شهروند| حضور مربیان ایرانی در تیم‌های خارجی اتفاقی است که در ورزش ایران کمتر به چشم آمده اما از سویی دیگر ورود مربیان خارجی بی‌کیفیت تا دلتان بخواهد، نمونه‌اش وجود دارد. خیلی از این مربیان خارجی حتی سطحشان از مربیان کشورمان بسیار پایین‌تر است اما با برخی روابط وارد کشورمان می‌شوند و حتی کمتر از مربیان ایرانی پیشنهاد همکاری دریافت می‌کنند. این اتفاق که از هر نظر به ضرر ورزش کشورمان تمام می‌شود دلایل مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن پرداخته‌ایم.
وقتی خارجی‌ها گزینه اول شدند
مسیر ورزش ایران در سال‌های اخیر طوری پیش رفته که مدیران ورزشی که بعضا خودشان آشنایی زیادی با فضای ورزش ندارند، برای پنهان شدن پشت مسائل فنی گزینه نخست خود را مربیان خارجی قرار می‌دهند. حال انتخاب مربی خارجی که در برخی از موارد اتفاقا خیلی موفق بوده و حتی تغییرات بزرگی در ورزش ما ایجاد کرده است، باید کارشناسی صورت بگیرد. البته می‌توان قاطعانه گفت که حضور مربیان خارجی به‌دلیل عملکرد ضعیفشان در ایران بسیار کوتاه مدت بوده و فقط باعث خارج شدن ارز از کشورمان شده و مربیان ایرانی را بیش از قبل دلسرد کرده است.
ترانسفر مربی ضعیف‌تر از بازیکن
برای حضور مربیان ایرانی در خارج از کشور نمی‌توان از نمونه‌های زیادی نام برد. حشمت مهاجرانی و ابراهیم قاسمپور در سال‌های گذشته و داریوش یزدانی که چند سالی است در آمریکا مربیگری می‌کند، نمونه‌های ترانسفر مربیان در فوتبال هستند. رضا مهاندوست(سرمربی تیم تکواندوی چین تایپه)، احمد صافی(سرمربی تیم کاراته کره‌جنوبی) و جمشید خیرآبادی(سرمربی تیم کشتی فرنگی آذربایجان) از مربیانی هستند که درحال حاضر خارج از ایران به کار مربیگری می‌پردازند. البته این تعداد اصلا برای ورزش ایران کافی نیست.
مربیان خارجی از درجه یک تا درجه 8
حضور مربی مثل ولاسکو در تیم‌ملی والیبال ایران اتفاق بزرگی بود که باعث انقلابی بزرگ در این رشته شد تا جایی هنوز هم با وجود گذشت یک‌سال از خروج این مربی از ایران خیلی‌ها از او یاد می‌کنند یا رافائل، سرمربی سابق تیم‌ملی هندبال که برای اولین بار ایران را راهی جام‌جهانی کرد، کارنامه قابل دفاعی دارد اما از این مربیان که در سطح اول ورزش جهان فعالیت می‌کنند، کمتر در ورزش کشورمان می‌بینیم تا جایی که برخی از مربیان را درجه 8 هم می‌توان نامید. اگر بخواهیم به برخی از نمونه‌های اخیر از این دست مربیان که با حضورشان در ورزش ایران کارنامه‌ای بسیار ضعیف از خود به جای گذاشته‌اند، اشاره کنیم می‌توان از نلو وینگادا نام برد که به بدترین شکل ممکن با تیم امید ایران در بازیهای آسیایی ناکام ماند. شاید نمونه‌ای بهتر خسوس کاندلاس سرمربی تیم فوتسال باشد که از سرمربیگری او در تیم‌ملی فوتسال هر خاطره‌ای به ذهنمان می‌رسد، تلخ بوده است.
