شهروند| بازار ایران مدت‌هاست که سلیقه و ذائقه مشتری‌ها کالای خارجی را بیشتر می‌پسندد تا محصول داخلی این قاعده البته در چند مورد استثنا دارد از جمله زعفران، انواع خشکبار، فرش و البته برنج. این مورد آخری در چند سال آخر رقیب فراوان داشته به‌خصوص این‌که برنج در سبد غذایی ایرانی‌ها پرمصرف است نتیجه این‌که قیمت‌ها در چند مرحله سر به فلک کشید مشتری‌ها هم کم‌کم به جایگزین‌های هندی و پاکستانی قرابت بیشتری احساس کردند. این محصول جدید عطر و طعم و البته کیفیت برنج ایرانی را نداشت اما خوب قد می‌کشید و ارزان بود و مهم‌تر از همه این‌که برندهای مختلفی قارچ‌گونه به بازار آمدند که اسامی وطنی داشتند اما پرواضح بود که محتویات بسته‌هایشان از آن سوی مرزها می‌رسد چون دبیر انجمن ایران بارها تأیید کرده بود که مجوزی برای استفاده از محصول ایرانی برای این بسته‌های شکیل صادر نشده است اما هیچ‌کدام از اینها موضوعیتی برای نگرانی نداشتند صداوسیما هم تنور تبلیغات این بازار را گرم کرده بود. به همه اینها باید سیاست‌های دولتی را هم اضافه کنیم که در چند سال گذشته علاقه غیرقابل توصیفی به واردات برنج نشان می‌داد در نهایت این‌که محصول وارداتی توانست جای مناسبی در سبد خانوار ایرانی دست و پا کند تازه بعد از آن بود که کاشف به عمل آمد نه‌تنها انبارها پر از برنج ایرانی است که بدون مشتری مانده و تولید ملی در خطر است بلکه همین برنج‌های خوش قد و قواره انواع و اقسام از مشکلات و آلودگی‌ها را دارند.
وقتی همه دیر به فکر افتادند
بازار شایعات هم که داغ شد همه به صرافت بررسی افتادند از وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد تا نمایندگان مجلس که حتی برای تحقیق به هند هم رفتند اما با این وجود مشکل هنوز پابرجاست. مردم نمی‌دانند این برنج‌های خوش‌خط‌وخال را بخرند یا نه. واردات هم آن‌طور که مقامات رسمی می‌گویند متوقف شده یعنی دست‌کم در فصل برداشت برنج ایرانی خبری از واردات نخواهد بود با این همه معلوم نیست که این توقف واردات تا چه اندازه در مرحله عمل موفق بوده و اجرا شده و مهم‌تر از آن این‌که برنج ایرانی توانسته جان سالم از این مهلکه بیرون ببرد یا نه؟
فقط دو نوع برنج هندی آلوده بودند!
آخرین خبرها از کیفیت و صحت محصول وارداتی این است که بعد از یک‌سال معلوم شده تولید دو کارخانه در هند مورد تأیید نمایندگان ایرانی قرار نگرفته است. هدایت حسینی، مدیرکل نظارت و ارزیابی فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، درخصوص نتایج آزمایش برنج‌های هندی در وزارت بهداشت و درمان پس از گذشت یک‌سال اعلام کرد: با بررسی میزان فلزات سنگین موجود در نمونه‌های برنج خط تولید 9 کارخانه فرآوری برنج هندی در آزمایشگاه وزارت بهداشت در نهایت از این 9کارخانه، فقط 2 کارخانه از لحاظ فنی و بهداشتی آلوده اعلام شد و به تأیید هیأت کارشناسی نرسید. به گفته او بهمن ماه سال گذشته هیأتی مرکب از نمایندگان مجلس، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان غذا و دارو از منابع تأمین‌کننده برنج در هند، بازدید به عمل آوردند که در آن بازدید بیشتر نظام تولید، عرضه، نگهداری و صادرات محصول برنج هند مورد ارزیابی مسئولان قرار گرفت.
