آرمین منتظری روزنامه‌نگار
نیکلاس مادورو رئیس‌جمهوری سوسیالیست ونزوئلا در سفرهای خارجی‌اش به سر می‌برد و مردم ونزوئلا از ترس کمبود و بالاتر رفتن قیمت مواد غذایی به فروشگاه‌ها هجوم برده‌اند تا آن‌جا که توزیع مواد غذایی را ارتش ونزوئلا برعهده گرفته است. خبرگزاری‌ها گزارش می‌دهند که مردم ونزوئلا به دلیل کمبود پودرهای لباس‌شویی قادر به شستن لباس‌های خود نیستند و لباس‌های کثیف برتن می‌کنند. البته قضیه به همین سادگی نیست و کمبودها تنها به پودر لباس‌شویی ختم نمی‌شود. کمبود عجیبی درخصوص هر کالایی که نیاز به وارداتش باشد در ونزوئلا دیده می‌شود. مقامات دولتی با مدیران فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای موادغذایی ونزوئلا دیدار کرده‌اند تا از پر بودن انبارها اطمینان حاصل کنند. وزیر کشور ونزوئلا نیز اعلام کرده است که نیروهای امنیتی به فروشگاه‌های موادغذایی فرستاده خواهند شد تا امنیت را برقرار کنند.
دولت نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا، در شرایط بسیار سخت سیاسی و اقتصادی به سر می‌برد. اقتصاد ونزوئلا در خلال دو سالی که مادورو، پس از هوگو چاوز، قدرت را به دست گرفته است، شرایط بسیار بد اقتصادی را تجربه کرده است. همین شرایط بسیار بد موجب شده است که جایگاه او در حزب سوسیالیست متحد، تضعیف شود و همین مسأله احتمال فروپاشی نظام سیاسی ونزوئلا را به اذهان تحلیلگران متبادر کرده است. مادورو اما که این روزها به چین و روسیه و ایران سفر کرده است درحالی‌که منتقدان و رقبای سیاسی و نظامی او این روزها درحال برنامه‌ریزی تحرکاتی علیه او هستند. مادورو هفته گذشته متعهد شد که مشکلات اقتصادی را با اجرای برنامه‌هایی حل خواهد کرد اما از جزییات این برنامه‌ها سخنی به میان نیاورد.
اندیشکده استراتفور، روز گذشته به نقل از منابع خود از ونزوئلا خبر داد که برخی از فرماندهان نظامی و سران امنیتی اطلاعاتی ونزوئلا با همکاری اکثریت نمایندگان حزب سوسیالیست متحد در کنگره، به دنبال این هستند که نگذارند مادورو پس از بازگشت از سفر خارجی‌اش بر صندلی ریاست‌جمهوری تکیه بزند. مادورو که این روزها در سفر است، تاریخ مشخصی را برای بازگشت از سفر اعلام نکرده است و ولادیمیر پادرینو، وزیر دفاع ونزوئلا نیز مادورو را در سفرش همراهی می‌کند.
90درصد اقتصاد ونزوئلا وابسته به درآمدهای نفتی است و کاهش بهای نفت موجب سقوط بسیار شدید ارزش پول ملی ونزوئلا شده است. در ماه اکتبر، دولت ونزوئلا واردات مواد غذایی و کالاهای مصرفی را تا 2میلیارد دلار در ماه کاهش داد. این درحالی است که در ماه مارس، ونزوئلا تا 4میلیارد دلار واردات انجام داده بود. این خود بدین معنی است که دولت ونزوئلا دیگر پولی برای واردات کالاهای مصرفی ندارد چراکه خزانه این کشور از ارز خالی شده است. شاید به همین دلیل بود که روز گذشته مردم ونزوئلا از ترس کمبود مواد غذایی به فروشگاه‌ها هجوم بردند و شروع به خرید کردند. قیمت مواد مصرفی در ونزوئلا طی 12 ماه گذشته، 64درصد افزایش یافته است و کارشناسان یکی از دلایل هجوم مردم به فروشگاه‌ها را، علاوه بر ترس از کمبود، ترس افزایش بیشتر قیمت‌ها عنوان می‌کنند.
