با توسعه جوامع و افزايش روزافزون گرايش به مصرف لوازم برقي در خانوادهها ميزان مصرف برق خانگي نيز افزايش يافته است، طبق آمارها مصرف برق خانگي در ايران 2.5 برابر استاندارد جهاني است؛ يعني در بخش خانگي و تجاري كشور 37درصد از انرژي مصرف ميشود. اما ما موفق به استفاده صحيح نشدهايم! چرا؟ آيا فقط به منافع اقتصادي و مضرات اقتصادي آن چشم دوختهايم؟ در دنيا اما وضعيت چگونه است؟
پژوهشی جدید نشان میدهد، مصرفکنندگان برق زمانی که در مورد خطرات زیستمحیطی، بهداشت و سلامت انسان آگاهی پیدا میکنند، بیشتر نسبت به مصرف بیرویه انرژی حساس میشوند و در مصرف صرفهجویی میکنند. مگالی دلماز و عمر آی.آسنسیو از موسسه محیطزیست و توسعه پایدار دانشگاه یوسیالای آمریکا، پژوهشی انجام دادهاند که برخلاف انتظار آنها نشان میدهد آگاهیرسانی در مورد آسیبهای زیستمحیطی و سلامت انسانها مشوق اصلی مصرفکنندگان برق برای کاهش مصرف است. این پژوهش با عنوان «مشوقهای غیرمادی و صرفهجویی در مصرف انرژی» در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا (PNAS) منتشر خواهد شد. در پژوهش دلماز و آسنسیو، ۱۱۸مشتری سازمان برق لسآنجلس در محدودهای نزدیک دانشگاه UCLA شرکت کردند. شرکتکنندگان در این مطالعه به 2 گروه تقسیم شدند و مصرف انرژی هر خانوار یا مشتری برای 8 ماه بررسی شد.
هر 2 گروه از پژوهشگران به صورت منظم پیامهایی هفتگی در مورد روند مصرف انرژی و تحلیل کنتورهایشان را دریافت کردند. این پیامها به ایمیل مشتریان فرستاده شد و مشتریان توافق کرده بودند که ایمیلها را بخوانند.
به یک گروه تنها اطلاعات کمی میزان مصرف انرژی ازجمله دادههای میزان مصرف و قیمت مصرف داده شد. به گروه دوم این اطلاعات کمی با اطلاعات کیفی همراه شد؛ ازجمله اینکه چطور این میزان مصرف بر محیطزیست انسانی تأثیر میگذارد، چگونه سلامت انسانها با این میزان مصرف هر خانوار به خطر میافتد، میزان دیاکسیدکربن وارد شده به هوا با این میزان مصرف چقدر است، چگونه این میزان مصرف، مقدار ذرات معلق در هوا را تغییر میدهد.
شرکتکنندگان در مطالعه همچنین همگی به وبسایتی دسترسی داشتند که اطلاعات کمی میزان مصرف برق در روز یک خانوار، مشتری را برای آنها به صورت نموداری، ترسیم کرده بود. در کمال تعجب پژوهشگران، مشتریانی که اطلاعات کیفی را به همراه اطلاعات کمی دریافت کرده بودند، کمتر برق مصرف کردند. این درحالی است که میزان مصرف مشتریانی که تنها اطلاعات کمی را دریافت کرده بودند، در طول 8ماه هیچ تغییری نکرد. به اعتقاد پژوهشگران این پروژه، مصرفکنندگان ایدهای انتزاعی از مصرف برق دارند و آموزههای لازم برای ارتباطدهی بین استفاده از برق و اثرات بر محیطزیست و سلامت انسانها به آنها هیچوقت ارایه نشده است. زمانیکه مفاهیم گریزان و انتزاعی تبدیل به اطلاعات ساده در مورد محیطزیست و سلامت انسانها میشوند، دیگر برای بسیاری از مصرفکنندگان ابهامی باقی نمیماند و کاهش مصرف انرژی تبدیل به مسأله زندگی میشود. اطلاعات تاثیرات مصرف برق بر محیطزیست و سلامت انسانها عموما در مجلات تخصصی محیطزیستی منتشر میشود و کمپینهای آگاهیرسانی نیز این اطلاعات را به زبان ساده برای مصرفکنندگان ترجمه نمیکنند. نتیجه پژوهش دلماز و آسنسیو نشان میدهد، زمانی که اطلاعات کمی در مورد رابطه مصرف و محیطزیست و سلامت به زبان ساده و غیرانتزاعی به مشتریان داده شد، مصرف گروهی که این اطلاعات را داشت در 8 ماه، 8درصد پایین آمد. در مورد خانوادههایی که سرپرست کودکان بودند این میزان صرفهجویی در انرژی بسیار بیشتر بود. در گروهی که اطلاعات کمی دریافت کردند، خانوادههایی که کودک داشتند یا سرپرست کودکان بودند، پس از آگاهییافتن از خطرات محیطزیستی، مصرف ماهانه خود را ۱۹درصد پایین آوردند. با توجه به اينكه هماكنون بيش از 18 ميليون خانوار شهري و روستايي در كشور زندگي ميكنند، با پيشرفتي كه در توليد و عرضه محصولات برقي رخ داده به دنبال آن تحول فرهنگي نيز در خانوادهها ايجاد شده به طوري كه در بسياري از منازل ايراني به ويژه خانوارهاي شهري بيش از 20 نوع وسيله برقي وجود دارد. خوب است كه نكاتي در مورد مضرات و اثرات زيستمحيطي استفاد از برق بر همگان گوشزد شود.