شهروند| آرامش بار دیگر به آشوراده بازمی‌گردد. سازمان بازرسی کل کشور، با ارسال نامه‌ای به سازمان حفاظت محیط‌زیست، دستور توقف موقت اجرای پروژه گردشگری در آشوراده را صادر کرد. دستوری که هرچند کلمه موقت را در خود می‌بیند اما نویدی شده برای بازگشت دوباره آرامش به تنها جزیره ایرانی خزر.
حدود یک‌ماه از سفر رئیس‌جمهوری به استان گلستان می‌گذرد. سفری که آشوراده را غرق حاشیه کرد و یک‌ماه گذشته را برای دوستداران محیط‌زیست، پر از نگرانی. در این سفر حسن روحانی راوی جدید خوابی شد که سال‌های پیش برای آشوراده دیده شده بود. رئیس‌جمهوری در شب پایانی این سفر در جمع خبرنگاران استانی اعلام کرد: «آشوراده به مرکز گردشگری تبدیل می‌شود.»
پس از آن خبرهای دیگری از راه رسید، خواب تبدیل شدن آشوراده به مرکز گردشگری در حال تعبیر بود. سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تفاهمنامه‌ای امضا کرده بودند تا طی آن آشوراده به مرکز گردشگری نمونه تبدیل شود. این به معنای هجوم بلدوزرها به آشوراده بود. بلدوزرهایی که می‌آمدند تا روی آرامش جزیره، 23پروژه‌ای را بسازند که تنها قرار است در فاز نخست این طرح ساخته شوند.
دوستداران محیط‌زیست در مقابل این خواب و تعبیرش، آرام ننشستند. نامه‌های بسیاری در حفاظت از آشوراده خطاب به مسئولان اجرایی کشور نوشته شد. در مقابل تمامی نگرانی‌ها از واگذاری آشوراده به گردشگری و هجوم گردشگران به جزیره‌ای که می‌گویند توان گردشگری گسترده را ندارد، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بارها و بارها اعلام کرد که آشوراده واگذار نمی‌شود و تنها بهره‌برداری آن با رعایت ضوابط زیست‌محیطی واگذار خواهد شد.
ستاد مردمی نجات آشوراده تشکیل شد
این پاسخ‌ها برای فعالان محیط‌زیست قانع‌کننده نبود. برای نجات جزیره ستاد مردمی نجات آشوراده با نام «سمنا» تشکیل شد. در ادامه مخالفت سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط‌زیست با طرح تبدیل جزیره آشوراده به منطقه گردشگری، سرانجام ۱۶ تشکل غیردولتی به همراه ۴۵۷ امضا از فعالان محیط‌زیست و شخصیت‌های حقیقی و با پیوستن بیش از ۵۰ تشکل غیردولتی محیط‌زیستی دیگر، «ستاد مردمی نجات آشوراده» آغاز به کار کرد. ستادی که فعالیت آن تا لغو کلیه تفاهمنامه‌های مرتبط با تبدیل جزیره آشوراده ادامه خواهد داشت. نگرانی‌ها از واگذاری آشوراده تا جایی پیش‌رفت که دو تن از معاونان سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست، درباره واگذاری بخشی از جزیره آشوراده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان بازرسی کل کشور شکایت کردند.
نتیجه شکایت محمدباقر صدوق و دلاور نجفی به سازمان بازرسی کل کشور، صدور دستور توقف موقت عملیات گردشگری در جزیره آشوراده بود. دستوری که لبخند را روی لبان فعالان محیط‌زیست آورد و سایه تخریب را که خیلی به آشوراده نزدیک شده بود برای مدتی دور کرد.
