| برگردان: سودابه قیصری | منبع: اکونومیست – ژانویه 2015 |
در سال 1967 کانادا برای حذف تبعیض و تعصب نژادی از پروسه پذیرش مهاجران راهی ابداع کرد. سیستم امتیازدهی، نژاد و کشور اصلی درخواست‌دهنده را - که تا آن زمان به‌طورحتم باید سفیدپوست باشد- نادیده می‌گرفت، در عوض، تحصیلات، مهارت در زبان انگلیسی و فرانسه و تجربیات کاری امتیازات بالایی داشت. با این تغییر، آسیایی‌ها جای اروپایی‌ها را به‌عنوان گروه غالب مهاجران گرفتند.
قراردادن معیار اجازه ورود به کانادا براساس شایستگی، نه براساس مقررات خشک و دیوان‌سالار در آن زمان ایده‌ای رویایی بود. چند کشور ازجمله استرالیا، نیوزیلند و سنگاپور از سیستم امتیازدهی کانادا پیروی کردند. در اروپا، حتی سیاستمداران مخالف با مهاجرت «بدون کنترل» زبان به تحسین روش انتخابی کانادا گشودند.
در مقایسه با دیگر کشورها، کانادا هنوز هم شرایط مهاجران را نسبتا درک می‌کند. حزب محافظه‌کار حاکم بر کانادا به احتمال تنها حزب دست راستی در دنیای غرب است که طرفدار چنین قانونی است. زمانی‌که کشورهای اروپایی دنبال راه‌هایی برای بستن درهایشان هستند و آمریکا به فکر این است که چه تعداد از مهاجران غیرقانونی را از کشورش اخراج کند، این اواخر کانادا تصمیم گرفته تعداد اقامت دایمی را از 265هزار نفر در سال به 285هزار نفر افزایش دهد. کریس الکساندر، وزیر مهاجرت می‌گوید که وقتی این موضوع در ماه اکتبر اعلام شد، منتظر واکنش‌های جنجالی بود ولی چنین اتفاقی هرگز نیفتاد. او می‌گوید: «مردم فکر می‌کردند که این درست‌ترین تصمیم است». اما سیاست‌های کانادا درحال تغییر است. از زمان برنده شدن در انتخابات 2006، محافظه‌کاران، سیاست اجازه ورود به مردم براساس مهارت‌های تحصیلی را به پذیرش افراد با پیشنهاد کار تغییر دادند. در اول ژانویه دولت از این هم فراتر رفت. شیوه جدید سیستم ورود سریع(Express Entry System)1 اهمیت داشتن پیشنهاد کار برای افراد با درخواست اقامت دایم را بسیار افزایش داد.
در شیوه جدید، کانادا بیشتر دنبال‌کننده است تا هدایت کننده. نیوزیلند در سال 2003 و استرالیا در سال 2009 برتری را به افراد دارای پیشنهاد شغل دادند. این تغییر قابل درک است اما منتقدان آن نگران تغییر سیاست‌های مبتنی‌بر ارزش‌های شهروندی به‌سمت سیاست‌ها و منطق کنترل شده تجاری هستند. کانادا سیستم را نسبت به کلاهبرداری و تبعیض آسیب‌پذیر می‌کند. به‌رغم داشتن سیاست‌های بازتر نسبت به سایر احزاب راست، حزب محافظه‌کار کانادا نسبت به صدور اجازه ورود به پناهندگان و اعضای خانواده مهاجران به سرسختی شناخته شده است.
سیاست امتیازدهی اولیه اشکالاتی داشت. در گیت‌های ورودی هیچ تبعیضی مهاجران را تهدید نمی‌کرد ولی وقتی سعی می‌کردند شغلی پیدا کنند، در دام آن گرفتار می‌شدند. کارفرماها غالبا مهارت‌ها و تحصیلاتی که خارج از کانادا به‌ویژه خارج از اروپا کسب شده باشد را به رسمیت نمی‌شناختند. سرنوشت پزشکان به تاکسیرانی ختم می‌شد و معماران به کارهای سخت در فروشگاه‌های رفاه روی می‌آوردند. درصد بیکاری بین مهاجران حدود50درصد بالاتر از کارگران متولد کاناداست.
