مریم شکرانی-گروه اقتصادی شهروند| آنها سوگند خورده‌اند تا امین بیماران باشند، اما وسوسه پول و درآمد بیشتر هم چیزی نیست که بعضی‌ها بتوانند از آن چشم‌پوشی کنند چراکه اقتصاد در هر صنفی حرف اول را می‌زند و در این حوزه هم با وجود اکثریتی مردمدار و امین، هستند افراد کمی که با پدیده زیرمیزی و روش‌های غیراخلاقی کسب درآمد می‌کنند؛ از آزمایش‌های عجیب‌وغریب که هیچ مبنای علمی ندارد تا بستری اجباری در بیمارستان‌ها و عناوین تخصصی خریداری شده، ویزیت‌های تکراری و... ترفندهای مختلفی است که برخی از پزشکان برای به‌دست آوردن پول بیشتر به‌کار می‌برند. در این گزارش تلاش‌شده تا بخشی از زوایای نادیده اقتصاد درمان که اقتصاد خانوار ایرانی را تضعیف کرده است، روایت کنیم. این گزارش را می‌خوانید:
آزمایش‌های خاص
عکس‌های تمام‌رخ، نیم‌رخ و سه‌رخ رنگی را روی میز می‌گذارد اما پزشک ندیده، عکس‌ها را رد می‌کند و می‌گوید: باید به آدرسی که می‌نویسم مراجعه کنی و آن‌جا عکس بگیری! دختر جوان معترضانه می‌پرسد: چه فرقی دارد؟ و از پزشک در حد چند جمله پاسخ می‌شنود: عکس‌ها باید با استانداردهای خاصی گرفته شود تا عمل جراحی بهترین نتیجه ممکن را داشته باشد. این دختر جوان که خود را «یاسری» معرفی می‌کند به «شهروند» می‌گوید: قبل از ویزیت‌شدن در این مطب، به پزشک دیگری مراجعه کرده و عکس‌ها را در عکاسی (عکاسی معمولی که از بینی بیمار و از زاویه‌های مختلف عکس می‌گیرند) موردنظر او تهیه کردم. واقعا متوجه نمی‌شوم این همه سخت‌گیری درباره چند عکس ساده برای چیست؟!
عکاسی موردنظر این پزشک جراح زیبایی، تنها 500 متر با مطبش در خیابان عباس‌آباد تهران فاصله دارد. تهیه هر قطعه عکس پرتره حدود 50 هزارتومان هزینه دارد. عکس‌ها از چند جهت تمام‌رخ، نیم‌رخ، سه‌رخ، زاویه پایین صورت و از زاویه بالا تهیه می‌شود تا پزشک، بینی را در وضعیت‌های مختلف ارزیابی کند. منشی عکاسی به «شهروند» می‌گوید: روزانه حدود 10متقاضی جراحی زیبایی برای تهیه عکس رنگی به این‌جا مراجعه می‌کنند که البته این افراد بیماران چند پزشک خاص هستند. با این حساب، اگر از هر بیمار به‌طور میانگین 5 عکس تهیه شود، این عکاسی از هر بیمار حدود 250هزار تومان دریافت می‌کند که اگر این رقم را در 10 بیمار ضرب کنیم می‌توان گفت این عکاسی تقریبا به‌صورت روزانه 2.5میلیون تومان از محل معرفی متقاضیان جراحی زیبایی کسب درآمد می‌کند.
