سلامت پدیدهای است که آسیب میبیند و بار دیگر بازیافته میشود. برای فهم درست مفهوم نیاز به تندرستی باید آن را در ارتباط با پاسخ اجتماعی- فرهنگی آن درک کرد. بر این اساس، تأثیر تمایل به درونیسازی ایدهآل لاغری، مدیریت بدن، نارضایتی بدنی بر بینظمیهای غذایی و... باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر موضوع سلامت، در سالهای اخیر بدن انسان بهعنوان یک موضوع مهم مورد مطالعه جامعهشناسان معاصر قرار گرفته است. اهمیت بدن نهتنها در تحقیقات تجربی، بلکه در تئوریپردازیهای جامعهشناختی آشکار شده است. وضع بدن در جامعه مصرفی متضمن نوعی علاقه تجاری، نمایشی و آرایشی به آن است. این باور که بدن در نظامهای اجتماعی مدرن زمینه اصلی فعالیت فرهنگی، اقتصادی و سیاسی شده، موضوعی جدی است. هرچند صنعت زیبایی، ضمن ارایه دانش و مهارتهای ویژه به کارفرمایان و اشخاص به اهمیت رو به رشد آن دسته از اشکال اجتماعی هویت بدنی که از نظر اجتماعی پذیرفته شده هستند، دامن میزند. اما پیش از ورود به مقوله دنیای مدرن، این حفظ سلامت بدن است که میتواند مبنا و پایه کلیه تحرکات اجتماعی و فرهنگی شود. سلامتی که از نهاد خانواده با ایجاد تنی سالم آغاز میشود و در عرصههای گوناگون رشد و نمو میکند. بیراه نرویم.
بهعنوان مثال با آنکه سالهاست درمورد پوکیاستخوان در برنامههای مختلف حرف زده میشود اما باز هم نیمی از زنان بالای ۴۵سال پوکیاستخوان دارند، چون نمک زیاد مصرف میکنند. با آنکه همه میدانند مصرف زیاد نمک مضر است اما هر ایرانی سالانه 5/4 کیلو نمک میخورد. یکی از علتهای بیماریهای عروقی و مرگومیر ناشی از آن هم نمک است. سرطان معده هم یک سرش گره خورده به مصرف بالای نمک و... شاید نمونههایی از این دست را روزانه بارها و بارها بشنوید. بهراستی علت چیست که نسبت به سلامت خود بیتوجه شدهایم؟ آیا میخواهیم خودمان را بکشیم؟ یا ما ملت بانمکی هستیم! طبق برآوردها، میانگین مصرف روزانه نمک در کشورمان حدود 10 تا 15 گرم، یعنی 2 تا 3 برابر استاندارد جهانی است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که میزان مصرف سدیم در بالغین باید کمتر از 2300 میلیگرم در روز (معادل حدود 5 گرم نمک) باشد.
در تأیید این گفتهها، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت مصرف زیاد نمک را عامل فشارخون، پوکیاستخوان و سرطانمعده میداند. نیمی از زنان بالای ۴۵سال و ۹۰درصد زنان بالای ۷۵سال از پوکیاستخوان رنج میبرند. بهطور تقریبی از هر 3 زن یکنفر و از هر 12 مرد یکنفر به پوکیاستخوان مبتلا میشود. مصرف زیاد نمک یکی از مهمترین عوامل خطر در بروز بیماریهای قلبی- عروقی و پرفشاری خون است. آمارها نشان میدهد که از هر 380 مورد مرگومیر در کشور، 135 مورد آن ناشی از بیماریهای قلبی- عروقی هستند. بررسی انجام شده نشان میدهد، در صورتی که افراد تنها 3 گرم از مصرف روزانه نمک خود را کاهش دهند، بیماریهای قلبی- عروقی حدود 50درصد کاهش خواهند یافت. در کشور ما سرطانمعده از سرطانهای شایع است که مصرف زیاد نمک، غذاهای پرنمک و تنقلات شور میتواند مخاط معده را تخریب کند و این اتفاق یکی از راههای ایجاد سرطان معده است. براساس مطالعات، شانس ابتلا به سرطان در کسانی که روزانه 12 تا 15 گرم نمک مصرف میکنند، بیشتر است. میزان سدیم مصرفی در طول روز، بیش از چیزی است که تصور میکنید. دکتر آلیسون مسی، متخصص تغذیه در مرکز پزشکی «مرسی» در بالتیمور دراینباره میگوید: با بررسی موادغذایی مصرفی بیماران مختلف، متوجه وجود منابع آشکار سدیم در آنها شدیم. موادغذایی منجمد، غذاهای میانوعده، گوشت، سوپ کنسرو شده و پنیر، تنها برخی از این غذاها هستند که در خود سدیم اضافه دارند. برای مثال، در نصف فنجان سس ماکارونی، نزدیک به ۹۰۰ میلیگرم سدیم وجود دارد. همچنین برخی چاشنیها مانند سس گوجهفرنگی، حاوی ۱۹۰ میلیگرم سدیم در هر قاشق غذاخوری هستند. پس اگر در طول روز چنین موادی را به میزان زیاد مصرف میکنید، بهتر است حداقل در مصرف نمک خالص، وسواس بیشتری به خرج دهید. اغلب مردم از تأثیر سدیم بر افزایش میزان فشارخون، آگاهند. اما یک رژیمغذایی با میزان زیاد نمک در غذاها، میتواند منجر به تشدید مشکل و خطرات بعدی شود. به گفته دکتر رانیا باتاینه، کارشناس تغذیه، یک رژیم پر از سدیم، میتواند منجر به از دست دادن بیشتر آب توسط کلیهها شود و این مسأله افزایش پمپاژ خون را توسط قلب منجر شده و بدینترتیب فشاری که به قلب میآید، لحظه به لحظه بیشتر میشود. چنانچه خود شما یا برخی از افراد خانوادهتان سابقه مشکلات قلبی داشتهاید، بهتر است در مصرف نمک محتاطتر عمل کنید. اما از ما که گذشت. ما ذائقهمان را عادت دادهایم به شوری! ولی میتوانیم برای بچههایمان از همان نوزادی برنامهریزی و فرهنگسازی کنیم. کاهش مصرف نمک تنها به بزرگسالان توصیه نمیشود و با توجه به اینکه ذائقه هر فرد از دوران کودکی شکل میگیرد، تلاش خانواده در جهت ذائقهسازی سالم در کودکان از اهمیت بسزایی برخوردار است. به غذای کودک زیر یکسال نمک اضافه نکنید تا ذائقه او به غذاهای شور عادت نکند و سلامتش در آینده تضمین شود.