متين مسلم كارشناس روابط بين‌الملل

تندروهاي كنگره جمع شده در مثلث توليد كارشكني «منندنز، کرک و مک‌کین» به رهبري سناتور جان بينر، چرا رودربايستي را كنار نمي‌گذارند و حرف آخر را نمي‌زنند؟ به صراحت بگويند، شكست مذاكرات اتمي و به‌راه انداختن بحراني دیگر در خاورمیانه هدف اصلي‌شان است. آنان جز جنگ به چيز ديگري فكر نمي‌كنند.
رئيس‌جمهوری اوباما تاكنون در برابر آنان مقاومت كرده و مي‌گويد: «هرگونه اقدام عليه ديپلماسي را وتو خواهد كرد.» به‌همین دلیل آقای رئیس‌جمهوری و تيم مشاوران كاخ‌سفيد همواره بر این نکته تأکید کرده‌اند، در شرايط كنوني اصرار بي‌دليل بر بکارگیری اهرم تحریم‌های جدید، اولا، ايران را از ميز مذاكرات دور مي‌كند. ثانيا، ايالات‌متحده نزد افكار عمومي مقصر اصلي در شكست مذاكرات معرفي خواهد شد. سامانتا پاور، نماینده ایالات‌متحده در سازمان‌ملل در تأیید مواضع آقاي رئیس‌جمهوری هفته گذشته طي سخنانی صریح در حضور سناتور مک‌کانل، رهبر جمهوری‌خواهان سنا اظهار داشت: «اگر ماشه تحریم‌های تازه علیه ایران را بکشیم، ممکن است وضع از منزوی‌کردن ایران به‌منزوی‌کردن خودمان تغییر جهت پیدا کند.» مخالفان گفت‌وگو با ایران و حصول توافقی جامع با این کشور از چه‌چیزی نگرانند؟ اين‌كه توافق با تهران نظام تحريم‌ها را متزلزل و آن را وارد مدار بي‌بازگشتي كند؟ يا فقط نگران برآورده نشدن توقعات اسراييل و متحدان محافظه‌كار عرب آمريكا هستند؟ نگراني اول كه كاملا بي‌مورد است. از آن‌جا كه توافق با تهران صرف‌نظر از وزن امتيازي طرفين، منطقا نمي‌تواند جاده‌اي يك‌سويه باشد، به‌طورطبيعي يك‌وجه اصلي آن بايد برآورده‌شدن انتظارات ايران باشد. كجاي اين ايراد دارد؟ در غيراين‌صورت به گفته وزير خارجه ايران گفت‌وگو بي‌معناست. پس مسلما اين فشارهاي اسراييل و متحدان محافظه‌كار عرب است كه موجب شده دو قوه مجريه و مقننه كشور بر سر ايران به‌جان هم بيفتند. به‌هرحال انتهای مذاکرات با ایران در موعد ماه ژوئن از 3 حالت پیش‌فرضی خارج نيست. 1- به‌نتيجه نرسيدن مذاکرات كه آرزوي مخالفان است. 2- تمدید مذاکرات برای یک دوره زمانی پس از موعد ماه ژوئن كه هيچ‌كس خواهان آن نيست. 3 - حصول یک توافق جامع سیاسی به‌عنوان یک اصل و تهیه یک چارچوب فنی برای حل مسائل باقی مانده كه ظاهرا خواست طرف‌هاي مذاكره‌كننده خصوصا تهران- واشنگتن و جامعه جهاني است. مشکل این است تندروهای کنگره مبنای کار را بر پیش‌فرض اول و طرف‌های اصلی مذاکره مبنا را بر فرض سوم گذاشته‌اند. فرضی که جامعه‌جهانی و گروه 1+5، دلایل عقلي و روانی بیشتری برای امیدواری به تحقق آن دارند. سناتورهاي کنگره كه به‌نظر مي‌رسد، متوجه باخت اخلاقي خود شده‌اند، اينك دست به اقدامی تاکتیکی زده و با عقب‌نشینی طرحی به‌گفته آنان ملایم‌تر از لایحه دسامبر 2013 کرک - منندز ارایه داده‌اند. باربارا باکسر، سناتور دموکرات از ایالت کالیفرنیا هفته‌گذشته اعلام کرد: «با همراهی رند پل، سناتور جمهوری‌خواه کنتاکی، لایحه جدیدی را برای اعمال تحریم علیه ایران در صورت شکست مذاکرات آماده خواهد کرد.» متقابلا و مستقل از كاخ‌سفيد، كارشناسان خبره‌اي چون اسکو کرافت، برژنسكي و گري‌سيك (همانند موضع مشترك هفته‌گذشته 3 وزيرخارجه اروپايي) چنين اقدامي را خطايي استراتژيك براي ايالات متحده توصيف كرده‌اند. اسكو كرافت می‌گوید: «این‌گونه لوایح گفت‌وگوها را برهم خواهد زد و به‌مذاکرات آسیب مي‌رساند.» اما آيا مخالفان داراي آن شهامت اخلاقي براي پذيرش اشتباه و بي‌صبري‌هاي خود هستند؟ نمي‌دانم! فعلا كه جام بینر، رئیس مجلس نمایندگان پرچم مخالفت را جلوي كپتول هيل بلند كرده و برخلاف عرف سياسي و پروتكل‌هاي ديپلماتيك از ناتانياهو براي سخنراني عليه ايران در كنگره دعوت كرده. اما نخست‌وزير اسراييل قرار است چه‌چیزی را براي نمايندگان تشریح يا افشاء کند؟ مانند 12‌سال گذشته بار ديگر مي‌خواهد بگويد ایران ظرف 6 ماه آینده به بمب اتم دست خواهد يافت؟! یا بار دیگر مترصد است مانند زمان سخنراني در سازمان ملل نمايشي مضحك اجرا و كاريكاتور آبرنگ خنده‌داري از برنامه اتمی ایران نشان دهد؟ يك ديپلمات اروپايي مقيم واشنگتن مي‌گويد: «شك ندارم اقدامات كنگره و سخنراني از پيش معلوم نخست‌وزير اسراييل به تضعيف موقعيت كنگره در برابر رئيس‌جمهوري منجر خواهد شد.» اما صرف‌نظر از تحولات جاري، روند مذاكرات متكي بر توافقنامه ژنو از يك جنبه متفاوت جلب‌توجه مي‌كند و آن بنيان محكم مفاد توافقنامه‌‌اي‌ است كه عده‌اي از آن انتقاد مي‌كنند. توافقنامه‌اي كه فعلا توانسته دست مخالفان را براي سنگ‌اندازي در مسير حصول توافق نهايي ببندد. منتقدان توافقنامه ژنو به اعتقاد من تعمدا به اين نكته توجه نمي‌كنند چارچوب توافق صورت گرفته، تاكنون مانع از آن شده ايران بيش از پيش تحت‌فشار قرار گيرد يا تحريم جديدي عليه آن وضع شود. اين نكته بسيار مهم موجب شده مدافعان فشار بيشتر بر ايران و خواهان شكست مذاكرات در موضعي كاملا تدافعي قرار گيرند. در اين ميان زيركي و هوش تيم مذاكره‌كننده ايران را نبايد دست‌كم گرفت كه با قدرت‌هاي جهاني به چنين توافق مهمي دست يافتند و درمورد ايالات متحده، عملا كاخ‌سفيد را وادار به دفاع از مفاد بيانيه به نفع خود كرده‌اند.