سختگیری می‌کنیم
حسینی با بیان این‌که در آن زمان، گزارش دستاورد سفر به مجلس و هم به سازمان‌های ذیربط ارجاع داده شد، می‌افزاید: براساس نتایج به‌دست آمده در آن سفر، منابعی که اطمینان حاصل شد برنج را منطبق با ضوابط و معیارهای بهداشتی سازمان غذا و دارو تولید، عرضه و بسته‌بندی می‌کنند، تأیید ثبت و اجازه واردات به کشور داده شد. وی، با بیان این‌که واحد فرآوری برنج باید ابتدا به تأیید وزارت بهداشت برسد، سپس از سوی وزارت بازرگانی مجوز واردات صدور شود، افزود: با توجه به این‌که سرانه مصرف برنج در کشور بالاست وزارت بهداشت و درمان کشور سختگیری بسیار زیادی درخصوص شرایط فنی و بهداشتی و ویژگی‌های محصول وارداتی دارد. او می‌افزاید: ثبت منبع و محصول دو نکته مهم دارد، اول این‌که شرایط فنی و بهداشتی واحد تولیدی باید به تأیید وزارت بهداشت و درمان برسد و دوم این‌که ویژگی‌های برنج و محصولی که وارد کشور می‌شود باید مورد تأیید وزارت بهداشت باشد که اگر هرکدام از این موارد با استاندارد وزارتخانه انطباق نداشته باشد، سازمان با ثبت منبع موافقت نمی‌کند.
به گفته حسینی ممکن است محصول برنج یک کارخانه فرآوری از نظر میزان فلزات سنگین در حد مجاز باشد اما عملیات فرآوری آن کارخانه از نظر شرایط فنی و بهداشتی به تأیید وزارت بهداشت نرسد که به طور حتم اجازه واردات به آن منبع داده نمی‌شود یا احتمال دارد یک کارخانه از نظر عملیات فرآوری با شرایط استاندارد منطبق باشد اما میزان فلزات سنگین در محصول برنج آن کارخانه بیش از حدمجاز باشد که بی‌شک سازمان با ثبت منبع موافقت نمی‌کند.
برنج ایرانی در گوشه رینگ
اما گذشته از این‌که برنج وارداتی سلامت مصرف‌کنندگان ایرانی را با خطر مواجه کرده از این موضوع مهم نمی‌توان غافل شد که تولید ایرانی هم از موج واردات به شدت متضرر شده است. علیزاده‌شایق می‌گوید: یک‌میلیون تن از واردات سال گذشته مازاد بر نیاز بوده در حالی که همین یک‌میلیون تن به علاوه ۲میلیون تن تولیدی سال ۹۳ نیاز کشور را در سال‌جاری تأمین می‌کند. به گفته او براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی تولید برنج داخلی در سال حدود 2میلیون تن است، البته جمع آمار استان‌های برنج‌خیز بیش از این را نشان می‌دهد و میزان نیاز هم براساس مصرف سرانه ۴۰ کیلوگرم است که کلا ۳میلیون تن است.
علیزاده‌شایق با اشاره به افزایش تعرفه واردات برای حمایت از تولیدکننده، تصریح می‌کند تیرماه سال ۹۳ اعلام شد که از ابتدای مرداد سال‌جاری و برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی تعرفه واردات از ۲۴ به ۴۰درصد افزایش یافته است. او می‌گوید: اما براساس مصوبه 16/9/93 هیأت دولت حقوق وارداتی مجموع حقوق گمرکی و سود بازرگانی که قبل از تاریخ اول مرداد امسال برای آنها پروانه ورود گمرکی صادر شد و تا 31مرداد از گمرک ترخیص شده است، ۲۲درصد تعیین می‌شود. دبیر انجمن برنج ایران می‌گوید: با توجه به این‌که وزارت جهاد کشاورزی مسئول حمایت از تولیدکنندگان داخلی است، به جای سکوت در برابر این همه تسهیلات فراهم شده برای واردات برنج، بخشنامه‌های غلیظ و شداد صادر کرده که در 14استان کشور از مجموع ۱۶ استان برنج‌خیز کشت برنج ممنوع است و با خاطی برخورد می‌شود.