اسما روانخواه پژوهشگر اجتماعی
سال 1290 در ایران، در اولین قانون تعلیمات عمومی که توسط مجلس دوم تصویب شد، تنبیه بدنی ممنوع اعلام شد و این نخستین‌باری بود که نهادهای عمومی تصمیم گرفتند که با چنین پدیده‌ای برخورد قانونی داشته باشند و حالا بعد از 103 سال از تصویب این قانون، این روزها گاه شاهد اعمال تنبیه‌های فیزیکی و روانی (که از مصادیق خشونت به‌شمار می‌آیند) در یکی از مهم‌ترین نهادهای جامعه‌پذیرکننده، یعنی مدارس، هستیم.
اعمال خشونت چه روانی باشد و چه فیزیکی، چه دیده شود و چه به چشم نیاید، چه تقبیح شود و چه در مقابل آن سکوت به عمل آید، پدیده‌ای است که نمی‌توان از کنار آن به آسانی گذشت. نتایج تحقیقاتی در فرانسه و روی کسانی که به زندان رفته‌اند نشان می‌دهد، اکثر بزهکاران در کودکی از سوی پدر، مادر یا محیط‌های آموزشی مورد تنبیه قرار گرفته‌اند و با اشکالی از خشونت مانند تحقیر مواجه شده‌اند و شاید به گفته دکتر موسوی‌چلک، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران، ساختار آموزش و پرورش جایگاه خود را در نظام سلامت اجتماعی باور نکرده است. یکی از تعاریف مهم در سلامت اجتماعی، این است که فرد خود را جزیی از جامعه بداند و بر اهمیت مشارکتش در پیشبرد اهداف جامعه آگاه شود. تنبیه و تحقیر دانش‌آموزان می‌تواند موجبات طرد و انزوای اجتماعی آنان را فراهم کند.
از سویی دیگر، نگاه‌ها به سمت نظام آموزشوپرورش می‌رود و روندی که برای پذیرش معلمان در پیش گرفته است و دیگر نمی‌توان با این دلایل که معلم قسط بانک و مشکلات اقتصادی دارد و مشکلات اقتصادی فشار روانی را برایش ایجاد می‌کند و... تنبیه دانش‌آموز ابتدایی روستای میرجاوه را با شلاق، تنبیه بدنی گروهی از دانش‌آموزان کلاس پنجم به وسیله مدیر را در بندرعباس، تنبیه دانش‌آموز سیرجانی از سوی سرایدار، تنبیه دانش‌آموزان گناوه‌ای با لوله پولیکا و در آخرین خبر؛ تنبیه 4 دانش‌آموز 8 ساله افغان در مدرسه‌ای در پاکدشت با بدترین وضع ممکن را توجیه کرد.
سوال اینجاست که چرا معاونت وزارت آموزشوپرورش اعلام می‌کند که خانواده‌های دانش‌آموزان علاوه بر گزارش تنبیه‌بدنی به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری، آن را به‌عنوان جرم از طریق مراجع قضایی پیگیری کنند. آیا خود آموزشوپرورش نباید در این جریان حامی دانش‌آموزان باشد و این کار از طریق آنان پیگیری شود؟ آیا آموزش و پرورش نباید...
نقش آموزشوپرورش و مدرسه در روند جامعه‌پذیری دانش‌آموزان فعلی و نیروهای اجتماعی آینده انکارناپذیر است، اگر خشونت را به دانش‌آموزان منتقل کنیم، در آینده خشونت را بازتولید خواهند کرد و اگر رقابت بر سر نمره را به آنان منتقل کنیم، در آینده رقابت بر سر موقعیت‌های اجتماعی را بازتولید خواهند کرد و اگر مشارکت را به آنان منتقل کنیم، در آینده مشارکت اجتماعی را بازتولید خواهند کرد و پایه‌های اجتماع سالم و توسعه‌یافته بر مشارکت اجتماعی و سلامت اجتماعی اعضای جامعه استوار خواهد بود. همان‌طور که در عکس می‌بینید نمونه‌هایی از آموزش ارزشمند عشق و نوعدوستی نیز در آموزشوپرورش ما وجود دارد که آن هم البته مورد تقدیر قرار نمی‌گیرد. جواد رها، معلم دبستان پسرانه‌ای در شهر تبریز به دانش‌آموزان خود درس «دوستی» و «عشق» به همنوع می‌دهد.
پی‌نوشت:
طبق ماده ۷۷ آیین‌نامه اجرایی مدارس، تنبیه بدنی مطلقا ممنوع است و اگر دانش‌آموزی مرتکب خطایی شود، باید ابتدا به او تذکر شفاهی فردی داد، سپس تذکر شفاهی جمعی، در مرحله بعد تذکر کتبی به خانواده و در آخرین مرحله تعویض مدرسه...