دلاور نجفی با اشاره به این‌که این دستور در پی شکایتی صادر شده که درباره واگذاری بخشی از جزیره آشوراده، به سازمان بازرسی تقدیم شده بود، به «شهروند» می‌گوید: «در شکواییه‌ای که به سازمان بازرسی کل کشور داده‌ایم از تفاهمنامه‌ای که بین سازمان میراث فرهنگی و محیط‌زیست امضا شده، شکایت کردیم. در این شکایت‌نامه، طرح سرمایه‌گذار را زیرسوال بردیم، زیرا این طرح با مدیریت مناطق چهارگانه سازگار نبود و با طرح مطالعاتی منطقه هم منافات داشت. باید به این موضوع توجه ویژه کرد که پناهگاه حیات‌وحش میانکاله یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین زیستگاه‌های کشور در سال 1354 به‌عنوان یکی از مناطق چهارگانه حفاظتی تصویب و در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور قرار گرفت. پس از آن نیز به لحاظ اهمیت اکولوژیکی تالاب آن در کنوانسیون رامسر و همچنین به‌عنوان یک ذخیره‌گاه زیست کره در یونسکو به ثبت رسیده است. طرح گردشگری که برای آشوراده نوشته شده با طرح مطالعاتی مدیریت مناطق چهارگانه مغایر است.»
او ادامه می‌دهد: «اگر بناست طبیعت‌گردی را توسعه دهیم، این امر باید در راستای حفاظت از محیط‌زیست باشد، اما طرحی که قرار است در جزیره به اجرا درآید عرصه را تخریب خواهد کرد. بخش تفرج یا طبیعت‌گردی گسترده در مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور دارای تعریف خاصی است. در این بخش ساخت‌وساز ممنوع است اما در تفاهمنامه‌ای که میان دو سازمان میراث فرهنگی و محیط‌زیست امضا شده، احداث سازها و ساخت‌وساز دیده شده است. اگر قرار است گردشگری را توسعه دهیم، به صورتی که عرصه تخریب شود، چرا باید از حساس‌ترین زیستگاه حیات‌وحش که میانکاله است این موضوع شروع شود. می‌توان گسترش گردشگری و توسعه طبیعت‌گردی را از سایر بخش‌ها شروع کرد.»
معاون اسبق محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، با اشاره به این‌که حضور سرمایه‌گذار قدیمی آشوراده نشانه خوبی نبود و حکایت از برنامه‌ریزی برای تصرف اراضی آشوراده را داشت، می‌گوید: «در اجرای پروژه گردشگری در آشوراده بار دیگر سرمایه‌گذاری حضور دارد که سال 84 سند تملک 380 هکتار از اراضی جزیره را گرفته بود که تملک او بر این اراضی باطل شد. این حضور نشان می‌دهد، اجراکنندگان این پروژه به‌دنبال تصاحب اراضی جزیره هستند نه بهره‌برداری از آن با رعایت اصول زیست‌محیطی.»
شکایت معاونان سابق سازمان محیط‌زیست به سازمان بازرسی، در آخرین روزهای آذرماه به این سازمان ارایه و در مدت کوتاهی پاسخی رضایت‌بخش به آن داده شد. نجفی در این‌باره می‌گوید: «صبح دیروز متوجه شدیم که سازمان بازرسی به شکایت ما رسیدگی کرده و دستور توقف موقت فعالیت در آشوراده را به سازمان حفاظت محیط‌زیست داده است. به این ترتیب تا بررسی‌های آینده هرگونه فعالیت در این جزیره ممنوع خواهد بود.»
او ادامه می‌دهد: «ما طبیعت‌گردی را رد نمی‌کنیم. شاید با مطالعاتی که در این‌باره صورت خواهد گرفت و تغییر نحوه بهره‌برداری، توجه کامل به مسائل زیست‌محیطی و سازگاری با قوانین در آینده این کار صورت بگیرد. یکی از موضوعات این است که سازمان مدیریت بحث گردشگری را به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری واگذار کرده که معتقدیم این امر به نادیده گرفته شدن ملاحظات زیست‌محیطی منجر خواهد شد.»
در یک‌ماه گذشته، بسیاری معتقد بودند که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و بدنه کارشناسی این سازمان هم، موافق اجرایی شدن پروژه گردشگری در آشوراده نیستند، نجفی می‌گوید: «با شناختی که از بدنه کارشناسی سازمان حفاظت محیط‌زیست داریم این موضوع خیلی دور از ذهن نیست.»
