شیوا سعیدی- شهروند| جهان در آستانه دوران جدیدی قرار دارد؛ به نظر می‌رسد عصری که در آن سوخت‌های فسیلی به چنان کیمیای گران‌بهایی تبدیل شدند که بر سر آن جنگ‌ها به راه افتاد، رو به افول گذاشته است. هرچند نفت گران‌بها پیامدهای سنگینی داشت و تاحدودی موازنه همیشگی بازار یعنی دلار گران و نفت ارزان را به هم ریخت، اما دلیلی شد تا صنایعی نوین به وجود بیایند و مخترعان و پژوهشگران از هر چیزی از نور خورشید گرفته تا زباله انرژی تولید کنند. نفت گران برای سلامت جهان پیامدهای مهمی داشت زیرا سبب شد تا قوانین و سرمایه‌گذاری‌های کلانی برای انرژی‌های پاک انجام شود و علاوه برآن در جهت کاهش آلودگی‌ها اقداماتی انجام شود. با پایان یافتن این عصر اکنون بیم‌های جدیدی به وجود می‌آید. نفت ارزان سبب می‌شود، دسترسی مردم به سوخت نیز راحت‌تر باشد و از هزینه خانوارهای مختلف در سراسر جهان(به غیر از کشورهای تولید‌کننده در خلیج‌فارس) کاسته شود. در چنین حالتی است که کارشناسان بیمناک می‌شوند که نفت ارزان تمام تلاش‌هایشان را برباد دهد. در این شرایط صرف میلیاردها دلار برای تولید انرژی‌های پاک بی‌معنی خواهد بود و دوران زوال انرژی‌های نو فراخواهد رسید.
کاهش سهم سوخت‌های پاک
با کاهش قیمت نفت
تاثیر کاهش قیمت نفت بر بازار انرژی‌های نو در نقاط مختلف جهان متفاوت است. به‌عنوان مثال ژنراتورهای نفتی حدود یک‌درصد برق آمریکا را تولید می‌کنند، اما این روند در تمام نقاط جهان یکسان نیست. در آمریکای مرکزی و جنوبی 10درصد الکتریسیته به وسیله نفت تولید می‌شود و این شاخص در خاورمیانه 29درصد است. در این بازارهاست که انرژی‌های نو به‌عنوان منبعی برای تولید برق با نفت رقابت می‌کنند. هر چند طبق آمار سازمان اطلاعات انرژی در سال 2013 بخش حمل‌ونقل 53درصد از 90میلیون بشکه نفت تولید شده در روز را مصرف کرده است اما همچنان سوخت‌های طبیعی در این بازار یک بازیگر برتر است و کاهش قیمت نفت می‌تواند به ثبات این مصرف کمک کند و سهم سوخت‌های پاک را کاهش دهد.
سیاست‌های تغییرات آب و هوا
یکی از انگیزش‌های اصلی رشد انرژی‌های نو در دهه‌های اخیر آن بوده است که سیاست‌گذاران متوجه شده‌اند کشورشان باید از انتشار گازهای گلخانه‌ای بکاهند تا بتوانند با تغییرات منفی آب و هوایی مقابله کنند. درحالی‌که به نظر می‌رسد اقدامات انجام شده در این زمینه برای تشویق به سرمایه‌گذاری کافی نبوده است، اما همین امر در دراز مدت می‌تواند به ماندگاری انرژی‌های نو کمک کند. کاهش قیمت نفت فرصتی برای اجرای سیاست‌هایی است که در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای موثر است. اکنون زمان آن رسیده تا از یارانه سوخت‌های فسیلی کاسته و مالیاتی بر آنها وضع شود. زیرا روند کاهشی قیمت نفت از تاثیرگذاری سیاست‌ها بر مشتریان می‌کاهد. هر دو این سیاست‌ها از انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌کاهند و در بلندمدت به سود انرژی‌های نو هستند.
انتظار برای اوج دوباره
نوسان قیمت نفت برکسی پوشیده نیست و هیچ‌کس نمی‌تواند به‌طور دقیق تعیین کند بازه‌های نوسانی چه مدت طول می‌کشد. همزمان با این تغییرات برخی انرژی‌های نو مانند خورشید به طرز روزافزونی قابلیت رقابت با سوخت‌های فسیلی را به دست آورده‌اند. بنابراین کاهش کوتاه‌مدت تاثیری طولانی نخواهد داشت. اما برخی تحلیلگران معتقدند برخی دیگر از انواع این انرژی مانند انرژی بادی ساحلی چندان جایگاه مستحکمی در بازار ندارند. به‌خصوص اگر بازه نوسان‌ها طولانی شود، معلوم نیست بر سر آنها چه خواهد آمد. موسسه خدمات مشاوره مشتری « USwitch» در این‌باره به روزنامه انگلیسی «ایندپندنت» اعلام کرده است که احتمالا ژنراتورهای انرژی نو نیازمند یارانه‌های اضافی هستند، زیرا شکاف میان هزینه برق تولید شده از سوخت فسیلی و انرژی‌های پاک هر روز بیشتر می‌شود. این امر در کشوری مانند انگلیس مشکلاتی به‌وجود می‌آورد زیرا هزینه حمایت دولت از برنامه‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال‌های اخیر کاهش یافته است. اکنون 6 ماه از آغاز روند نزولی قیمت نفت می‌گذرد و بسیاری از تحلیلگران معتقدند این روند در نیمه نخست 2015 نیز ادامه خواهد داشت.
