمار دانشآموزان بازمانده از تحصیل یا ترک تحصیل کرده به دست این کارگروه رسید و پس از انطباق سامانه سناد آموزش و پرورش و سامانه سازمان ثبت احوال با آمار به دست آمده، نشانی و نام دانشآموزان در اختیار استانها قرار میگیرد.
مسئولان مربوطه در استانها براساس اطلاعات دریافتی و با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند، به صورت خانه به خانه دنبال دانشآموزان گشته و پس از یافتن آنان با توجه به دلایل ترک تحصیل یا بازماندگی از تحصیل افراد، اقدامات لازم را انجام میدهند. موسسه خیریه «جامعه یاوری فرهنگی» در برخی استانها وارد عمل شده و کمک هزینه تحصیلی تعداد زیادی از دانشآموزان بازمانده از تحصیل را فراهم کرده است و امیدواریم با ادامه این حرکتها و پیگیری همکاران در راستای شناسایی دانشآموزان بازمانده از تحصیل شاهد افزایش پوشش تحصیلی و کاهش تعداد دانشآموزان بازمانده از تحصیل باشیم.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه مقاومت خانوادهها در برابر تحصیل فرزندانشان براساس قانون جرم است، گفت: در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان این موضوع پیشبینی شده است و اگر خانوادهای از حضور فرزند خود در مدرسه جلوگیری کند، از طرف سازمان آموزش و پرورش و هم بهعنوان یک جرم عام از طرف مراجع مربوطه قابل شکایت و پیگیری است و مراجع قضایی نیز حکم مربوطه را صادر خواهند کرد.
وی با تأکید بر اینکه حضور دانشآموزان در مدارس تا پایان دوره راهنمایی الزامی است، تصریح کرد: ما به دنبال برخوردهای اینچنینی نیستیم و سعی ما بر این است که امکان حضور دانشآموزان در مدارس را فراهم کنیم.