[شهروند] «زنان» و «داوطلبی» دو ملاک معتبر توسعه‌یافتگی در دنیای امروز به شمار می‌آید. گزارش‌های مختلف مربوط به توسعه انسانی نشان می‌دهد که هر چقدر نقش زنان در فعالیت و مشارکت اجتماعی در جامعه بیشتر باشد، شیب و روند توسعه در آن جامعه صعودی‌تر از جوامع دیگر خواهد بود. این موضوع مهم در سال‌های اخیر مورد توجه دولت تدبیر و امید قرار گرفته و دولت با حمایت از سازمان مردم‌نهاد سعی کرده شرایط حضور را برای تمام اقشار جامعه فراهم کند. همچنین این توجه باعث شده فرصتی نیز برای حضور بیشتر زنان در فعالیت داوطلبانه فراهم شود. جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان ارگان مردم‌نهاد هم بستری برای افزایش مشارکت اجتماعی زنان در فعالیت‌های داوطلبانه و هم کانونی برای آموزش و ارتقای سطح دانش زنان در نحوه رفتار در حوادث و بلایاست. سطر‌های پیش‌روی گزارشی از نقش و مشارکت زنان در عرصه امداد ونجات است.
چند‌سال اخیر جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یک ارگان مردم‌نهاد، هم بستری برای افزایش مشارکت اجتماعی زنان در فعالیت‌های داوطلبانه شده و هم کانونی برای آموزش و ارتقای سطح دانش زنان در نحوه رفتار در حوادث و بلایا. «فاطمه سلامی» مسئول امور امدادگران و نماینده زنان امدادگر در سازمان امدادونجات در گفت‌وگو با «شهروند» به توضیحاتی در مورد وظایف و نقش گروه‌های تخصصی زنان امدادرسان پرداخته است. این بانوی امدادگر با اشاره به فعالیت ۱۸هزار و ۲۴۷ امدادگر زن در رشته‌های عملیاتی می‌گوید: «بالاترین امدادگر زن مربوط به استان تهران است با 2هزار و 5 نفر. استان کرمان نیز با‌هزار و 714 نفر در جایگاه دوم قرار دارد.» او با بیان اینکه زمینه دریافت آموزش‌های تخصصی در سازمان امدادونجات ویژه زنان در سال‌های اخیر فراهم شده است، می‌افزاید: «بالاترین درجه امدادی در سازمان امدادونجات درجه ایثار است که تاکنون حدود
250 امدادگر توانسته‌اند این درجه را اخذ کنند و 92نفر از دریافت‌کنندگان درجه امدادی ایثار، زنان امدادگر هستند.»
سلامی در ادامه به توضیحاتی در مورد فعالیت‌ها و عملکرد زنان امدادگر در جمعیت هلال‌احمر پرداخت. نماینده زنان امدادگر در سازمان امدادونجات ارایه خدمات روانی و پشتیبانی را از مهم‌ترین وظایف این گروه در جمعیت هلال‌احمر دانست و ادامه داد: «اقدامات انجام شده از سوی گروه‌های یاد شده شامل ارزیابی نیازهای بازماندگان، گفت‌وگو با خانواده‌های داغدیده، حمایت‌های روانی و روانشناختی از زنان و كودكان، آموزش نیروهای جوان و ... بوده است.» به گفته او شناسایی اهم نیازهای زلزله‌زدگان شامل تأمین نیازهای دارویی، تأمین گاز مایع برای خانوارهای آسیب‌دیده، تأمین وسایل سرمایشی، تأمین نیازهای تغذیه‌ای كودكان و نوزادان به مكمل‌های غذایی و شیر خشك، تأمین ظروف آشپزی مورد نیاز زلزله‌زدگان و البسه و لوازم بهداشتی مورد نیاز زنان از دیگر اقدامات انجام شده از سوی گروه‌های تخصصی امدادگران زن هلال‌احمر بوده است. بنا به گفته این مقام مسئول اعضای فعال و آموزش‌دیده در گروه‌های ارزیاب، امداد هوایی، جست‌وجو و نجات در كوهستان، امدادونجات جاده‌ای، جست‌وجو و نجات در آوار، اولویت‌بندی مصدومان و اقدامات پیش بیمارستانی، حمایت‌های روانی و روانشناختی حادثه‌دیدگان، اداری و پشتیبانی، اسكان و تغذیه اضطراری، پشتیبانی امدادی و جست‌وجو و ... مشارکت دارند.
