امیرحسین خواجوی| وجود بزرگترين گمرك زميني شمال كشور، دومين منبع درآمدي استان گيلان، پرترددترين مرز زميني، بزرگترين سهم ارزشي صادرات چمداني، احداث و بهره‌برداري از اولين بندر خصوصي، سومين مرز زميني فعال كشور در صادرات و واردات و پنجمين بندر ترانزيتي كشور در كنار مناظر طبيعي بكر و زيبا باعث شده تا آستارا هر ساله ميزبان حجم انبوهي از گردشگران داخلي و خارجي باشد. به‌طوري‌كه براساس گزارش‌هاي منتشر شده فقط در تعطيلات نوروز 92 پذيراي بيش از یک ميليون و 100هزار گردشگر بوده است. وجود چنين ظرفيت‌هایي باعث شده كه كسب و كار در اين شهر رونق خوبي داشته باشد و طراوت و شادابي به واسطه هواي معتدل خزري و بازارهاي شلوغ و پرجمعيت براي مردمان اين شهر روزهاي خوبي را رقم بزند. ولي اين حجم انبوه از مسافر و تجارت در چند‌سال گذشته در كنار تمام محاسن خود آفت بزرگي نيز براي مردمان اين ديار و طبيعت آن به همراه داشته است، آفتي كه به آرامي و به دور از شهر و در سايه بي‌توجهي مسئولان شهري و استاني ذره‌ذره جمع شده و اكنون به بزرگترين چالش زيست محيطي اين منطقه تبديل شده است. زباله و پسماندها در آستارا بيش از گذشته توليد مي‌شود. حجم بالاي تردد مسافر در كنار افزايش جمعيت و رشد سريع بخش‌هاي تجاري شهر باعث شده كه ميزان توليد زباله در آستارا رشد فزاينده‌اي داشته باشد. انعكاس اخبار و گزارشات مربوط به عدم نظارت و مديريت صحيح دفع زباله در رسانه‌ها و پيگيري‌هاي فعالان زيست‌محيطي باعث شد تا در سال‌گذشته شهرداري آستارا با حمايت‌هاي فرمانداري و مسئولان بلندپايه استاني طرح تفكيك پسماند را در اين شهر اجرا كند. به همين منظور در اولين اقدام، مديريت پسماند شهرداري آستارا طرح تفكيك زباله از مبدأ را مهم‌ترين اولويت خود قرار داد. طرحي كه اگر به درستي اجرا شود كاهش حداقلي آسيب‌هاي زيست‌محيطي توليد زباله در كنار جلوگيري از اتلاف سرمايه و انرژي و توليد سرمايه، از ديگر محاسن تفكيك و بازيافت اصولي زباله است.
بي‌ترديد موفقيت طرح‌هاي حوزه خدمات شهري در گرو همكاري و همدلي شهروندان است و اين مهم محقق نخواهد شد مگر با آموزش و فرهنگ‌سازي. به عبارت ديگر اگر مسئولان شهري بتوانند شهروندان را به‌طور درست و اصولي با مخاطرات و عواقب عدم اجرای طرح‌هاي شهري آشنا كنند، شهروندان به راحتي مجريان را در اجراي طرح‌هاي اينچنيني ياري خواهند كرد. شاهين ناصري، مدير بخش مديريت پسماند آستارا با اشاره به اين نكته به «شهروند» گفت: «توليد زباله در آستارا به نسبت جمعيت از حد استاندارد بالاتر است. البته اين موضوع دلايل مختلفي دارد. به‌هرحال براي رفع اين مشكل بالابردن آگاهي مردم امري ضروري است. مردم بايد بدانند كه بسياري از مواد دور انداختني قابليت بازيافت و ورود مجدد به چرخه مصرف را دارند.»
ناصري ضمن تاكيد بر آموزش شهروندان براي تفكيك زباله گفت: «به منظور فرهنگ‌سازي طرح تفکیک از مبدأ در سال‌جاري پخش بیش از 3هزار بسته آموزشي که حاوی کیسه‌های جمع‌آوری و بروشورهاي آموزشي بودند به انضمام پخش سطل‌های بازیافت در دستور کار مدیریت خدمات شهری قرار گرفت تا آستارا نیز چون شهرهای دیگر کشورمان در مسیر پیشرفت در این زمینه قرار بگیرد و در این راستا به منظور اشاعه فرهنگ و اجرای تفکیک و بازیافت پسماندها در مبدأ خصوصا آموزش كودكان و نوجوانان در مقاطع مختلف سنی شهرداری اقدام به پخش کتاب‌هاي آموزشي، لوح فشرده نمايش عروسكي با پيام‌هاي خاص زيست محيطي و پوستر و بروشور كرد.»
