اعمال خشونت در خانواده هيچگاه نميتواند اثرات مخرب خود را پنهان سازد. گاه اعمال خشونت والدين نسبت به هم، طرف سومي نيز دارد؛ كودكان ميتوانند بهصورت غيرمستقيم قربانيان خشونت والدين نسبت به هم باشند يا بهصورت مستقيم پذيراي اعمال خشونت شوند. کودکانی که در معرض خشونت قرار دارند به نسبت کودکان دیگر رفتارهای پرخاشگرانه و ضداجتماعی بیشتری از خود نشان میدهند. مطالعات نشان میدهد که در این کودکان به میزان بالایی خشم، مقابله، نافرمانی، ترس، کنارهگیری، عدم رفتار مناسب با همسالان، برادر و خواهر و اجتماع و عدم اعتماد بهنفس مشاهده میشود. تحقیقاتی که درسال 2003 انجام شده، همچنین نشان میدهد، مردانی که در دوران بچگی در معرض خشونت قرار داشتهاند، احتمال زیادتری دارد که در بزرگسالی دست به خشونت بزنند، اما زنانی که در کودکی در معرض خشونت بودهاند، احتمال زیادتری دارد که قربانی شوند یا در بزرگسالی دچار افسردگی و صدمات روحی و عاطفی شوند. پس طبيعي است كه بدانيم ريشه بسياري از ناهنجاريهاي افراد در بزرگسالي متاثر از رفتارهايي است كه در كودكي متوجه آنان بوده است.
البته کودکانی که خود نیز مورد خشونت فیزیکی قرار گرفتهاند، بهمیزان بالایی به ناسازگاریها و بحرانهای روحی و روانی دچار میشوند تا کودکانی که فقط شاهد خشونت بودهاند. آنچه مسلم است درمورد خشونت خانگی در ایران تمامی مواردی که خشونت بر کودکان اعمال میشود، گزارش و ثبت نمیشود و در نتیجه آمار دقیقی در این زمینه موجود نیست.
سازمان بهداشت جهانی در تعریف کودکآزاری آورده است: آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افراد دیگر که نسبت به او مسئول هستند. به عبارت دیگر، هرگونه رفتار یا نارسایی از طرف والدین یا هرکسی که سرپرستی کودک را به عهده دارد که منجر به مرگ کودک، صدمات و آسیبهای روحی، آزارهای جنسی یا استثمار کودک شود، کودکآزاری تلقی میشود. اگرچه کودکآزاری میتواند در محیط خانه یا خارج از آن اتفاق افتد اما اکثر مطالعات نشان میدهد، حدود 70درصد کودکآزاریها در محیط خانواده صورت میگیرد.
خشونتها علیه کودکان به شیوههای مختلفی بروز پیدا میکند ازجمله وادار کردن کودکان به انجام کارهای سخت و طاقتفرسا، تنبیه و آزار بدنی، سوءاستفاده و آزار جنسی و مواردی از این قبیل. انجمن حمایت از حقوق کودکان در سال 1392 گزارش کرده است که از خشونتهای اعلام شده درمورد کودکان، 55درصد تنبیه روانی و عاطفی و 45درصد دیگر مورد تنبیه بدنی قرار گرفتهاند. 92درصد کسانی که تماس گرفتهاند مادران این کودکان بودهاند. 3درصد، خود کودکان تماس گرفتهاند و 2 درصد تماسها از سوی پدران بوده است.
تا پیش از سال 1381، کودکآزاری از جرایم خصوصی شناخته میشد و فقط پدر که ولی کودک است حق داشت در صورت رخدادن کودکآزاری شکایت کند. در سال 81 طرحی 12 مادهای به پیشنهاد انجمن حمایت از حقوق کودکان به مجلس ارایه و با پیگیری کمیسیون بهداشت مجلس تصویب شد که براساس آن کودکآزاری از مصادیق جرایمعمومی قرار گرفت و اعلام جرم علیه مرتکبین کودکآزاری ممکن شد. با این حال، بهگفته انجمن حمایت از حقوق کودکان، پدر از شمول این قانون مستثنا شده و در صورت آزار کودک از سوی پدرش، نمیتوان شکایتی علیه او مطرح کرد. درحالیکه آمار نشان میدهد، بیشتر موارد کودکآزاری در خانواده را پدران انجام میدهند. همچنین طبق قانون مدنی، تنبیه کودک اگر برای تربیت وی و به اندازه انجام شود، مجاز است. این درحالی است که حدود این «اندازه» مشخص نشده است. بررسیها نشان میدهد، در مقابل یک مورد کودکآزاری که فاش میشود حداقل ۲۰ مورد دیگر پنهان میماند و بیش از ۹۰درصد کودکآزاریها در محیط خانه اتفاق میافتد و این درحالی است که پدران با 48/5 درصد، بالاترین و پس از آن مادران با 23/8درصد در ردیف بعدی عوامل کودکآزاری جسمانی در خانوادههای کودکآزار قرار دارند.
بهگزارش رئیس مرکز فوریتهای اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، بیشترین آمار تماس با اورژانس اجتماعی در ارتباط با «کودکآزاری» و «همسرآزاری» است. در سال گذشته حدود 600هزارنفر با اورژانس اجتماعی تماس گرفتند که حدود یکسوم این تماسها مرتبط بوده است. علت حدود 16درصد تماسها با اورژانس اجتماعی در ارتباط با کودکآزاری و همسرآزاری است. عمده تماسگیرندگان «زنان» هستند این در حالیست که در ارتباط با کودکآزاری تفاوت زیادی میان جنسیت دختر و پسر وجود ندارد. بیشترین تماسها از استان تهران است. درمجموع برای حمایت از کودکان در برابر چنین جرایمی اقدامات زیادی باید صورت پذیرد ازجمله آموزش به کودکان، نظارت و سرکشی از کودکانی که به خانهای بازگشتهاند که در آن موردآزار بودهاند، تصویب قانون برای حمایت از حقوق کودکان، تأسیس خانههای امن برای کودکان آسیبدیده و ایجاد معاضدتهای قضایی و حقوقی برای کودکان. شايد اينهمه ضرورت فعاليت در حوزههاي مختلف، نشان از آن دارد كه ما در اول راهيم و شايد آمار بالاي كودكآزاري نيز نشان از آن دارد كه بايد قدري بجنبيم!