روش‌های عجیب‌وغریب برای کسب درآمد
در این میان برخی از آزمایشگاه‌های تشخیص‌طبی نیز شیوه‌های متفاوتی برای سرکیسه‌کردن بیمارانشان دارند. از تجویز آزمایش‌های غیرضروری گرفته تا آزمایش‌های ابتکاری که هیچ مبنای علمی ندارد. «فرید کرمی» رئیس انجمن پاتولوژی ایران دراین‌باره می‌گوید: بسیاری از روش‌های آزمایشگاهی جدید که از سوی پزشکان و آزمایشگاه‌ها تبلیغ می‌شود، نه‌تنها هیچ پایه علمی ندارد که در برخی موارد سبب به تأخیر افتادن تشخیص‌های پزشکی نیز می‌شود. این آزمایش‌ها تنها هزینه اضافه به خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
این پاتولوژیست ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال برخی آزمایشگاه‌ها مدعی هستند با یک آزمایش ساده خون، سرطان را در مراحل اولیه ابتلا تشخیص می‌دهند. این درحالی است که این موضوع از نظر علمی کاملا بی‌اساس است. یا مثلا در یک کنگره زنان تبلیغ می‌شد که با یک آزمایش 500هزار تومانی نوعی عارضه تخمدان به‌سرعت تشخیص داده می‌شود. درحالی‌که بیمار نمی‌داند این آزمایش با یک سونوگرافی ساده 80 هزارتومانی قابل‌تشخیص است. مثال دیگر آزمایش‌های ژنتیک است که برخی آزمایشگاه‌ها به زوج‌های جوان در آستانه ازدواج تحمیل کرده‌اند. ضرورت این نوع آزمایش باید توسط پزشک متخصص تأیید شود. پزشک در مرحله اول زوج را معاینه می‌کند و در صورت لزوم شجره‌نامه‌ای از آنها تهیه کرده و به تشخیص ژن معیوب می‌پردازد و در آخرین گام و در صورت نیاز آنها را به آزمایشگاه ارجاع می‌دهد. این در شرایطی است که این دسته از آزمایشگاه‌ها با تبلیغات نادرست و استفاده از ناآگاهی مردم آزمایش ژنتیک را حتی در موارد غیرفامیلی، ضروری القا می‌کنند و افراد را ناچار به انجام هزینه اضافه می‌کنند.
تبانی پزشکی
علاوه بر ترفندهای مختلف برخی آزمایشگاه‌های تشخیص‌طبی برای درآمدزایی بیشتر، تعدادی از پزشکان نیز با این آزمایشگاه‌ها همکاری کرده و بیماران خود را برای موارد کاملا غیرضروری به آنها ارجاع می‌دهند. «ندا جعفری» پزشک عمومی به «شهروند» می‌گوید: چکاپ‌های کلی که بیشتر آنها تنها با یک آزمایش خون ساده قابل‌انجام است، عمده‌ترین نوع آزمایشی است که پزشکان در موارد غیرضروری به بیماران خود تحمیل می‌کنند و از آن‌جا که حدود 80 درصد هزینه‌های آزمایشگاهی از جیب مردم پرداخت می‌شود و بیمه‌ها درصد ناچیزی از این هزینه‌ها را زیرپوشش قرار می‌دهند، آزمایشگاه‌ها مابه‌التفاوت این آزمایش‌های غیرضروری را از بیماران دریافت می‌کنند.
این پزشک ادامه می‌دهد: تجویز آزمایش‌های غیرضروری براساس توافق بین برخی پزشکان و آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود و این پزشکان با به‌کار بردن عباراتی مانند این‌که «کیت تشخیصی» این نوع آزمایش تنها در یک آزمایشگاه خاص موجود است، بیمار را ترغیب به مراجعه به آزمایشگاه موردنظرشان می‌کنند. این پزشکان در ازای ارجاع بیماران به آزمایشگاه‌های طرف قراردادشان از آزمایشگاه‌ها پورسانت دریافت می‌کنند. جعفری درباره نحوه و میزان دریافت این پورسانت‌ها توضیح می‌دهد: شیوه دریافت پورسانت‌ها بسیار متفاوت است. ممکن است پزشکی به‌دلیل نوع تخصصش و ارجاع بیماران برای آزمایش‌های گرانقیمت مانند ناباروری و ژنتیک و ... پورسانت را به‌صورت نقدی و گاهی‌اوقات به‌شکل غیرنقدی دریافت کند. به‌عنوان مثال، بعضی از آزمایشگاه‌ها پزشکان طرف همکاری خود را به‌صورت سالانه به‌سفرهای تفریحی خارج از کشور میهمان می‌کنند.
ویزیت تجاری پزشکان!