سیستم‌های کارفرما محور (Employer-Led) تمایل دارند برخی از این مشکلات را تصحیح کنند. آنها ناهمگونی بین مشاغل موجود و مهارت‌های مهاجران را کاهش می‌دهند و آنها را به اقامت در خارج از شهرهای بزرگی مثل تورنتو، ونکوور و مونترال تشویق می‌کنند. مادلین سامشین، رئیس دیده‌بان مهاجرت دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «از دیدگاه اقتصادی، اگر به این‌که مهاجران چگونه رفت‌وآمد کنند، اهمیت بدهید، یعنی این سیستم کارفرما محور سیستم خوبی است.»
اولین تلاش محافظه‌کاران برای این کار موفق نبود. دولت سعی کرد با افزایش تعداد کارگران خارجی از طریق دادن اجازه کار موقت، رضایت کارفرماها را به دست آورد. دکتر ون کلی، مدیر موسسه‌ای که تجارت‌های کوچک کانادا را نمایندگی می‌کند، می‌گوید: «تنها راه انجام شغل‌های سطح پایین یا نیمه ماهری که کانادایی‌ها مایل به انجامشان نیستند، پذیرفتن کارگران موقت است؛ درخواست‌دهندگان اقامت دایمی تحصیلات بسیار بالایی داشتند و نمی‌شد آنها را در این مشاغل به‌کار گرفت، در این زمینه شکایاتی هم بود. علاوه‌بر تبعیض میان مهاجران، کارفرماها پا را فراتر گذاشته و آنها را با دستمزد پایین‌تری استخدام می‌کردند.» یک بانک 60 کارگر فناوری اطلاعات را از کار بیکار کرد و با یک شرکت کاریابی برای جایگزین کردن آنان با کارگرهای خارجی ارزان قرارداد بست. صدور ویزا برای «رقاصان عربی»، استفان‌هارپر، نخست‌وزیر را که مسیحی پروتستان است، شرمسار کرد و از ژوئن گذشته، دولت صدور ویزای کار موقت را به شدت محدود کرد.
ورود سریع (Express Entry) روش دوم است، بالاترین امتیاز این بخش که شامل مهاجران اقتصادی است، 1200 امتیاز است و نیمی از امتیاز به کسانی تعلق می‌گیرد که پیشنهاد کاری داشته باشند یا در یکی از برنامه‌های مهاجرت ایالتی کانادا که در رابطه با پست‌های خالی مختلف است، نام‌نویسی کرده باشند. کسانی که بیشترین امتیاز را داشته باشند، سریعا برای پرکردن فرم اقامت دایم زیر نظر یکی از 3برنامه مهاجرت اقتصادی دعوت می‌شوند. بقیه افراد در گروهی قرار می‌گیرند که دولت و درنهایت کارفرمایان می‌توانند از بین آنها انتخاب کنند. با این حال، کارگران ماهر باید حداقل 100 امتیاز را کسب کنند تا تشریفات قانونی انجام شود. الکساندر می‌گوید: سیستم جدید در جذب مهندسان، متخصصان فناوری اطلاعات و کارگران بخش سلامت که کانادا به آنها نیاز دارد، کمک می‌کند.
این تغییرات در راستای حل مشکلات پیشین است و دولت برای نیل به آن از متقاضیان می‌خواهد پیشاپیش از مورد قبول بودن مدارکشان در کانادا اطمینان حاصل کنند. همچنین کارفرمایان را وامی‌دارد که قبل از فرستادن فرم پیشنهاد کار برای متقاضیان مهاجرت، ثابت کنند که برای مشاغل مورد نظرشان هیچ شهروند کانادایی درخواست نداده است. برنامه جدید، سن متقاضیان اقامت کانادا را پایین آورده است: درخواست کنندگان 20 تا 30 ساله، به دلیل سن خود، بالاترین امتیاز را کسب می‌کنند. مهاجر رویایی جدید کانادا جوان‌تر است، چند زبان می‌داند، از قبل مدت طولانی‌تری نسبت به مسن‌ترها در کانادا کار کرده است و برخلاف مسن‌ترها پیشنهاد شغلی بیشتری دارد. یکی از وزرای سابق، محافظه‌کاران را به‌خاطر تبدیل اداره مهاجرت به یکی از بزرگترین آژانس‌های نیروی کار ستایش کرد.