ضرورت آموزش زنان
در چند‌سال اخیر یکی از دغدغه‌های جمعیت هلال‌احمر ایران توانمندسازی زنان نجاتگر بوده است. زنانی که قدرت و توانمندی خود را در این سال‌ها به اثبات رسانده و همپای مردان در مواقع بحرانی حاضر شدهاند. موضوعی که «زهرا بابایی»، نجاتگر استان کرمان نیز بر آن تأکید دارد. بابایی معتقد است در سال‌های اخیر میزان علاقه‌مندی زنان در حوزه فراگیری آموزش‌های امدادی رشد بسیاری داشته، به‌طوری که امروز میزان حضور زنان در دوره آموزشی در برخی نقاط حتی بیش از مردان است. این امدادگر داوطلب با 15سال سابقه در تکمیل صحبت‌های خود می‌گوید: «زنان از گذشته تاکنون در اجتماع و در نابسامانی‌ها دوشادوش مردان قدم در عرصه گذاشته‌اند. با شروع جنگ، زنان در همان ماه‌های آغازین دفاع مقدس در خطوط مقدم جنگ در چند قدمی دشمن در شلمچه، خرمشهر و آبادان دوشادوش مردان بی‌پروا مبارزه می‌کردند که گواه این موضوع خاطرات رزمندگانی است که در مورد زنان گفته‌اند. آنها علاوه بر کار امدادی و تشویق رزمندگان، گاه سلاح بر کف با دشمن می‌جنگیدند.» او درباره شرایط امدادگری برای زنان در کشور نیز ادامه می‌دهد: «وقتی صحبت در مورد کلماتی مثل خدمت، امدادگر، تخصص و آموزش می‌شود، دیگر کلمه‌ای مانند جنسیت معنی پیدا نمی‌کند.» بابایی تأکید می‌کند: «وقتی زنان همانند مردان می‌توانند آموزش ببینند و در شرایط بحرانی جامعه حضور داشته باشند و در مواقعی حتی توانمندتر باشند، چرا باید از چنین اتفاقی جلوگیری کرد.» این امدادگر فعال جمعیت هلال‌احمر در پایان صحبت خود می‌گوید: «حضور زنان در عرصه امدادگری امروز یک ضرورت و نیاز است که در جمعیت هلال‌احمر به خوبی این نیاز و ضرورت درک شده است.»
بلایا جنسیت نمی‌شناسند!
درد که جنسیت نمی‌شناسد، وقتی گرفتارش شوی، به زمینت می‌زند. این گزاره‌ای است که امدادگر زن جمعیت هلال‌احمر در تأکید اهمیت مشارکت زن در عرصه امدادونجات مطرح می‌کند. فاطمه اصانلو معتقد است بانوان داوطلب جمعیت هلال‌احمر در کنار دوره‌های مختلف، کمک‌های اولیه و امداد را به صورت متداول طی می‌کنند، دوره‌های اختصاصی مختلف با عناوینی همچون پیشگیری از بیماری‌ها پرخطر، کارگاه پیشگیری از ایدز و... را در سازمان جوانان می‌گذرانند و این آگاهی چند وجهی باعث افزایش توانمندی این گروه شده است. این نجاتگر با اشاره به نقش پررنگ و تأثیرگذار زنان در جمعیت هلال‌احمر در طول سده اخیر می‌گوید: «متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از فعالیت‌های زنان در جریان وقوع بلایا از لحاظ اجتماعی دیده و ارج نهاده نمی‌شود و مورد قدردانی قرار نمی‌گیرد. با این حال، واکنش‌های زنان به شرایط اضطراری هنگام وقوع بلایا نشان‌دهنده حضور و مشارکت گسترده این طیف از جامعه است.»