پروسه قانونمند تربیت مربی
تربیت مربی یکی از عواملی است که باعث می‌شود مربیان هر کشور به صورت قانونمند از زمانی که دوران بازیگری‌شان به پایان می‌رسد، نکاتی که باید را فرا بگیرند. برای همین منظور فرانسوی‌ها مکانی در 50 کیلومتری پاریس دارند که مرکز توسعه مربیگری نامیده می‌شود. این مرکز یکی از مجهزترین مراکز در جهان محسوب می‌شود و همین باعث شده تا مربیان زیادی از این کشور به تمام جهان صادر شوند. در سایر کشورهای پیشرفته نیز چنین مراکزی وجود فعال دارند. این مراکز در بیشتر کشورهای صاحب فوتبال وجود دارند اما در ایران چنین مراکزی نداریم و به برگزاری کلاس‌های مربیگری که بیشتر جنبه ظاهری دارد، بسنده می‌شود.
ناصری: شرایط سیاسی ایران هم موثر است
مجید ناصری، سرمربی تیم دوچرخه‌سواری استقامت ایران که سابقه کار در عراق را در کارنامه‌اش دارد، درباره چرایی عدم حضور مربیان ایرانی در تیم های خارجی به «شهروند» می‌گوید: «از نظرم این اتفاق ناخوشایند 2 دلیل عمده دارد. دلیل نخست این است که مربیان ایرانی در داخل کشور هم جایگاه واقعی خودشان را ندارند و مربیان خارجی درجه چندم جایشان را می‌گیرند. دلیل دوم نیز شرایط سیاسی کشور ماست. شاید خیلی از کشورها به دانش مربیان ایرانی احتیاج داشته باشند اما ترجیح می‌دهند یک مربی اروپایی را با قیمت بیشتر استخدام کنند.»
وی همچنین می‌افزاید: «متاسفانه در داخل کشور برخی مربیان ایرانی ارزش زیادی قائل نمی‌شوند و گاهی فقط مدیران جنبه تبلیغاتی حضور یک مربی خارجی را در نظر می‌گیرند.»
جلالی: چرخه تولید در ورزش ایران معیوب است
مجید جلالی، رئیس کانون مربیان فوتبال ایران دلیل صادر نکردن مربی به خارج از کشور را در گفت‌وگو با «شهروند» اینطور توصیف می‌کند: «واضح‌ترین دلیل معیوب بودن چرخه تولید در ورزش ایران به‌ویژه فوتبال است. در هر معقوله‌ای که بخواهید پیشرفت کنید، اولین نکته مهم داشتن نیروی انسانی با مهارت بالاست. هر مدیری در ورزش ایران حضور داشته، فقط روزمرگی کرده و آخرش هم گفته که مربی خوب نداریم. این درحالی است که نداشتن مربی خوب مقصر اصلی‌اش همان مدیر است. از طرفی واسطه‌گری که در فوتبال ایران وجود دارد، مانع پیشرفت مربیان با استعداد ایرانی است و خارجی‌های درجه 8 به کشورمان پای می‌گذارند.» وی همچنین می‌افزاید: «هم‌اکنون هم مربیانی داریم که از خارج از کشور پیشنهاد داشته باشند اما باید قبول کنیم که کشورهای صاحب فوتبال سراغ مربیان ما نمی‌آیند. مثلا کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان مربیان ما را می‌خواهند اما به‌دلیل پایین بودن دستمزد هیچ‌کس راضی به این کار نمی‌شود.»
از آموزش ایرانی‌ها تا فیلترینگ خارجی‌ها
به نظر می‌رسد برای شروع کاری که سطح مربیگری در ایران را افزایش دهد، باید از آموزش مربیان ایرانی‌ها آغاز کنیم. البته این آموزش فقط با سرکلاس نشستن انجام نمی‌شود و بهتر است پولی که برای آوردن خارجی‌های بی‌کیفیت پرداخت می‌کنیم را برای حضور مربیان جوان ایرانی در دوره‌های بین‌المللی خرج کنیم. از سویی حضور خارجی‌ها نیز با نظارت بیشتری باشد تا فقط کسانی که سطحشان به شکلی فاحش بالاتر از ورزش ایران است، پایشان را در فرودگاه‌های ایران بگذارند.