[ یاسمن طاهریان ] از زمانی که خبر برنامه همکاری بیست‌وپنج‌ساله ایران و چین منتشرشده، گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره آن شکل گرفته است؛ شایعاتی مانند فروش جزیره کیش و نفت ارزان‌قیمت به چینی‌ها که طبق توضیحات محمدجواد ظریف در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، ناشی از غرض‌ورزی علیه توسعه روابط چین و ایران است.
تدوین این سند راهبردی به سال ۱۳۹۴ یعنی زمانی که شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین به تهران سفر کرد، برمی‌گردد. برخی در داخل و خارج از ایران ادعاهایی مبنی بر مخفیانه بودن این سند مطرح کردند، اما باید در نظر داشت در سفر رئیس‌جمهوری چین به ایران، که پس از امضای برجام انجام شد، ایران و چین توافق کردند روابط مشارکت راهبردی خود را جامع‌تر کنند و سندی امضا کردند. در بند ششم این سند آمده طرفین برای توسعه روابط دو کشور در عرصه‌های انرژی، زیرساختی، صنعتی، فناوری و دیگر زمینه‌های مشترک توافق می‌کنند مذاکرات لازم را برای انعقاد قرارداد بیست‌وپنج‌ساله در دستور کار قرار دهند. در آخرین سفر محمدجواد ظریف به چین، پیش‌نویس این سند به مقامات چینی ارایه شد. به گفته وزارت امور خارجه ایران، این پیش‌نویس همچنان در مرحله مذاکره است و پس از توافق و تدوین متن نهایی باید در مراجع قانونی به تصویب برسد.
در این میان، رسانههای غربی نیز با ادعای دسترسی به مفاد این سند، تلاش می‌کنند با تأثیرگذاری روی افکار عمومی و مقامات غربی نسبت به امضای آن، که با سیاست‌های آمریکا مغایرت دارد، هشدار دهند.
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشت با امضای این سند، روابط تجاری و نظامی ایران و چین نزدیک خواهد شد که این اقدام با سیاست‌های ضد ایرانی ترامپ مغایرت دارد. روزنامه وال استریت ژورنال نیز مدعی شد همکاری استراتژیک ایران و چین روشی برای مقابله با فشارهای آمریکا بر هر دو کشور است که این موضوع نشان می‌دهد هر دو کشور گزینه‌هایی به غیر از غرب نیز دارند. روزنامه واشنگتن‌پست نیز نوشت چین وارد جنگ تجاری بزرگی با آمریکا شده و ایران نیز با تحریم‌های سنگین واشنگتن روبه‌روست. اما با وجود این، جنگ تجاری و اِعمال تعرفه‌ها از سوی آمریکا برای چین و به‌کارگیری سیاست «فشار حداکثری» روی ایران باعث نشده ترامپ بتواند به خواسته‌های خود برسد و از سوی دیگر این دو کشور زمینه‌ای مشترک با یکدیگر پیدا کرده‌اند.
لورنس جی هاس، یکی از مقامات ارشد شورای سیاست خارجی آمریکا، در یادداشتی در نیوزویک می‌نویسد توافق اقتصادی و نظامی ایران و چین، همچنین انقضای تحریم‌های تسلیحاتی می‌تواند به‌طور چشمگیری روابط بین‌الملل را تغییر دهد و فشارهای آمریکا را بر هر دو کشور تضعیف کند.
هاس معتقد است اگر این قرارداد امضا شود، حضور چین در خاورمیانه پررنگ‌تر خواهد شد و همین امر برتری قدرت آمریکا را تهدید می‌کند. در این یادداشت آمده که ایران از طریق این قرارداد می‌تواند به امنیت نظامی بیشتری دست یابد و مزایای اقتصادی مهمی از طریق سرمایه‌گذاری چینی‌ها و خرید نفت آن دریافت کند. هاس در این یادداشت از دیپلمات‌های آمریکایی و متحدان آن می‌خواهد استراتژی گسترده‌تری برای کنترل روابط پکن و ایران در پیش بگیرند. هاس همچنین ادعا می‌کند که براساس این توافق چین نه‌تنها ۴۰۰میلیارد دلار در بخش‌های انرژی، ارتباطات، حمل‌ونقل و دیگر صنایع سرمایه‌گذاری می‌کند بلکه حضور این کشور در خاورمیانه نیز با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک خود در سوریه، عراق و کشورهای دیگر قوی‌تر می‌شود. به گفته هاس، از سوی دیگر صادرات نفت به چین برای ایران مزایای اقتصادی به همراه دارد که در نتیجه آن می‌تواند تلاش‌های آمریکا را برای جلوگیری کامل از تجارت نفت که با اِعمال تحریم‌ها روی شرکت‌های کشورهای دیگر متوقف شده، تضعیف کند. چین که بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت است، می‌تواند نفت بیشتری از ایران وارد کند و به فشارهای آمریکا توجهی نکند.
هاس در این یادداشت هشدار می‌دهد که اگر این قرارداد بیست‌وپنج‌ساله نهایی شود، چین می‌تواند مستقیما آمریکا و حضورش را در منطقه به چالش بکشد. به گفته هاس، بعد از تحریم‌های تسلیحاتی، که مهلت آن طبق برجام پاییز امسال به پایان می‌رسد، چین می‌تواند سلاح‌های بیشتری در اختیار ایران قرار دهد و زمانی که این اتفاق بیفتد، ایران دیگر به تأیید شورای امنیت سازمان ملل برای برخی از اقدامات خود نیاز نخواهد داشت. هاس معتقد است اگر حضور ایران در منطقه قوی‌تر شود، متحدان آمریکایی کنار نخواهند نشست. هاس در بخش پایانی گزارش خود می‌نویسد: «سوال بزرگ این است که آیا واشنگتن می‌تواند استراتژی بزرگی طراحی کند تا بتواند این تحولات جهانی را- که در آن ایران و چین می‌توانند اعتبار خود را گسترش دهند و نفوذ غرب را تضعیف کنند- کنترل کند؟ در این زمینه کسی هنوز نمی‌داند چه تصمیمی باید گرفته شود.» بسیاری از تحلیلگران غربی معتقدند سند بیست‌وپنج‌ساله ایران و چین پاتکی است از سوی این دو کشور به منظور بی‌اثرکردن تلاش‌های آمریکا مبنی بر اِعمال تحریم‌های اقتصادی و تجاری. عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران پیشتر درباره گمانه‌زنی‌ها در زمینه این سند، علاوه بر افتخارآمیز خواندن آن اعلام کرد که طبیعی است همکاری‌های راهبردی ایران و چین دشمنانی داشته باشد که دست به فضاسازی بزنند.