| ماندانا خسروی پور |
این روزها موضوع دوری از اقتصاد نفتی و نزدیکی به اقتصادی غیرنفتی بیش از هر زمان دیگری موردنظر دولتمردان و کارشناسان قرار گرفته است. درحالی‌که سال‌های بسیاری است که دولت‌ها بر ضرورت فاصله گرفتن از دلارهای نفتی تأکید کرده‌اند، اما نصف شدن قیمت نفت در شش ماه گذشته به صورت عملی اقتصاد ایران را با چالش اقتصاد بدون نفت آشنا کرده است.
اکنون دیگر زمان ارایه تئوری و آزمون و خطا نیست و باید راهکارهای عملی‌ای برای اداره کشور با درآمد نفتی که به شدت کاهش یافته است، یافت. بر همین اساس شاخص‌ترین بخش‌هایی که همواره به‌عنوان رقبای درآمدهای نفتی مطرح بوده اند، مالیات و صادرات غیرنفتی است که با وجود ظرفیت‌های فراوانی که دارند، می‌توانند با یک برنامه‌ریزی دقیق به راحتی جای نفت را بگیرند.
اما یکی از بخش‌هایی که ظرفیت درآمدزایی هنگفتی حتی بالاتر از نفت و مالیات را دارد، صنعت توریسم و گردشگری است که همواره موردکم توجهی قرار گرفته است. درحالی‌که ایران به‌عنوان یکی از 10 کشور نخست ازلحاظ پتانسیل‌های گردشگری در دنیا محسوب می‌شود، ولی در میزان جذب گردشگر و درآمد در رتبه‌های پایین جدول توریسم جهانی قرار دارد. در گزارش سالانه رقابت‌پذیری در صنعت سفر و توریسم که هر سال از سوی مجمع جهانی اقتصاد ارایه می‌شود، از میان 139کشور، ایران رتبه 114 را دارد. این درحالی است که ترکیه به‌عنوان یکی از همسایگان ما با رتبه 50 بالاترین رتبه را در منطقه آسیای مرکزی و نزدیک به‌دست آورده است.
از سوی دیگر درحالی‌که کل درآمد نفتی پیشنهادی در لایحه بودجه‌سال آینده ایران- که البته در کمیسیون تلفیق مجلس کاهش یافت – 24میلیارد دلار است، ترکیه از محل صنعت توریسم در سال 2012 میلادی بیش از 32میلیارد دلار درآمد به دست آورده است. البته میزان درآمدزایی این صنعت در کشورهایی که سابقه و ظرفیت بالاتری دارند به مراتب بیشتر است. به‌طوری که در آمریکا سالانه حدود 140، اسپانیا 60 و فرانسه 56میلیارد دلار از این محل عایدشان می‌شود.
در این زمینه باید گفت کشور ایران که با داشتن یک سابقه تاریخی طولانی ظرفیت‌های گردشگری به مراتب بالاتری نسبت به سایر کشورهایی که هر سال میلیون‌ها گردشگر جذب می‌کنند، دارد با یک برنامه‌ریزی و بسترسازی مناسب و در کوتاه‌مدت می‌تواند در شأن جایگاه خود از درآمدهای این صنعت بهره‌مند شود.
از سوی دیگر توسعه صنعت توریسم به دلیل ارتباط مستقیم و غیرمستقیمی که با سایر صنایع داخلی دارد زمینه‌ساز رشد و توسعه سایر بخش‌ها خواهد شد. بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، هتلداری، رستوران، صنایع‌دستی و ده‌ها بخش دیگر که می‌تواند از این مسیر به رونق برسد.