افشین امیرشاهی عضوشورای سردبیری روزنامه همشهری
یك خبر خوب برای مطبوعات؛ روزنامه شهروند به دوهزارمین شماره رسید. «شهروند»، روزنامهای است كه در پوشش رویدادها و مسائل كشور به بینش اجتماعی مناسب در تحلیل و شناخت مشكلات رسیده است.
«شهروند» چند سال پس از انتشار و از مهر سال 92 با حضور مدیرمسئول، سردبیر و تیم تحریریه جدید، بهتدریج به روزنامهای اجتماعی مبدل شد، آن هم در شرایطی که روزنامهنگاری اجتماعی در جامعه چندان جا نیفتاده بود، بهطوری كه در آن شرایط وقتی از انتشار روزنامهای اجتماعی صحبتمیشد، حتی خود روزنامهنگاران و خبرنگاران شاغل در تحریریه نیز ذهنیت كامل و دقیقی درباره محتوای اجتماعی روزنامه نداشتند. این شد كه جلسات فراوانی با حضور تصمیمسازان «شهروند»، مشاوران كاركشته و باتجربه برگزار و «شهروند» قدم به قدم به روزنامهای اجتماعی نزدیكتر شد و ذهنیت مناسبی بین تولیدكنندگان و مخاطبان روزنامه شكلگرفت.
این روال سهسال بعد و پس از تغییر تیم سردبیری روزنامه شهروند همچنان ادامه پیدا كرد، نتیجه اینكه تحریریه به بضاعتی دست پیدا كرد كه میتوانست بسیاری از موضوعات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را از منظر اجتماعی ببیند و پیگیریكند. این انتخاب و رویكرد متفاوتی است كه روزنامه شهروند را از سایر روزنامهها متمایز كرده است. تحریریهای كه متوجه بود چه چیزی برای مردم مهم است و مردم چه خواستههایی دارند. روزنامهای كه درعین حال به جامعه و مردم، نگاه و بینش اجتماعی میداد و تلاش میكرد مخاطبانش از طریق این روزنامه، نگاه عمیقتری نسبت به مسائل جامعه داشته باشند، بهطوری كه میتوان گفت روزنامه شهروند تفكر اجتماعی را نزد خوانندگانش تقویت میكرد.
از سوی دیگر تولیدكنندگان محتوا نیز هر چه بیشتر نسبت به هدف و مسیر كاریشان آشنایی و تسلط پیدا میكردند، در تخصص كاریشان بیشتر جا میافتادند و از اینرو با شناخت بیشتری محتوا تولید میكردند. انگیزهها مضاعف شده بود و سوژهها و گزارشهای اختصاصی فراوان در «شهروند» به چاپ میرسید. شهروندیها در تحلیل رویدادها، اهمیتی فراتر از اشخاص قائل بودند.
اما این مسیر پس از پنج سال، ناگهان با وقفه مواجه شد. تعریف روزنامه اجتماعی در «شهروند» تغییر كرد و ریلگذاری جدیدی صورت گرفت. تغییرات مفهومی و محتوایی خیلی شتابزده انجامشد و تحلیلها و گزارشهای اجتماعی جای خودش را به موضوعهای احساسی داد، همچنین فاصله معناداری بین شهروند و مأموریت متناسب با شعار هلالاحمر یعنی انساندوستی، صلح و بیطرفی افتاد، یعنی همان هدف و چشماندازی كه روزنامه شهروند براساس آن تاسیس شده بود.
اما «شهروند» خیلی زود و یكسال بعد دوباره به ریل اصلی بازگشت و با نگاهی به آینده و معطوف به حل مشکلات اجتماعی كار خودش را ادامه داد.
«شهروند» در سالهای گذشته فرازوفرودهای بسیار داشته است. روزنامهای كه اگر میخواهد صدای مردم باشد و درعینحال بهعنوان روزنامهای زیر نظر جمعیت هلالاحمر فعالیت میكند، باید از تولید محتوا در چارچوب بولتننویسی و بولتنشدن فاصله بگیرد.
تجربه طولانی مدت روزنامه شهروند كه باعث پرورش نیروهایی مجرب با نگاهی تخصصی به مسائل جامعه شده است، اتفاقی ارزشمند است كه نمیتوان و نباید آن را نادیده گرفت. تجربهای كه مدیران هلال با نگاه داوطلبی باید آن را به فال نیك بگیرند.
«شهروند» به دوهزارمین شمارهاش رسیده است. روزنامهای كه درحال حاضر مسائل كشور را خارج از چارچوب مجادلات سیاسی و از منظر داوطلبی و اجتماعی پیگیری میكند.
«شهروند» میتواند همچنان صدای مردم باشد. اما این امر چگونه امكانپذیر است؟ قطعا این امر محقق نمیشود مگر با اراده صاحب امتیاز و نیز حمایت مدیرمسئول از سردبیر و نیروهای تحریریه و صدالبته انگیزهدادن به همه همكاران روزنامه.
جنس كار روزنامهها همیشه اینطور بوده است كه بسیاری از شخصیتها، نهادها و دستگاهها انتقاد را برنمیتابند، بنابراین به صاحب امتیاز، مدیر مسئول و نیز سردبیر گلایه میكنند، البته اگر دست به شكایت نبرده باشند.
اینجاست كه اراده صاحب امتیاز و شجاعت مدیرمسئول میتواند در ادامه تولیدات یك تحریریه تاثیرگذار باشد. این مسأله در روزنامههایی كه به ارگانهای دولتی وابستگی دارند، بسیار پررنگتر است، چون امكان تماس و انتقاد درباره محتوای چنین روزنامههایی آسانتر خواهد بود.
«شهروند» اما در دورههایی كه توانسته بود تأثیرگذاری بالایی داشته باشد، از چنین امكانی برخوردار بود، چون مدیران بالادستی توانایی حل چالشها را داشتند و در مذاكره با مقامات همتراز یا بالادستی میتوانستند از حق نویسندگان روزنامه دفاع كنند. «شهروند» اكنون به حق مخاطبانش تبدیل شده است. روزنامهای كه باید آزاد باشد و امنیت روزنامهنگارانش محفوظ. روزنامه شهروند و نیروهایش اكنون نهتنها به یك برند تبدیل شدهاند، بلكه یك سرمایه اجتماعی هم محسوب میشوند. «شهروند» بهعنوان یك روزنامه اجتماعی ارزشمند در تاریخ روزنامهنگاری ایران به ثبت رسیده است.
روزنامهای كه در چارچوب اهداف هلال نیز توانسته است گامهای موثری برای احیای سرمایههای اجتماعی و تشویق فعالیتهای داوطلبانه بردارد. این امیدواری وجود دارد كه «شهروند» با حمایت مسئولان هلال، تلاش و پشتكار نیروها و حمایت خوانندگان و مخاطبانش بتواند سالهای طولانی روند انتشارش را دنبال كند. آن هم در روزگاری كه شرایط روزنامهها و روزنامهنگاران هر روز دشوارتر از قبل میشود و رسانهها بدون پشت و پناه به حال خود رها شدهاند.