قول چندباره توقف پروژه
در صورت خروج از خط قرمزها
نجفی در حالی از واگذاری بحث مدیریت گردشگری از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست به سازمان میراث فرهنگی حکایت می‌کند که در هفته‌های اخیر پس از مطرح شدن موضوع تبدیل شدن آشوراده به مرکز گردشگری، رئیس سازمان محیط‌زیست و معاونان او بارها اعلام کرده‌اند اجرایی شدن پروژه گردشگری در آشوراده با رعایت اصول زیست‌محیطی خواهد بود و پروژه در صورت نادیده گرفته شدن اصول زیست‌محیطی متوقف خواهد شد. این در حالی است که برخی از دوستداران و فعالان محیط‌زیست، این موضوع را محور انتقاد خود قرار داده از مسئولان این سازمان می‌خواهند تا نمونه‌ای را مثال بزنند که سازمان توانسته نظارت خوبی بر رعایت اصول زیست‌محیطی داشته باشد و با خاطیان برخورد کند.
با این حال در روزی که خبر دستور توقف موقت عملیات گردشگری در جزیره آشوراده از سوی سازمان بازرسی به سازمان محیط‌زیست داده شده بار دیگر یکی از مشاوران رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بر موضوعی تأکید کرده که در یک‌ماه گذشته بارها و بارها بر آن تأکید شده و خود موضوع زیر تیغ انتقاد قرار داشته است.
سعید نمکی، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این‌باره به ایرنا می‌گوید: «سازمان محیط‌زیست این قول را می‌دهد در صورت خروج پروژه آشوراده از خط قرمزهای زیست‌محیطی، اجرای آن متوقف شود. سازمان محیط‌زیست بر اجرای پروژه تفریحی آشوراده نظارت کامل و دقیق دارد و خبرنگاران، دوستداران محیط‌زیست و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند به‌عنوان بازو و چشم‌های سازمان عمل کنند.»
او با وجود تمامی نگرانی‌هایی که در یک‌ماه گذشته از سوی فعالان محیط‌زیست برای آینده آشوراده مطرح شده و حتی کار را به شکایت از سازمان رساند، هم می‌گوید: «با تمام نگرانی‌های دوستداران محیط‌زیست باید به این موضوع هم توجه داشته باشیم که اجرای کارهای بزرگ در عرصه محیط‌زیست باید از جایی آغاز شود، بنابراین بگذاریم یک چنین پروژه‌ای در سطح ملی اجرا شود. در رابطه با موضوع آشوراده هم می‌توان گفت باید از یک جایی شروع کنیم، به مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد حق می‌دهم که مقداری به برخی مسائل مشکوک نگاه کنند چون دیده‌اند که برخی از طرح‌ها آن‌طور که باید نتیجه نداده‌اند و در بسیاری موارد روابط بر ضوابط پیشی گرفته است.»
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از ترسی می‌گوید که سرمایه‌گذار پروژه گردشگری در آشوراده دارد و ادامه می‌دهد: «سرمایه‌گذار این پروژه هم احساس ترس می‌کند که مبادا بعد از تحمل هزینه زیاد، اجرای آن متوقف شود از این‌رو تلاش می‌کند از مسیر تعیین شده برای حفظ محیط‌زیست خارج نشود.» ترس سرمایه‌گذار پروژه زیاد طولانی نشد و حالا پیش از آن‌که بلدوزرها به صورت جدی به جان جزیره بیفتند و 23 پروژه‌ای که قرار است در مرحله نخست طرح ساخته شوند، به مرحله اجرا دربیایند، دستور توقف عملیات گردشگری در جزیره آشوراده از سوی سازمان بازرسی کل کشور به صورت موقت صادر شد تا این توقف نوید بازگشت آرامش به تنها جزیره ایرانی خزر شود.