آیت وکیلیان| برخی تحلیلگران سیاسی داخل و خارج بر این مسأله اتفاق نظر دارند که تعلل اروپاییها کاسه صبر ایران را لبریز کرد؛ به سر رسیدن صبر ایران در سخنان دیروز «بهروز کمالوندی»، سخنگوی سازمان انرژی اتمی کاملا عیان بود و درواقع مواضع ایران در راستای کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. کمالوندی سیاستورزی کلان جمهوری اسلامی و در موازای مسأله محوری «کاستن تدریجی از تعهدات برجام» سخن گفت که بازتابهای وسیعی در رسانههای داخلی و خارجی، تحلیلگران سیاسی و کارشناسان داشت. کمالوندی از ۶ تیرماه بهعنوان روزی یاد کرد که ایران از سقف ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده عبور خواهد کرد و از طرفی تاکید کرد که «اروپاییها هنوز فرصت دارند.» سخنگوی سازمان انرژی اتمی که در جریان بازدید نمایندگان رسانهها از مجتمع آب سنگین اراک سخن میگفت، با اشاره به آغاز شمارش معکوس گفت: «اگر اوضاع به همین سبک ادامه یابد عملا برجامی باقی نمیماند.» موضوع «کاستن تدریجی ایران از تعهدات برجام» را نخستین بار رئیس جمهوری در جریان نشست سیکا در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان مطرح کرد و علت خروج تدریجی ایران را اینگونه مطرح کرد: «ایران هیچ نشانه و اقدام مثبتی از سوی امضاکنندگان این توافقنامه در قبال تعهدات خود نسبت به این توافق مشاهده نمیکند.» این سخنان رئیس جمهوری بازتاب گستردهای در شبکههای تلویزیونی یورونیوز و رادیو بینالمللی فرانسه و بسیاری رسانههای مطرح دنیا به همراه داشت. ناگفته نماند که روحانی موضوع متوقف کردن برخی تعهدات تهران را براساس توافق هستهای ۲۰۱۵ با قدرتهای جهانی در دیداری که 10 روز پیش با «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان داشت، مطرح کرده بود. شمارش معکوس برای اجرای اینستکس در روزهای گذشته نیز که تهران میزبان یک هیأت اروپایی بود و در آن «سیدعباس عراقچی»، معاون سیاسی وزیر امور خارجه با «هلگا اشمید» دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد، مطرح شد. ابراز نگرانی بیسابقه (روز دوشنبه 21 خرداد) یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره «تنشها بر سر برنامه هستهای ایران» و همچنین بیان اینکه «توافق هستهای با ایران تحت فشار است» را باید در همین راستا ارزیابی کرد که هشداری جدی و بیسابقه به جامعه جهانی درباره عواقب سکوت و بیعملی در برابر یکجانبه گرایی آمریکا برای صلح و امنیت بینالمللی داد. بسیاری از رسانههای جهان ازجمله خبرگزاری رویترز این اظهارات آمانو را به عنوان هشداری بیسابقه توصیف کردند.
متهم کردن آمریکا و اثبات وفاداری تهران
بسیاری از رسانههای خارجی و تحلیلگران، آمریکا و شخص ترامپ را مسئول ایجاد بحران کنونی میدانند. پایگاه اینترنتی روزنامه لوکوریه در گزارشی با اشاره به افزایش تنش میان ایران و آمریکا تأکید کرد که منشأ اصلی این بحران، خروج واشینگتن از توافق هستهای میان ایران و غرب است.
برخی تحلیلگران نیز از زمانی که آمریکا از برجام خارج شد، ابتکار عمل را از آن ایران میدانند. در این راستا «ریچاردهاس»، رئیس یکی از اندیشکدههای آمریکایی در نوشتاری با عنوان «توجه به تهران» مدعی شده که «در این میان دولت ایران اعلام کرده قصد دارد به تدریج از محدودیتهای هستهای تحمیل شده توسط برجام بیرون بیاید. به گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران به تدریج درحال افزایش تولید سوخت هستهای خود است و به ظاهر قصد دارد سطح غنیسازی اورانیوم را هم بالا ببرد. همه این موارد خطر ایجاد یک درگیری پر هزینه میان ایران و یک یا چند همسایه یا ایالات متحده را بالا میبرد. دامنه چنین درگیری بدونشک گستردهتر خواهد شد و روابط ایران و آمریکا را بدتر از پیش میکند.» همزمان شبکه تلویزیونی سیانان نیز با بازتاب سخنان بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران درباره افزایش برخی فعالیتهای هستهای ایران گزارش داد که تصمیمات تهران در افزایش چهاربرابری تولید اورانیوم، نشان از لبریز شدن صبر جمهوری اسلامی ایران در قبال تداوم تحریمهای آمریکا دارد.
اروپاییها به تعهدات خود عمل کنند
جمالی نوبندگانی، عضو کمیسیون سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: «جمهوری اسلامی پس از اینکه حدود یکسال به جامعه جهانی وقت داد، در قالب یک دیپلماسی فعالانه گفت محق هستیم در ازای چشم پوشی از برخی حقوق مسلم خود از مواهب برجام برخوردار باشیم و اقدام به کاهش بخشی از تعهدات خود در قالب برجام کرد که بعد از آن کشورهای اروپایی کمی به خود آمدند.» وی با بیان اینکه به نظر میرسد اروپاییها با آمریکا تقسیم کار کردهاند؛ صحبتهای وزیر خارجه آلمان در سفر به تهران را غیرمسئولانه خواند و گفت: «در برجام به بحثهای موشکی و منطقهای اشارهای نشده است و به نظر میرسد آنها با مطرح کردن این بحثها آرام آرام تقسیم کار خود را با آمریکا نشان دادند.»
اتحادیه اروپا را به عنوان آخرین سنگر حفظ کنیم
یک تحلیلگر مسائل بینالملل در مورد سخنان بهروز کمالوندی که در آن ایران را آماده کاستن تدریجی از تعهدات برجام دانسته بود، به «شهروند» گفت: «تصمیم ایران مبنی بر تعلیق دو مورد از تعهدات خود بر پایه این جمعبندی از اقدامات اروپاییان ارزیابی میشود که اروپا تمایل به اقدام عملی در جهت حفظ دستاوردهای اقتصادی و منتفع کردن ایران از منافع اقتصادی برجام را ندارد و بهنوعی باوجود مخالفتهای ظاهرگونه با تصمیمات ایالاتمتحده و محکوم کردن اقدامات این کشور در وضع تحریمهای ثانویه و حتی طرح موضوع سازوکار ویژه مالی و اینستکس، با اقدامات ایالاتمتحده موافق بوده و آن را در جهت تأمین منافع خود میداند.» «علی بیگدلی» با اشاره به اینکه شاهد اراده لازم از سوی اروپا بعد از خروج ایالاتمتحده از برجام نبودهایم، گفت: «حقیقت مسأله این است که اروپاییها برای مقابله با اقدامات یکجانبهگرایانه آمریکا و حفظ دستاورد برجامی خود بهعنوان تامینکننده امنیت اروپا ارادهای از خود نشان نمیدهند یا اینکه توانایی آن را ندارند.» این تحلیلگر مسائل سیاسی شاهد این مدعی را اعتراف خود کشورهای اروپایی دانست و در این راستا گفت: «اولا توانایی وادار کردن شرکتهای اروپایی، حتی شرکتهای کوچک، برای همکاری تجاری با ایران را به دلیل ترس از تحریمهای ثانویه ایالاتمتحده ندارند و از سوی دیگر نمیتوانند شرکتهای خصوصی را به همکاری با ایران ترغیب کنند.»