او ادامه داد: «البته اين طرح تاكنون به صورت پايلوت در برخي مناطق آستارا اجرا شده است كه با توجه به بازخورد خوب آن، اين طرح به زودي در كل شهر اجرا خواهد شد.»
ناصري يكي از مشكلات اصلي آستارا را حجم انبوه كيسه‌هاي پلاستيكي عنوان كرد و در اين‌باره گفت:
«به دليل وجود مراكز خريد و فروش و تردد بالاي مسافر از پايانه مرزي آستارا و مقدار قابل‌توجه كالا كه در آستارا جابه‌جا مي‌شود، كيسه‌هاي پلاستيكي زيادي در سطح شهر وجود دارد. براي جلوگيري از اتلاف سرمايه و توليد زباله بيشتر به‌خصوص پلاستيك كه به راحتي به چرخه طبيعت باز نخواهد گشت، غرفه‌هاي بازيافت بيشتري را در سطح شهر داير كرده‌ايم. البته همكاري مردم در اين زمينه نقش كليدي دارد كه اين مهم هم با آموزش و فرهنگ‌سازي روزبه‌روز بهتر خواهد شد.»
با اين همه توليد روزانه 80 تن زباله در شهرستاني با جمعيتي نزديك به 60هزار نفر، نيازمند مديريت و سازماندهي بهتر است. چراكه با اين روند، بالغ بر
2 ميليون و 900هزار كيلو زباله در يك‌سال توليد خواهد شد كه سهم هر شهروند آستارايي چيزي حدود 5/44 كيلو زباله خواهد بود. پس مديريت و برنامه‌ريزي دقيق و مدون براي كنترل، دفن، تفكيك و جمع‌آوري اين حجم زباله بايد براساس اصول و روش‌هاي علمي با كمترين ميزان آسيب به محيط زيست انجام شود.
مديريت بخش پسماند شهرداري آستارا با اشاره به برگزاري جلسات هفتگي مديريت پسماند براي تحليل و بررسي اقدامات انجام شده، افزود: «درحال حاضر اجراي طرح تفكيك زباله از مبدأ به پيمانكاران واگذار شده ولي كنترل و نظارت دقيقي بر نحوه فعاليت آنها وجود دارد و براساس گزارش‌ها و بازديدهاي ميداني صورت گرفته، شهروندان آستارايي همكاري خوبي براي اجراي اين طرح دارند. اين فرهنگ بايد به قدري بين مردم ساري و جاري شود كه مسافران و مهمانان اين شهر هم در اين زمينه همكاري داشته باشند.» او ساماندهی و محصور کردن جایگاه دفن زباله شهرستان آستارا را از ديگر اقدامات انجام شده در مدت زمان كوتاه تشكيل مديريت پسماند شهرستان تاكنون عنوان كرد و گفت: «حدود 2000 متر عملیات دیوارکشي، احداث جاده براي دسترسي سريع و راحت به محل دفن زباله، دفن اصولي و جلوگيري از انتشار و جاري شدن شيرآبه زباله به محوطه اطراف، اقداماتي بوده كه تاكنون انجام گرفته است.» ناصري در پايان با اشاره به ماده 7 قانون مديريت پسماند افزود: «براساس اين قانون مدیریت پسماند ویژه مانند پسماندهاي بيمارستاني برعهده خود تولید‌کننده است و در حقیقت بیمارستان‌ها متولی بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی هستند. از موارد تأکید شده در این آیین‌نامه ممنوعیت مخلوط کردن پسماندهای عادی با پسماندهای شیمیایی، عفونی و رادیو اکتیوی است که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در این خصوص باید دقت لازم را داشته باشند. بنابراین مراکز درمانی باید به بی‌خطرسازی و جداسازی زباله‌های خطرناک و عفونی از زباله‌های عادی توجه ویژه‌ای داشته باشند که متاسفانه در برخی مطب‌ها و درمانگاه‌ها، پسماندها بدون جداسازی تحویل کارگران واحد خدمات شهری شهرداری آستارا می‌شد. البته این موضوع با پیگیری مسئولان شهرداری و واحد خدمات شهری برطرف شده است.»