[نسرین راخ- عضو مشارکتکننده تیم سحر سازمان جوانان و کارشناس روانشناسی عمومی] پس از هر حادثه افکار، احساسات و رفتارهایی بین افرادی که آسیب دیدهاند یا شاهد صحنههای دردناک و غیرقابل تحملی بودهاند به وجود میآید. این افراد نگرانیهای بسیاری درباره تنها شدن، امنیت نداشتن، سلامت خود و اشخاص نزدیک و مورد علاقه خود دارند و دائما تنش را تجربه میکنند که این علایم واکنش طبیعی به حادثه و بحران است و در بسیاری از موارد و در طول زمان کاهش مییابد یا از بین میرود.
علایم و واکنشهای مختلف افراد ممکن است جسمانی، اضطراب، ترس شدید، گریه، سوگواری، غم، احساس گناه، ناآرامی، بیقراری، خشم، پرخاشگری، تحریکپذیری و افسردگی باشد. موارد ذکرشده خطرات و مشکلات پس از بحران است که نیازمندی سازمان مدیریت بحران را به تیم متخصص و توانمند روانشناسی نشان میدهد.
با توجه به ادامه حوادث و بحرانها ما به برنامه مدیریت بحران قوی نیازمندیم که این امر با تکیه بر علم روانشناسی و افراد روانشناس میسر شود. متأسفانه علم روانشناسی در چندینسال جایگاه چندانی در برنامههای بحران نداشته است و حضور تیم روانشناسی با توجه به حیاتی بودن و حائز اهمیت بودن کمرنگ است. با توجه به اینکه افراد آسیبدیده بسیاری، عزیزان خود را از دست میدهند و تجربه سوگواری دارند و بسیاری از مشکلات روانشناختی را تجربه میکنند، همچنین محل سکونت خود را از دست میدهند، دچار افزایش فشارهای روانی میشوند که مداخلات روانشناختی و اجتماعی در این حالت بسیار حائز اهمیت است.
لازم است بدانیم مداخلات روانشناختی پس از بحران با خدمترسانی و تسکین افراد آسیبدیده شامل چه گروههای هدفی اعم از کودک و بزرگسال میشود:
افرادی که با رویدادی بهشدت استرسزا روبهرو شدهاند.
کسانی که دچار آسیبدیدگی شدهاند و این آسیب میتواند باعث مرگ آنها شود
افرادی که بهقدری افسرده و ناامید هستند که نمیتوانند از خودشان و فرزندانشان مراقبت کنند.
کسانی که ممکن است به خودشان و دیگران آسیب برسانند و کسانی که نیازهای ویژهای دارند مثل کودکان و نوجوانان.
افرادی که بیمار یا کمتوان هستند، نمیتوانند حرکت کنند و برای اینکه به جای امن منتقل شوند نیاز به کمک دارند، یا کسانی که بیماریهایی دارند که نیاز به دارو دارند.
مهمترین مسأله در شرایط بحرانی، شناسایی مکانهای ایمن، نیازهای پایه فوری و شناسایی افرادی است که واکنشهای شدید به رویداد بحرانی نشان میدهند که تحتتأثیر بحران بهشدت آشفته و نگران هستند.
شناسایی کسانی که شوکه شدهاند و به دیگران پاسخ نمیدهند و سکوت میکنند.
از جمله موارد مهم در مشاوره روانشناسی پس از بحران، برقراری ارتباط با افراد است؛ ارتباط بدون قید و شرط، بدون قضاوت و سرزنش در مورد نیازها و نگرانیهای فرد، شنونده خوببودن و آرامش دادن، همگی از اهداف مهم حمایتهای روانشناختی است.
امید است با بهکارگیری تیم روانشناسی و اهمیت جایگاه روانشناسی در بحران و پس از بحران تسکینی بر درد قشر آسیبدیده باشیم.