برخی شرکت‌های تولیدی یا وارد‌کننده محصولات پزشکی و داروخانه‌ها از دیگر شرکای کاسبی این دسته از پزشکان هستند. در مطب پزشکان، علاوه بر بیماران، افراد دیگری با نگاه درآمدزایی و کاسبی رفت‌وآمد می‌کنند. آنها ویزیتور شرکت‌های مختلف محصولات پزشکی هستند. از شرکت‌های دارویی گرفته تا شرکت‌های تولید یا وارد‌کننده لوازم بهداشتی و آرایشی، پروتزها و تجهیزات پزشکی. هر شرکت بنا به نوع کالای تولیدی یا وارداتی خود دسته‌ای از پزشکان با تخصص‌های مشخص را انتخاب می‌کند و ویزیتورهای خود را به‌سراغ آنها می‌فرستد. دراین ارتباط «مهدی رستگار» متخصص پوست‌ومو به «شهروند» می‌گوید: ویزیتورهایی که به متخصصان زیبایی مراجعه می‌کنند، معمولا شرکت‌های تولید یا وارد‌کننده محصولات بهداشتی و آرایشی و پروتزهای زیبایی هستند. آنها در ازای ارایه خدمات و هدایای مختلف به برخی پزشکان، آنها را ترغیب می‌کنند تا محصولات شرکتشان را برای بیماران تجویز کنند. او درباره هدایای این شرکت‌ها توضیح می‌دهد: این هدایا طیف مختلفی را دربر می‌گیرد. بعضی شرکت‌ها پزشکان و خانواده‌شان را مشترک سبد محصولات تولیدی یا وارداتی خود می‌کنند. بعضی دیگر به مناسبت‌های مختلف مانند جشن‌ها یا عید نوروز، تولد یا سالگرد ازدواج پزشکان برای آنها هدایایی مانند سکه طلا یا کارت هدیه ارسال می‌کنند.
مرا به یک قاچاقچی دارو معرفی کردند
برخی از داروخانه‌ها وجه دیگری از ماجرای کاسبی‌پزشکی هستند. «سمانه الف» درباره تجربه شخصی‌اش از کاسبکاری این دسته از پزشکان به «شهروند» می‌گوید: به یک متخصص پوست‌ومو در میدان ونک تهران مراجعه کردم، اما داروهای تجویز شده توسط این پزشک تنها در یک داروخانه خاص وجود داشت. پزشک که می‌دانست این داروها را به‌راحتی نمی‌توان پیدا کرد، بعد از تجویز نسخه، آدرس یک داروخانه در ونک را برایم یادداشت کرد و گفت اگر می‌خواهی می‌توانی نمونه داخلی آن را پیدا کنی اما نمونه‌های فرانسوی تنها در این داروخانه وجود دارد. بعد از پرس‌وجو متوجه شدم این محصولات بسیار گرانقیمت است و خرید آن نسخه چیزی حدود یک‌میلیون و 500 هزارتومان هزینه دارد.
وی ادامه می‌دهد: چون پزشک ادعا می‌کرد هیچ‌کدام از داروهای موجود به اندازه داروهای تجویز شده فرانسوی موثر نیست، ناچار به پرداخت این هزینه گزاف شدم، اما پس از خرید داروها مشاهده کردم که هیچ‌کدام از آنها برچسب و تاییدیه‌های وزارت بهداشت را ندارند و در مراجعه به داروخانه‌های دیگر متوجه شدم که آنها به‌صورت قاچاق وارد ایران شده‌اند. «رسول دیناروند» رئیس سازمان غذا و دارو نیز با تأیید تخلف فروش داروهای قاچاق در برخی از داروخانه‌ها می‌گوید: این موضوع قابل‌انکار نیست اما با داروخانه متخلف به‌شدت برخورد می‌شود.
داروهای خارج از بیمه طعمه کاسبکاران پزشکی
«علیرضایی» مسئول فنی یک داروخانه شبانه‌روزی به «شهروند» می‌گوید: برخی داروخانه‌هایی که تازه تأسیس شده‌اند یا تعداد مراجعانشان کمتر است، معمولا با پزشکان وارد یک توافق می‌شوند که بیماران خود را به آنها ارجاع دهند. این داروساز ادامه می‌دهد: البته داروخانه‌ها بیشتر متخصصان و پزشکانی را به‌عنوان هدف تجاری نشانه می‌گیرند که داروهای گرانقیمت و خارج از تعهدات بیمه‌ای برای بیمارانشان تجویز می‌کنند زیرا سود داروهای مشمول بیمه برای داروخانه‌ها بسیار ناچیز است. او همچنین می‌گوید: به‌عنوان مثال مکمل‌های دارویی و غذایی یا قرص‌های ویتامین و محصولات بهداشتی و آرایشی که مشمول فرانشیز نیستند، بیشترین موارد تخلف پزشکان کاسبکار است، اما تجویز بیش از نیاز دارو عوارض و خطراتی به‌دنبال دارد که پزشکان معمولا این ریسک را به جان نمی‌خرند.