کاهش ذخیره ارزی در ونزوئلا همچنین موجب افزایش تقاضا برای ارز خارجی شده و ارزش پول ملی ونزوئلا تا 80درصد کاهش یافته است و به تبع آن قیمت‌ها در این کشور سر به آسمان گذاشته است. مادورو برای حل این مشکل در سفر اخیرش به چین، تقاضای 20میلیارد دلار وام از پکن کرده است. البته با توجه به قدرت مانور کمی که ونزوئلا برای افزایش درآمدهای نفتی و بازپرداخت این وام دارد، اعطای هرگونه وام از سوی چین به این کشور مسلما با لحاظ کردن شرایط بسیار سخت، انجام خواهد شد. گفته می‌شود که این مبلغ وام به صورت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و پروژه‌های اجتماعی و صنعتی ونزوئلا ظرف 10سال آینده اعطا خواهد شد. با احتساب این 20میلیارد دلار، چین از‌سال 2007 تاکنون مبلغ 50میلیارد دلار وام به ونزوئلا اعطا کرده است و از این جهت در رتبه نخست کشورهای دوست ونزوئلا قرار دارد. البته ونزوئلا نیز در مقابل برای پرداخت این مبالغ هنگفت روزی 600هزار بشکه نفت مجانی به چین صادر می‌کند.
روند نزولی اقتصاد ونزوئلا از نظر سیاسی، قدرت مانور مادورو را نیز کاهش داده است. مادورو بسیاری از پایگاه‌های رأی خود را از دست داده و محبوبیتش چیزی در حدود 20درصد است. با در نظر گرفتن فشاری که مشکلات اقتصادی بر مادورو وارد می‌آورد و همچنین با لحاظ کردن این نکته که مادورو به هیچ عنوان از محبوبیتی که چاوز داشت، بهره‌ای ندارد، بعید به نظر می‌رسد که او بتواند تصمیمات قاطعی را برای حل مشکلات اقتصادی کشور اتخاذ کند. او همچنین در عرصه سیاسی نیز مشکلات عدیده‌ای با اعضای حزب سوسیالیست متحد دارد و این مشکلات ثبات سیاسی حزب را با اخلال مواجه کرده است.
در این میان البته میزان وفاداری نیروهای امنیتی و فرماندهان ارتش ونزوئلا به مادورو نقشی اساسی ایفا خواهد کرد. دولت ونزوئلا به‌طور سنتی وابستگی زیادی به گارد ملی ونزوئلا داشته است. همچنین شبه‌نظامیان نیز همواره از حامیان دولت ونزوئلا بوده‌اند و در مقابله با اعتراضات خیابانی نقشی اساسی ایفا می‌کرده‌اند. شبه‌نظامیان همچنین به‌طور سنتی از مدافعان امنیتی دولت در صورت نافرمانی فرماندهان نظامی محسوب می‌شوند و در کودتا‌ی سال 2002 علیه هوگو چاوز که با نافرمانی برخی از فرماندهان ارتش انجام شد، این شبه‌نظامیان بودند که نقشی اساسی ایفا کردند. اما اگر این بار نیروهای شبه‌نظامی و فرماندهان نظامی درخصوص مقابله با اعتراضات مردمی دست به نافرمانی بزنند، مادورو بدون تردید مهم‌ترین حمایت‌های امنیتی خود را از دست خواهد داد.
در هر صورت باید منتظر ماند و دید مادورو تا چه اندازه در جذب کمک‌های اقتصادی برای آرام کردن شرایط اقتصادی ونزوئلا موفق عمل خواهد کرد. کمک‌های اقتصادی به مادورو البته تا حدودی خواهد توانست اوضاع نابسامان اقتصادی این کشور را آرام کند اما در هر صورت مادورو بدون برخورداری از شریان‌های سالم اقتصادی، گزینه‌های بسیار کمی برای مبارزه با رکود اقتصادی ونزوئلا درنهایت حفظ دولت خود در اختیار خواهد داشت.