شهروند| بختگان، شادگان، پریشان و هامون خشک شدند، ارومیه حال و روز خوبی ندارد و عمق تالاب انزلی هم به‌شدت کاهش یافته. شاید سهم کمی از گناه بلایی که بر سر تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور آمده بر گردن خشکسالی باشد و آسمانی که سر ناسازگاری گذاشته اما احمدعلی کیخا معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقد است که غفلت کرده‌ایم. او با اشاره به اینکه برای اولین‌بار برای محیط‌زیست یک کنوانسیون در رامسر تشکیل شد و در آن نشست به دنیا یادآور شدیم که برای حفظ تالاب‌ها باید تلاش کرد، گفت: «اگر به حرف‌های آن روز عمل می‌کردیم امروز این مشکلات برای تالاب‌های‌مان وجود نداشت. اگر طبق قوانین کنوانسیون رامسر عمل می‌شد امروز دریاچه‌های بختگان، شادگان، پریشان و هامون خشک نمی‌شدند. دریاچه ارومیه به این روز نمی‌افتاد و عمق تالاب انزلی هم با اینکه بیشترین میزان بارندگی در سال، یعنی بیش از دو‌هزار میلیمتر در‌سال را دارد به شدت کاهش پیدا نمی‌کرد.» کیخا در نشست خبری که در آستانه روز جهانی تالاب‌ها در بندر انزلی برگزار شد، با مطرح کردن این پرسش که چگونه می‌شود کشوری که 40سال پیش با فهم اجتماعی و زیست‌محیطی درست خود آغاز‌کننده نهضت حفاظت از تالاب‌ها در جهان بوده است، امروز با چنین بحران‌هایی دراین حوزه مواجه شود؟ گفت: «رفع بحران‌های موجود نیاز به ایجاد اتحاد و عزم در بدنه دولتی و حاکمیتی و اجتماعی دارد.» او درباره وضع حال حاضر تالاب بین المللی‌هامون، گفت: «محیط زیست موضوعی فرامرزی و هامون نیز به‌عنوان یکی از مهمترین ذخیره‌گاه‌های زیست کره درجهان که بخش قابل توجهی از تاریخ بشریت د رکنار آن شکل گرفته و حتی در میان تمامی ادیان از قداستی خاص برخوردار است نیاز به عزمی بین‌المللی برای احیا دارد و در همین راستا از نماینده مقیم سازمان ملل در ایران خواسته‌ایم تا به ایران کمک کند با رشد و توسعه زندگی مردم ایران و افغانستان به‌عنوان دو همسایه هامون در احیای این تالاب مهم با همکاری داشته باشند.»
محیط زیست
متأثرترین بخش از تحریم‌های بین‌المللی
کیخا با یادآوری تجربه موفق همکاری میان ایران در دفتر عمران سازمان ملل در دو موضوع حفاظت از یوزپلنگ ایرانی و حفاظت از تنوع‌زیستی زاگرس ادامه داد: «محیط‌زیست ایران آسیب‌های بسیاری از حوزه تحریم‌های ناعادلانه دیده است و امیدواریم با کسب نتایج مثبت از مذاکرات پیش‌رو و لغو تحریم‌ها علیه ایران شاهد گسترش همکاری‌های بین‌المللی در حوزه محیط‌زیست باشیم.» او با تأکید بر اینکه خط قرمز سازمان حفاظت محیط‌زیست کلیه پروژه‌های مخرب محیط‌زیست در کشور است، گفت: «باید نظر کارشناسی سازمان حفاظت محیط‌زیست فصل‌الخطاب کلیه فعالیت‌ها و پروژه‌های توسعه ملی قرار گیرد.»