علیرضایی درباره شیوه پرداخت پورسانت پزشکان از این محل اظهار می‌کند: ممکن است پزشکان در ازای ارجاع هر نسخه، مبلغ مشخصی را به‌صورت ماهانه از داروخانه‌ها دریافت کنند یا این‌که کلیه نیازهای دارویی و بهداشتی‌شان را به‌صورت رایگان از داروخانه‌ها تأمین کنند. البته مسئولان وزارت بهداشت نیز با تأیید این تخلف توسط برخی از پزشکان و داروخانه‌داران می‌گویند، مواردی از این تخلف از طریق بیمه‌ها کشف و با پزشک متخلف برخورد شده است. بر این اساس، شرکت‌های بیمه‌ای پس از مشاهده نسخ پزشکان و داروهای تجویز شده مواردی را که به تجویز داروهای غیرضروری اقدام کرده یا بیماران را به یک داروخانه خاص ارجاع داده‌اند، شناسایی و گزارش کرده‌اند.
بیماران را به‌زور بستری می‌کنند
از ارجاع بیماران جراحی به کلینیک‌های خاص که بگذریم، بستری‌های اجباری یکی دیگر از موارد کاسبکاری در دنیای پزشکی است. «فریبا رهبر» یکی از قربانیان این شیوه کاسبکاری پزشکان است. او دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: برای جراحی زیبایی پلکم به یک پزشک مراجعه کردم و بنا شد عمل در یک کلینیک خصوصی انجام شود. به محض مراجعه به آن‌جا یک پکیج در اختیار من قرار گرفت که زمان تسویه‌حساب متوجه شدم بابت آن پکیج مبلغ 300هزارتومان باید بپردازم. این درحالی است که این پکیج شامل یک دمپایی پلاستیکی، یک کاور بهداشتی تخت و یک روپوش ساده یکبار مصرف بود.
رهبر ادامه می‌دهد: اما موضوع به این‌جا ختم نشد و آن کلینیک با ادعای این‌که نخ بخیه خارجی برای جراحی‌هایش به‌کار میبرد، مبلغ 250 هزارتومان دیگر مطالبه کرد و یک شب قبل از جراحی مرا بستری کرد و یک شب پس از جراحی نیز مرا در آن‌جا نگه داشتند. بعد که موضوع را با یکی از پزشکان آشنا درمیان گذاشتم، متوجه شدم برای جراحی افتادگی‌پلک هیچ نیازی به 3روز بستری نداشتم و این موضوع درواقع ترفندی برای گرفتن هزینه بستری از بیماران است.
این القاب و عناوین خریدنی هستند!
عناوین دهان‌پرکن و فریبنده یکی دیگر از ترفندهای برخی پزشکان است. رایج‌ترین این عناوین، عضویت در فلان انجمن جراحان آمریکا و اروپاست. «رستگار» متخصص پوست‌ومو در این زمینه به «شهروند» می‌گوید: بسیاری از مردم نمی‌دانند عضویت در این انجمن‌ها تنها با پرداخت یک حق‌عضویت سالانه ممکن است و این موضوع هیچ تضمینی بر برتری دانش و مهارت یک پزشک ندارد. این متخصص تأکید می‌کند: برخی از پزشکان نیز با برعهده‌گرفتن بخشی از بار مالی کنگره‌های پزشکی، تقدیرنامه‌هایی به‌عنوان متخصص برگزیده و... نیز دریافت می‌کنند که این تقدیرنامه‌ها را قاب گرفته و در مطب خود نصب می‌کنند. بیماران نیز با مشاهده این عناوین و القاب در تبلیغات پزشکان یا مطب‌هایشان تصور می‌کنند حرفه‌ای‌ترین گزینه را برای ویزیت‌شدن انتخاب کرده‌اند اما آنها نمی‌دانند که بسیاری از این عناوین و القاب تنها با مبلغی پول به‌دست آمده است.