لغو خودمختاری ایالت جامو و کشمیر هند در آگوست سال جاری میلادی همانطور که انتظارش میرفت با مخالفت و موضعگیری تند پاکستان بهعنوان یکی از طرفهای درگیر در بحران کشمیر روبهرو شد، اما در این میان نکتهای که تعجببرانگیز مینمود اعتراض شدید چین به این تصمیم دهلی نو بود. طرح تقسیم این ایالت به دو منطقه «کشمیر» و «لَداخ» (شمالیترین ناحیه جامو و کشمیر)، چین را که از دیرباز با هندوستان بر سر منطقه لداخ درگیر اختلافات مرزی است بر آن داشت تا اعتراض جدی خود را به اجراییشدن این طرح اعلام کند.
تبت، اسم رمز اختلاف
بخش اعظم لداخ سال 1962 میلادی و در پی حمله ارتش چین به تصرف این کشور درآمد و با اینکه پیامد این تعرض شعلهورشدن جنگی نسبتا محدود با هند بود اما تا امروز همچنان این منطقه در تصرف چینیها باقی مانده است. اما شاید منشأ اصلی اختلاف بین چین و هند را باید در پذیرایی دهلی نو از دالایی لاما جستوجو کرد. تنزین گیاتسو، چهاردهمین دالایی لاما و رهبر تبعیدی بوداییان تبت در پی حمله ارتش آزادیبخش چین به این منطقه و تصرف آن در سال 1950 میلادی، پس از هدایت یک شورش ناموفق بر ضد اشغالگران چینی، از تبت خارج شد و هند را برای ادامه زندگی برگزید؛ انتخابی که تا همین امروز در نقش مانعی بزرگ بر سر بهبود روابط دو قدرت نظامی، اقتصادی و در عین حال پرجمعیت آسیا عمل کرده است. کما اینکه اواسط هفته جاری در پی انتشار اخباری مبنی بر انجام برخی دیدارهای سیاسی با محوریت دالایی لاما و دیگر رهبران تبتی ساکن هندوستان، چین طی اخطاری شدیداللحن از دهلی نو خواست که مانع تحرکات تجزیهطلبانه دالایی لاما شود. اخطاری که واکنش احتیاطآمیز مسئولان هندی را به دنبال داشت و آنها نیز بر ممنوعیت انجام فعالیت سیاسی از سوی رهبران تبتی تأکید کردند.
صلح کجدار و مریز
اختلافات مرزی چین و هند را شاید بتوان به آتش زیر خاکستری تشبیه کرد که تنها با وزش نسیمی احتمال شعلهورشدن آن میرود. درگیری نظامی اکتبر 1962 میلادی پیروزی چین را در پی داشت هر چند پکن شانس آورد که در این تاریخ آمریکا بهعنوان متحد نزدیک هند درگیر بحران موشکی کوبا بود و جان افکندی درخواستهای جواهر لعل نهرو، نخستوزیر هندوستان، را برای ارسال کمکهای نظامی جدی نگرفت. بخش نسبتا اعظم مرز چین و هند در ارتفاعات هیمالیا واقع شده که به دلیل صعبالعبوری و نصبنشدن میلههای مرزی تشخیص دقیق سرحد دو کشور در منطقه فوق ناممکن است؛ همین موضوع تاکنون بارها موجب بروز درگیریهای مرزی بین مرزبانان چینی و هندی شده، هر چند که هم پکن و هم دهلی نو تاکنون همه سعی خود را بر احتراز از بروز بحرانی فراگیر قرار دادهاند. ناگفته پیداست هند از نظر قدرت اقتصادی در برابر چین حرفی برای گفتن ندارد اما به لحاظ نظامی قطعا میتواند لقمهای گلوگیر تلقی شود و چین با علم به این موضوع تمایل ندارد رشد اقتصادی خود را با یک جنگ غیرضروری ولو به قیمت پیروزی نظامی از نفس بیندازد.