شهروند| فک‌های خزری سم می‌خورند! سال‌هاست که فک‌های خزری، گونه‌ای که در لیست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار دارند، به جای دریایی پاک و زندگی سالم، سم می‌خورند و در آبی زندگی می‌کنند که طعم نفت می‌دهد، سموم کشاورزی را در خود حل کرده و فلزات سنگینی همچون جیوه را حمل می‌کند.
جمعیتشان رو به انقراض است و هر‌سال ۳ تا ۴درصد از تعداد محدودشان کاهش پیدا می‌کند. برخی تلف شدن فک‌های خزری به دلیل فعالیت‌های صیادی را یکی از دلایل کاهش جمعیت فک‌های خزری می‌دانند و این در حالی است که کوروس ربیعی رئیس اداره نظارت بر حیات‌وحش محیط‌زیست مازندران، این عامل را پایین‌ترین و کم‌اثر‌ترین تهدید در مقابل تهدیدات ناشی از آلودگی دریای خزر به انواع عوامل آلاینده از جمله سموم و فلزات سنگین و نیز کاهش نرخ باروری ناشی از آن و تأثیرات اقلیمی بر حیات فک‌های خزری می‌داند.
او با اشاره به این‌که فک خزری تنها پستاندار دریای خزر است که در فهرست گونه‌های حمایت شده و در خطر انقراض لیست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار دارد، به ایسنا می‌گوید: «فک‌های خزری در حوضه‌های شمالی و جنوبی دریای خزر دارای یک سری تهدیدات مشابه و برخی تهدیدات متفاوت است. حمله عقاب‌ها به توله فک‌ها، حمله گرگ‌ها به فک‌ها و شکار بی‌رویه فک‌ها برای قاچاق پوست تهدیدات خاص این گونه در بخش‌های شمالی و محل‌های تولیدمثلی است و از سوی دیگر آلودگی شدید دریای خزر، کاهش منابع غذایی و طعمه‌ها، آلودگی به فلزات سنگین و تجمع این مواد در بافت‌های فک‌ها که تأثیرات مستقیمی در کاهش نرخ باروری، مسمومیت‌ها و نیز صدمات فیزیکی ناشی از فعالیت‌های صیادی از تهدیدات رایج فک‌ها در تمامی بخش‌های دریای خزر است.»
در کنار این تهدید‌ها، پدیده گرم شدن کره‌زمین، تغییرات آب‌وهوایی و کاهش سطح یخبندان در زیستگاه‌های حوزه شمالی خزر موجب محدود شدن نواحی تجمع، تکثیر و زادآوری فک‌ها شده و آنها را در مقابل بیماری‌های ویروسی آسیب‌پذیر کرده است. ربیعی با بیان این‌که دوره آبستنی در فک‌ها 11ماه به طول می‌انجامد، ادامه می‌دهد: «جفتگیری در محدوده زمانی اواخر بهمن تا اواسط اسفند است و توله‌ها را در همان بخش شمالی خزر و در سوراخ‌هایی که در بین قطعات یخ و برف ایجاد می‌کنند به‌دنیا می‌آورند. تا حدود یک‌ماه بعد از زایمان که مرحله جفتگیری است، مواظبت از توله‌ها و شیردهی را برعهده دارند و سپس توله‌ها به صورت دسته‌جمعی، مهاجرت به سوی آب‌های میانی و عمیق جنوبی را از سر می‌گیرند. این مهاجرت با شروع فصل صید ماهیان استخوانی در شمال کشور و تورهای گسترده ماهیگیری همزمان است و تهدیدی برای فک‌ها به شمار می‌آید.»
ایران بیشترین آسیب را
از آلودگی خزر می‌بیند
تهدیدهای بسیاری بر سر فک‌های خزر سایه انداخته و این گونه در فهرست گونه‌های محافظت‌شده قرار داده است. امیر شیرازی مسئول پرونده حفاظت از فک خزری، درباره تهدیداتی که زندگی فک‌های خزری را تهدید می‌کند و باعث شده تا فک‌های خزری مواد آلاینده بخورند، به «شهروند» می‌گوید: «بیشترین نگرانی در این‌باره سموم کشاورزی است. به‌خصوص سموم کشاورزی قدیمی که هنوز هم در شمال کشور استفاده می‌شوند و در سایر کشورهای دنیا استفاده از این سموم کشاورزی ممنوع شده است.» او ادامه می‌دهد: «وجود این سموم باعث کاهش باروری فک‌های خزر می‌شود. در کنار این مواد آلاینده، مواد نفتی، فلزات سنگینی همچون جیوه در محیط بسته دریای خزر، وجود دارد که به دلیل بسته بودن محیط آن به این زودی از بین نمی‌رود. همچنین مواد رادیواکتیو هم در دریای خزر و زباله‌های اتمی که توسط شوروی سابق و جمهوری آذربایجان به دریا ریخته شد، بر حیات گونه‌های خزری اثرگذار است.»
مسئول پرونده حفاظت از فک خزری، درباره این‌که کدام‌یک از کشورهای حاشیه دریای خزر بیشترین نقش را در آلودگی آب و آسیب رساندن به فک‌های خزری دارند، می‌گوید: «تمام کشورهای حاشیه خزر، در این آلودگی نقش دارند، برخی کشور‌ها کمتر و برخی بیشتر، البته ایران به نسبت جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان وضع بهتری دارد و کمتر دریا را آلوده کرده، زیرا ایران هنوز برداشت نفت را در خزر آغاز نکرده و در مقابل جمهوری آذربایجان چند سالی می‌شود که از خزر نفت برداشت می‌کند. با این حال با توجه به این‌که آب خزر چرخه دارد، توقف آب در جنوب خزر که سواحل شمالی کشور ما به حساب می‌آید، بیشتر است و به همین دلیل آلودگی‌ها بیشتر در این منطقه تجمع می‌کنند و ما بیشترین آسیب را از آلودگی‌های دریای خزر می‌بینیم.» در ماه‌های اخیر، چندین لاشه فک خزری به سواحل شمالی کشور آمده‌اند. لاشه‌هایی که نگرانی‌ها از روند کاهشی جمعیت فک‌های خزری را افزایش داده‌اند و هنوز دلیلی قطعی برای مرگ آنها پیدا نشده زیرا لاشه‌ها دیر به ساحل آمده یا پیدا شده‌اند و این موضوع امکان بررسی دقیق را سخت کرده است. شیرازی در این‌باره می‌گوید: «ممکن است مرگ فک‌ها بر اثر بیماری‌های ویروسی باشد که پیش از این ۱۰هزار قلاده فک خزری را تلف کرده بود. همچنین آنفلوآنزای پرندگان هم که اکنون در اروپا شایع شده و در روسیه هم مشاهده شده، می‌تواند به مرگ فک‌ها منجر شود. آنفلوآنزای پرندگان ریه فک‌ها را درگیر کرده و باعث عفونت ریه و از بین رفتن آنها می‌شود.»