اما همه این‌قدر خوشحال نیستند. جفری ریتز از دانشگاه تورنتو می‌گوید: «این تغییرات به مثابه غیردولتی کردن سیاست مهاجرت است و می‌تواند باعث برقراری دوباره تبعیض شود، سیستم امتیازدهی با همه کاستی‌هایشان، ارزش‌هایی داشت.» براساس بررسی اداره مهاجرت، افسران ویزا از این‌که سیستم کارفرمامحور سرشار از تقلب باشد، می‌ترسند. آنها نگران نفوذ کارفرماهایی هستند که اصلا وجود خارجی ندارند و شغل‌های غیرواقعی را به خانواده و دوستان افراد مقیم عرضه می‌کنند. مهاجرانی که برای مدت مشخصی در اختیار یک کارفرما هستند، ممکن است مورد سوءاستفاده قرار گیرند. برخلاف سیستم امتیازدهی قدیم که برای هر نژاد و ملیتی یکسان بود، سیستم جدید این امکان را برای کارفرمایان ایجاد می‌کند که از راه‌های مختلف که کشف آن بسیار سخت است، بین افراد تمایز قایل شوند. براساس مطالعه منتشر شده در سال 2011، کارفرمایان انگلیسی زبان در تورنتو، مونترال و ونکوور، متقاضیان کاری که اسم‌هایشان به‌نظر انگلیسی می‌آید را ترجیح می‌دهند.
گرایش محافظه‌کاران به کارفرمایان، کار را برای پناهجویان و افراد مسن‌تری که می‌خواهند به خانواده‌شان در کانادا بپیوندند، مشکل‌تر کرده است.
سیستم امتیازدهی قدیم، برای متقاضیانی که افراد خانواده‌شان در کانادا ساکن بودند، امتیازاتی قایل می‌شد؛ سیستم جدید چنین امتیازی نمی‌دهد. جیسون کنی که قبل از الکساندر، وزیر مهاجرت بود، پذیرش پناهجویانی که به نظر او از بخشندگی و سخاوت کانادا سوءاستفاده می‌کردند را سخت‌تر کرد. دادگاهی در کانادا نیز کم‌کردن بودجه بهداشتی پناهجویان توسط او را خشن و غیرقانونی دانست ولی دولت درمقابل رأی دادگاه موضع گرفته و خواستار تغییر آن است.
الکساندر، وزیر مهاجرت کنونی نیز به دلیل پذیرش فقط 1300 پناهجو از سوریه در سال 2014 به شدت مورد انتقاد است. وی اصرار دارد که با توجه به جمعیت کانادا، آنها سهم خود را در این زمینه پذیرفته‌اند. درحال حاضر حدود 2400 پناهجوی سوری در کانادا هستند و دولت قول داده است که در 3سال آینده 10هزار نفر دیگر را نیز بپذیرد.
الکساندر با غرور می‌گوید: «کانادایی‌های جدید جوان‌تر هستند و نسبت به قبل تحصیلات بهتری دارند.» او همچنین می‌گوید: «تعداد مهاجرانی که مدرک تحصیلی دبیرستان دارند، بسیار بیشتر از کل جمعیت کانادایی‌هاست.» این علامت خوبی برای آینده کاناداست، اما آرمان‌گرایی گذشته درحال رنگ باختن است.
پانوشت:
1- (Express Entry System): از ژانویه 2015 اداره مهاجرت و شهروندی کانادا سیستم جدید الکترونیکی به نام سیستم ورود سریع را ایجاد کرده که تقاضاهای اقامت دایم تحت برنامه‌های مهاجرت اقتصادی خاص را مدیریت می‌کند. سیستم ورود سریع اولین گام برای مهاجرت به کاناداست.