ثبات انرژی‌های نو عامل موفقیت در بازار
در این میان برخی از کارشناسان معتقدند کاهش قیمت نفت در بازه زمانی تعطیلات تأثیر چشمگیری روی سرمایه‌گذاری انرژی‌های پاک نخواهد داشت و حتی ممکن است برای صنایعی مانند انرژی بادی مفید باشد. تحلیلگران بازار انرژی معتقدند بهای نفت تاثیری روی انرژی‌های پاک نخواهد داشت زیرا ساخت واحدهای تولید آن معمولا از سال‌ها یا ماه‌ها پیش برنامه‌ریزی شده است. این کاهش حتی ممکن است به‌عنوان عاملی مثبت برای صنعت انرژی‌های پاک عمل کند و به تثبیت قیمت‌ها در توافقنامه‌های خرید الکتریسیته منجر شود. «کریستین فیگورس» مدیر بخش تغییرات آب و هوا در سازمان‌ملل در کنفرانس تغییرات آب و هوا در اواخر 2014 گفت: شکنندگی قیمت نفت دقیقا یکی از دلایلی است که سبب می‌شود انرژی‌های نو محبوب‌تر شود چراکه سوخت‌هایی که از این نوع انرژی تولید می‌شود، بهای قابل پیش‌بینی‌تری دارند. مدل محبوب قراردادهای خرید در حوزه انرژی‌های قابل تجدید براساس قیمت از پیش توافق شده برق است که ، پیش‌بینی می‌شود که مفاد قرارداد‌ها میان تولید‌کنندگان و خریداران سخت‌تر شود. اکنون در اکثر بازارهای نقطه‌ای انرژی‌های نو، برق متعلق به واحدهای تولیدی بدون یارانه فروخته می‌شود. به‌عنوان مثال در شیلی اغلب واحدهای انرژی نو از طریق قراردادهای از پیش تعیین شده یا سیستم‌های حراج، انرژی تولیدی خود را می‌فروشند. پیش‌بینی هزینه الکتریسته برای واحدهای تولید‌کننده بسیار مهم است. در بازار عمده‌فروشی انرژی انگلیس کاهش قیمت نفت تاثیری ناچیز روی قیمت‌های خرده‌فروشی داشته است. درحال حاضر هیچ‌گونه تغییری در قیمت‌ها وجود ندارد. اما نکته مهم آن است که قیمت عمده‌فروشی انرژی درحال کاهش است.
آغاز روند کاهش سرمایه‌گذاری از استرالیا
با این وجود به‌نظر می‌رسد اوضاع چندان هم بد نباشد. سرمایه‌گذاری جهانی در مزرعه‌های بادی، پنل‌های فتوولتاییک خورشیدی و منابع دیگر انرژی پاک در سال‌گذشته به 383میلیارد دلار آمریکایی افزایش یافته است. سرمایه‌گذاری خورشیدی تقریبا نیمی از این مبلغ را به خود اختصاص داده است. در زمینه سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو، چین قدرتمندتر از بقیه کشورها عمل کرده است. به طوری‌که یک‌سوم مبلغ گفته شده یا 89.5میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است، اما سرمایه‌گذاری آمریکا با 51.8میلیارد دلار فقط 8درصد از کل سرمایه‌گذاری انجام‌شده‌است. در این میان برزیل نیز سرمایه‌گذاری خود را 2برابر کرده و به 7.9میلیارد دلار رسانده است. با این وجود استرالیا روندی مغایر با بازار را انتخاب کرده و سرمایه‌گذاری برای انرژی‌های نو در این کشور با 35درصد کاهش به 3.7میلیارد دلار رسیده است که از 2009 میلادی تاکنون بی‌سابقه بوده است. اکنون دست‌اندرکاران تولید انرژی‌های نو هم مانند بقیه با نگرانی روند صعود و سقوط نفت را دنبال می‌کنند تا سرنوشتشان مشخص شود.