شهروند| «تخلیه ٣٣هزار روستای کشور و ٢٥هزار روستا با کمتر از ٢٠ خانوار؛ موضوعی که باعث شده ١٠میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی کشور بلاتکلیف بمانند.» اين خبر در نخستین همایش علمی مدیریت روستایی و توسعه پایدار مطرح شد. اين همايش كه دیروز در وزارت کشور برگزار شد، برای مسئولان فرصتي ايجاد كرد تا درباره نگرانی‌هایشان از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها حرف بزنند و جدیدترین آمارها درباره این مهاجرتها را اعلام کنند. عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، ابوالفضل رضوی، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور و تعدادی از پژوهشگران مطالعات روستایی شرکت‌کنندگان در این همایش بودند.
رحمانی‌فضلی، وزیر کشور در این همایش گفت که نگاه به روستاها باید تغییر کند: «باید برای حل مشکل مهاجرت جمعیت از روستاها به شهر ابتدا نگاه مان را به روستاها تغییر دهیم. باید در ابتدا ضرورت‌های توجه ویژه به روستاها را درک کنیم و به بعضی از سوالات درخصوص خالی شدن روستاها از جمعیت و لزوم جلوگیری از این امر پاسخ دهیم. پس از انقلاب اسلامی و به لطف امام راحل و ماهیت انقلاب، توجه ویژه‌ای به پیشرفت زیرساخت‌های روستاها شد اما متاسفانه روند خارج شدن جمعیت از روستاها همچنان ادامه دارد. به‌طوری که در استان سمنان حدود ٢٠٠ روستا خالی از جمعیت شده و این رقم در سایر استان‌های کشور به‌طور مشهود دیده می‌شود.»
وزیر کشور درباره توجه یکسان و متعادل به شهرها و روستاهای کشور، گفت: «وظیفه ما در حوزه قلمروی حکومت اسلامی این است که به صورت متعادل زمینه پیشرفت زیستگاه‌ها را در روستاها و شهرها ایجاد کنیم. در قانون اساسی نیز توصیه شده همه سکونتگاه‌ها و انسان‌ها باید به صورت مساوی و عادلانه از توسعه سود ببرند. این امر مضمن توسعه عدالت در کشور نیز هست.»
رحمانی‌فضلی حاشیه‌نشینی، توسعه بی‌رویه شهرها و ایجاد مشکلات امنیتی را از مضرات توسعه نیافتن روستاها دانست: «متاسفانه به هر میزان که در کلانشهری مانند تهران جذب سرمایه‌ها و توسعه داشته‌ایم، رشد ناهنجاری‌ها و بزهکاری‌ها را نیز شاهد بوده‌ایم به‌طوری که در این امر تهران رتبه اول کشور را دارد.» وزیر کشور ادامه داد: «امروز برخی روستاها با داشتن تمامی امکانات زیرساختی خالی از جمعیت شده است؛ علت این امر وجود نظام برنامه‌ریزی متمرکز کلان بخشی است که در سال‌های گذشته بر مبنای این نظام حرکت کرده‌ایم.»
او با اشاره به خودگردانی استان‌ها و وابسته نبودن به منابع نفتی هم گفت: «درحال حاضر حدود ١٣ استان ظرفیت اداره هزینه‌ها و درآمد خود را برای حدود یک یا دو‌سال دارند، چرا باید استان مازندران با این حجم مسافر نتواند خود را اداره کند؟ مدیریت روستایی عبارت است از مجموعه شیوه‌ها و منابعی که در روستاها وجود دارد و می‌توان از آنها به‌عنوان یک ظرفیت بالقوه استفاده کرد. در روستاها منابع طبیعی و مالی به هیچ عنوان کم نیست بلکه تنها مشکل مدیریت منابع مالی و جذب سرمایه‌ها است. در وزارت کشور با این رویکرد در حوزه روستایی و شهری رشد اقتصادی و توسعه روستایی را دنبال می‌کنیم.»
٣٣هزار روستای کشور تخلیه شده است
سیدابوالفضل رضوی، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این همایش بود. او دیروز آمارهای جالبی را درباره روند مهاجرات روستاییان به شهرهای ایران با خود به نخستین همایش علمی مدیریت روستایی و توسعه پایدار آورده بود: «در حال حاضر ٣٣هزار روستای کشور تخلیه شده است.»
رضوی دراین‌باره گفت: «وقتی روستا را سکونتگاهی می‌دانیم با جمعیتی بیش از ٢٠ خانوار، نمی‌توان انتطار تولید و حمایت از تولیدکننده را داشت بنابراین نیازمند بازنگری در تعریف روستا هستیم. ما در جلسات مختلف به این نتیجه رسیده‌ایم که روستا واحدی فرهنگی، اقتصادی، فضایی و میراثی است و روستاها دارای سرمایه‌هایی ازجمله آثار تاریخی با بیش از ٣٠هزار‌سال قدمت هستند.»
معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور ادامه داد: «در نگاه ما به روستا دچار مشکل است ما در تعریف خود را از روستا عنوان کرده‌ایم که روستا سکونتگاهی است که میان ۱۰۰ تا ۳هزار و ۵۰۰ نفر ساکن دارد و با این تعریف نمی‌توانیم انتظار تولید و حمایت از تولیدکننده را داشته باشیم.»
او در ادامه گفت که «امسال در همدان ۳۵۰میلیارد تومان گندم فروخته شده است اما آیا کارخانه آرد نیز در روستا قرار دارد؟ همچنین امسال‌هزار و ۳۵۰میلیارد تومان فروش سیر، گردو و برخی محصولات استان همدان بوده است اما باید دید که فرآوری این محصولات در کجا صورت گرفته؟ چرا نباید به صحبت رهبری مبنی بر ایجاد صنایع تبدیلي، برای ایجاد توسعه در روستاها توجه شود؟»
به گفته رضوی «امروزه در هر استان به صورت میانگین یک تحصیلکرده دانشگاهی وجود دارد؛ تا روستایی را باور نکنیم امکان رسیدن به توسعه پایدار محقق نمی‌شود. درحال حاضر بیش از ۳۳هزار روستا در کشور تخلیه شده‌است و حدود ۲۵هزار روستا نیز در کشور کمتر از ۲۰ خانوار جمعیت دارند. اگر هر روستا به‌طور متوسط ۳۰۰ هکتار زمین کشاورزی داشته باشد یعنی درواقع ۱۰میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی بلااستفاده مانده‌اند. اجازه دهید شوراهای اسلامی روستا نیز مانند شوراهای شهرها اختیار و مسئولیت داشته باشند و دهیاری‌ها ازساختار و سازمان پایداری برخوردار باشند.» او با انتقاد از بعضی قوانین ادامه داد: «در قانون بودجه از کمک دولت به واحدهای تولیدی سخن به میان می‌آید، سراغ همه واحدهای تولیدی در شهرها می‌رویم اما به روستا که دارای تولیدات متنوع هستند، توجهی نمی‌شود. تعاریف مختلفی از توسعه روستا شده اما مستمر و موزون، مشارکتی و خودباروی بودن و درون‌زایی و برون‌گرایی عمده مشترکات تعاریف توسعه است، اما آیا توسعه روستاها اکنون درون زاست؟»
معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور ادامه داد: «شورای شهر تهران مدیریت شهر و سیاست‌گذاری‌ها را خود برعهده دارد اما شوراهای روستا کوچکترین حقی برای تصمیم گیری خود ندارند و همچنان خود را قیم روستاها می‌دانیم. رشد و هوشمندی سیاسی روستاییان بیش از شهرنشینان است و گواه این ادعا، نرخ مشارکت ٩٠درصدی روستاییان در همه انتخابات است پس چرا هوشمندی اقتصادی روستاییان را نمی‌پذیریم؟ هرچند امروز شاهد حضور حداقل یک تحصیلکرده در روستاها هستیم. باید شورای اسلامی روستاها مانند شهرها از اختیارات و مسوولیت‌هایی برخوردار باشد تا بتوانند برای خود ساختار و سازمان دهیاری‌ها را تعریف کنند یعنی دهیاری‌ها دارای تشکیلات باشد.»
در ادامه این همایش محمدحسین پاپلی‌یزدی، محقق و پژوهشگر ایرانی گفت سالانه حدود ٣هزار میلیارد تومان از روستاها برای مصرف موادمخدر خارج می‌شود: «بعضی قوانین و ساختار‌ها درباره روستا و روستاییان نیاز به بازنگری و تغییر دارد. تغییر کاربری اراضی، کویرزدایی، کاهش بهره‌وری اقتصادی، حاشیه نشین شدن زنان به دلیل کاهش قیمت صنایع‌دستی و اعتیاد ازجمله مشکلات روستانشینان است.»
این محقق روستا را به یک معدن تشبیه کرد که می‌توان آن را به محل اشتغال و تولید تبدیل کرد: «کاهش تصدی‌گری دولت منجر به کمرنگ شدن خلاقیت‌ها و فاصله گرفتن از فناوری‌های نوین شده، هرچند امروز عصر شجاعت است و باید جرأت نقد همه شاخص‌ها ازجمله این مسأله را داشت.»