ساخت سد شفارود غیرقانونی است
در حاشیه این نشست، کیخا در پاسخ به پرسش «شهروند» مبنی بر اینکه چقدر جایگاه محیط‌زیست در بین سازمان‌های دیگر ارتقا یافته است؟ گفت: «ما هیچ‌وقت در مورد تخریب محیط‌زیست ساکت نماندیم حتی در برابر دیگر سازمان‌های دولتی. هرجا که دیدیم پروژه‌ای و طرحی با اصل 50 مغایرت دارد مخالفت کردیم و مجوزی هم صادر نکردیم. ولی این به این معنی نیست که سازمان‌های دیگر کار خودشان را نکنند. شما خبرنگاران باید به این قضیه بپردازید که چقدر سازمان می‌تواند در برابر کارشکنی‌ها مقاومت کند. شما باید این سوال را بپرسید آیا شورای تأمین یک استان می‌تواند طبق قانون مخالف اصل 50 قانون اساسی عمل کند؟»
او درباره وضع سد شفارود هم به «شهروند» گفت: «پاسخ معاونت محیط‌زیست طبیعی منفی بود و ما هیچ مجوزی برای فعالیت اجرای سد صادر نکردیم و اگر هم الان دارند فعالیت می‌کنند غیرقانونی است. این جز حقوق ملت است و ما نمی‌توانیم در مقابل آن کوتاه بیاییم. ما این مشکلات استانی را داریم و این چالشی است که سازمان با آن روبه‌رو است. این مشکلات را در استان‌های دیگر همچون گیلان و یزد هم داریم. برخی فکر می‌کنند که برای توسعه استان این اقدامات لازم است ولی ما اعتقاد داریم که هر تغییری به منزله توسعه نیست و توسعه نباید به بهانه تخریب محیط‌زیست انجام شود.» کیخا در مورد بحران آب و وارد کردن آب از کشورهای همسایه هم یادآور شد که «سازمان محیط‌زیست اعتقاد دارد که مشکلات آب در هر حوزه‌ای باید در درون همان حوزه آبخیز حل شود. اولویت اول حل مسأله آب در درون همان حوزه است. ما در مرحله گذار هستیم باید از راه‌حل‌های فنی برویم به سمت راه حل‌های اقتصادی. در قانون برنامه پنجم هم ایجاد بازارهای آب دیده شده است. به نظر من باید دولتمردان به این سمت بروند. ما نمی‌توانیم با این خشکسالی که داریم آب را با مدل مصرف گذشته مدیریت کنیم. چاره‌ای نداریم که مدیریت مصرف را تغییر دهیم و با راه‌های اقتصادی مثل اصلاح قیمت آب برای اصلاح رفتار مصرف‌کنندگان، آب را مدیریت کنیم. انتقال آب از حوزه‌های دیگر به نظر من آخرین راه حل است یعنی ما همه راه حل‌های فنی و اقتصادی را رفتیم ولی جواب نگرفتیم آن وقت است که باید نگاه ما به بیرون از حوزه باشد.»
ارومیه هنوز نمرده، می‌توان آن را احیا کرد
در بخش دیگر برنامه گری لوئیس نماینده مقیم سازمان ملل در تهران با اشاره به اینکه برایش خیلی جالب است که این طورخبرنگاران از مسئولان انتظار پاسخگویی دارند، گفت: «وقتی می‌بینیم که شما در مورد محیط‌زیست این همه با مسئولان خود بحث می‌کنید برای من خیلی جالب است، اما الان وقتی می‌بینم که چقدر دولت روحانی و شخص دکتر ابتکار و دکتر کیخا برای مسائل محیط‌زیست و حفظ تالاب‌ها فعالیت می‌کنند باید بگویم که در این زمان باید با دولت همکاری کرد و این نکته را یادآوری کنم آیا در بیست‌سال قبل شما خبرنگاران می‌توانستید همین حرف‌ها و انتقادات را جلوی مسئولان بزنید.» او در ادامه با اشاره به مشکل دریاچه ارومیه هم گفت: «در مورد دریاچه ارومیه حدود بیست‌سال طول کشید که این دریاچه را تخریب کردیم و برای احیای آن هم همین قدر زمان نیاز است.» گری لوئیس در باره اینکه چقدر امیدوار است که دریاچه ارومیه زنده شود به «شهروند» گفت: «بله من شنیدم که خیلی‌ها می‌گویند که این دریاچه دیگر مرده است ولی وقتی آمدیم و بررسی کردیم با قاطعیت می‌توانم بگویم که این دریاچه هنوز نمرده و می‌توان آن را احیا کرد. الان ما داریم به کشاورزان آموزش می‌دهیم که چطور الگوی کشت خود را تغییر دهند و چطور از آب استفاده کنند که بر دریاچه ارومیه فشار وارد نشود. ولی این نیازمند زمان است.»
پروژه احداث زباله گیر در تالاب انزلی
کلنگ‌زنی می‌شود
در ادامه این نشست، محمدرضا برجی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست استان گیلان با اشاره به اینکه برای ۴۰ نقطه از تالاب انزلی رسوب گیر و زباله گیر جانمایی شده که احداث اولین آن همزمان با روز جهانی تالاب‌ها کلنگ زنی خواهد شد، گفت: «تالاب انزلی به دلیل اهمیت اکولوژیک بالا به همراه تالاب امیر کلایه لاهیجان و دهانه سفید رود(بوجاق) در کنوانسیون رامسر در‌سال ۱۳۵۴ به ثبت رسیده‌اند. پیش از این عمق این تالاب ۹ متر و مساحت آن ۱۵کیلومتر مربع بوده که متاسفانه امروزه عمق آن به‌طور میانگین به یک متر رسیده است.» او ادامه داد: «این تالاب ظرفیت ذخیره آبی سالانه یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون متر مکعب را داشته که اکنون به کمترین مقدار خود رسیده است. این درحالی است که اگر هزینه‌های بالایی که برای سدسازی صرف می‌شوند، صرف حفظ این ذخیره منبع آب می‌شد بسیاری از مشکلات کم آبی منطقه قابل حل بود.»