غلامحسین صدری‌افشار فرهنگ‌پژوه
این سوال که تاریخ‌شفاهی تا چه اندازه می‌تواند برای یک جامعه و مردم علاقه‌مند به تاریخ مفید باشد، امری است واضح که باید از گفتن توضیحات اضافی درباره آن اجتناب کرد. همین که مردم، تاریخ را از زبان کسانی می‌خوانند که شاهدان واقعی و بی‌طرف اتفاقات در گذر زمان بوده‌اند، نشان می‌دهد تاریخ‌شفاهی ارتباط مستقیمی با عامه مردم دارد و می‌تواند علاقه‌مندان خود را در بین همین قشر پیدا کند. تجربه نیز نشان داده است که کتاب‌های تاریخ‌شفاهی با استقبال خوب مخاطبان همراه بوده و زمانی که یک کتاب با چنین مضمونی وارد بازار نشر شده، جزو پرفروش‌ترین‌ها بوده است. نمونه‌ای از این کتاب‌های موفق«5گلوله برای شاه» است که عبدالله ارگانی آن را نوشته. این کتاب به ترور شاه در بهمن 57 اشاره دارد و جزو پر فروش‌ترین کتاب‌ها در دوره خود بوده است.
اما آنچه که در نوشتن تاریخ‌شفاهی اهمیت بسزایی دارد، توجه به صحت و سقم گفته‌های افرادی است که درباره موضوعات مختلف به سراغ‌شان می‌رویم. در خیلی از موارد گفته‌ها واقعیت ندارند و نویسنده باید توجه زیادی داشته باشد که گفته‌های دروغی به‌عنوان واقعیت نگاشته نشوند. توجه به تاریخ‌ها، سن افرادی که از آنها درمورد یک موضوع خاص سوال پرسیده می‌شود، این‌که در آن دوره‌ای که قرار است نسبت به آن سوال پرسیده شود، فرد کجا زندگی می‌کرده و در کدام شهر بوده، همگی جزو مسائل مهم در تاریخ‌شفاهی است که گاهی به آن توجه نمی‌شود و باعث انتقال اشتباهاتی می‌شود که از حالت گفتار به نوشتار درمی‌آید. به‌عنوان مثال، کسی که قرار است درباره دانشگاه تهران و تاریخچه آن تحقیقاتی را انجام دهد، باید توجه داشته باشد که تنها کسانی می‌توانند از این موضوع نقل‌قول مستقیم بیاورند که امروزه بیش از صد سال سن داشته باشند. توجه و ریزبینی به چنین مواردی همگی باید از نکات مهم برای نگارنده تاریخ‌شفاهی باشد.
با تمام توضیحات گفته شده و اهمیت دادن به این موضوع که تاریخ‌شفاهی کاری دقیق و ظریف به‌حساب می‌آید و نیاز به دقت و حوصله بالا دارد، باید گفت پرداختن به تاریخ شفاهی از هر طریق و به وسیله هر ارگان و نهادی کاری است مفید که باید به آن پرداخته شود. حتی اگر خیلی از صاحب‌نظران اذعان داشته باشند که نهادهای دولتی نباید به این حوزه ورود کنند، من با آن مخالفت می‌کنم چراکه معتقدم برای هر کتاب و نوشته‌ای امکان راستی‌آزمایی وجود دارد و اصولا نوشتن هر کتاب، اتفاق مبارکی است که نباید جلوی آن گرفته شود. بنا به آنچه گفته آمد کتاب‌هایی درباره تاریخ‌شفاهی به این سبک و سیاق مفید است و امیدوارم این روند ادامه داشته باشد.