فاطمه اصانلو، داوطلب چهل و چهارساله جمعیت هلال‌احمر خراسان رضوی در تکمیل صحبت‌های خود می‌گوید: «به طور کلی 30درصد از کل امدادگران آموزش‌دیده کشور را بانوان تشکیل می‌دهند. با توجه به ویژگی‌های بانوان در کنار شرایط محیط حادثه و نیاز منطقه، حضور پررنگ تر، مثبت‌تر و روزافزون این نیروهای داوطلب امدادی در کارزار حوادث و سوانح را رقم زده که بررسی سوانح اخیر شاهد خوبی بر این مدعا است.» مسأله اهمیت حضور زنان در عرصه امدادونجات ازجمله موضوعاتی است که رئیس سازمان امدادونجات جمعیت هلال‌احمر نیز چندی پیش بر آن تأکید کرد. مهدی ولی‌پور از سازماندهی و فعالیت ۱۸هزار و ۲۴۷ امدادگر زن برای امدادرسانی و کمک به بانوان حادثه‌دیده و متأثر از انواع حوادث در کشور خبر داد.
به گفته رئیس سازمان امدادونجات، سازماندهی و فعالیت این گروه از امدادگران زن با بررسی‌های صورت گرفته از سوی کارشناسان خبره جمعیت هلال‌احمر در دستور کار این سازمان قرار گرفته، به‌طوری که طبق آخرین ارزیابی‌های عملیاتی و میدانی این کارشناسان، مشخص شد که بخش عظیمی از مصائب متعدد حوادث و سوانح به وقوع پیوسته در کشور در لحظات نخست گریبانگیر کودکان و زنان مصدوم و گرفتار به‌ویژه مادران باردار می‌شود. بنا به گفته ولی‌پور، سازمان امدادونجات در راستای بهرهمندی بهینه از توانمندی‌های تخصصی و عاطفی بانوان داوطلب امدادی هلال‌احمر با عنایت به نیاز مصدومان و آسیب‌دیدگان زن حوادث و سوانح اقدام به سازماندهی آنان در قالب تیم‌های عملیاتی مختلف کرده است.
جمعیت هلال‌احمر یکی از مهم‌ترین مراکزی است که با توجه به مأموریت خود در توانمندسازی زنان نقش عمده‌ای ایفا کرده و درحال حاضر با ارایه آموزش‌های تخصصی امدادونجات به زنان خانه‌دار علاقه‌مند، زنان امدادگر کوهستان، غریق‌نجات و خلبان درقالب تیم‌های توانا در سراسر کشور فعال بوده است. همچنین ١٥٠نفر از مدیران ارشد هلال‌احمر از بین ٣٥٠نفر در سراسر کشور را زنان تشکیل می‌دهند. زنان امدادگر نیز برای حضور در حوادث و سوانح در چهار رسته «حمایت‌های روانی- اجتماعی»، «بازپیوند خانواده»، «پشتیبانی عملیات»، «اسکان و تغذیه اضطراری» سازماندهی شدهاند که البته به غیراز چهار رسته که عنوان شد، حضور زنان داوطلب در تخصص‌های جست‌وجو و نجات همچون عملیات جست‌وجو و نجات شهری و بین شهری، جست‌وجو و نجات در کوهستان، فوریت‌های درمانی و ارزیابی نیز برجسته است. درحال حاضر زنان امدادگر آموزش‌دیده پس از گذراندن دوره‌های تخصصی امدادونجات خدمات ارزنده‌ای را ارایه می‌کنند و به همین دلیل، مسئولان ارشد فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ در بازدیدهای خود، چندین‌بار ایران را به‌عنوان یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان درتوانمندسازی زنان دربرابر حوادث معرفی کرده‌اند. طبق آمار، درباره آموزش‌های پایه داوطلبی، کمک‌های اولیه و آموزش‌های تخصصی همچون بازاریابی اجتماعی، روش‌های تیمداری و جذب مشارکت‌های مردمی، تاب‌آوری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی و نشر آموزش‌ها به صورت هرمی به گروه‌های مختلف مردمی درشهرها و روستاها درکشور بسیار ارتقا یافته است و زنان نقش محوری و مهمی در آن ایفا می‌کنند.