گروه اقتصادی شهروند | به نظر می‌رسد روزهای بد نفت پایانی ندارد؛ هفته گذشته پس از اظهارنظر یکی از مقامات ایرانی درباره ادامه روند کاهش قیمت نفت و رسیدن آن به 30 تا 40 دلار، بهای طلای سیاه یک دلار کاسته شد و قیمت نفت WTI به 63 دلار رسید. این درحالی بود که کارشناسان و تحلیلگران تصور می‌کردند این پایان روند نزولی باشد. در این حوزه سازمان بین‌المللی اطلاعات انرژی، پیش‌بینی خود از قیمت نفت در‌ سال 2015 را کاست و آن را به 62 دلار رساند. در پی این اتفاق هم روز گذشته (شنبه) بهای نفت کاسته شده و به 57 دلار رسید. اکنون به نظر می‌رسد پیش‌بینی اندور‌هال یکی از مدیران شرکت Phibro LLC و سلطان پیشگویی بازارها به روایت بلومبرگ، درباره نفت بشکه‌ای 50 دلار به حقیقت نزدیک‌تر شده است و برخی تحلیل‌های هشداردهنده جدی‌تر گرفته شود. او پیش‌بینی کرده بود که بهای نفت در کوتاه‌مدت به پایین‌ترین حد ممکن می‌رسد و پس از آن دوباره بهبود می‌یابد و بازار رونق می‌گیرد؛ اما این تمام ماجرا نیست.
اختلاف‌نظر تحلیلگران و هشدار به آمریکا
وقایع بازار نفت چنان پرپیچ و خم شده که حتی میان کارشناسان آمریکایی هم درباره آینده بازار اختلاف نظر به وجود آمده است. موضع‌گیری‌های مختلفی درباره این موضوع انجام شده اما بیل گروس که در شرکت ژانوس کپیتال گروپ فعالیت می‌کند (قبلا رئیس یکی از بزرگترین صندوق‌های سهام جهان بود) معتقد است که ممکن است با ادامه روند کاهش قیمت نفت، فدرال رزرو مجبوب شود تغییر رویه دهد.
او در این حوزه، روز گذشته با اشاره به بزرگنمایی اثر نفت شیل در مصاحبه‌ای با بلومبرگ گفته است: فدرال رزرو و دولت آمریکا باید به قیمت پایین نفت توجه خاص داشته باشند به همین دلیل موضعی صلح‌طلبانه‌تر در بازار داشته باشند.
در اواخر ماه سپتامبر و اوایل ماه اکتبر همزمان با دورقمی شدن قیمت نفت، تعدادی از غول‌های نفتی آمریکا به دولت فشار وارد کردند تا ممنوعیت صادرات نفت را لغو کند زیرا صادرات برای آنان سودآور بود. اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند این اظهارنظر غلوآمیز است و صنعت نفت‌وگازشیل چنان که می‌نمایاند، عظیم نیست. تمام این موارد در کنار یکدیگر سبب شده کارشناسان، تولیدکنندگان، خریداران و دست‌اندرکاران بازار انرژی با ولعی خاص منتظر اتفاقات بعدی باشند که سرنوشت بازار را تعیین می‌کند.
 حال بد نفت و اختلال اتحادها
با وجود ادامه روند کاهش قیمت نفت در بازار جهانی، علی انعیمی وزیر نفت عربستان‌سعودی بار دیگر تأکید کرد که کشورش برای حمایت از قیمت نفت اقدام به کاهش تولید خود نمی‌کند و مداخله‌ای در بازار انجام نمی‌دهد و معتقد است حال بازار خوب است.
علاوه بر موارد گفته‌شده با توجه به عملکرد عربستان در بازار انرژی و پافشاری بر کاهش قیمت نفت، نظریه توطئه عربستان برای دستیابی به مشتریان نفت ایران در آسیا را بیش از پیش تقویت کرد. اکنون به نظر می‌رسد روندی که عربستان در پیش گرفته تا ایران را به زانو درآورد، این‌بار به ضرر هم‌پیمانانش است و حتی موجبات اعتراض آنها را نیز فراهم کرده است. در هفته گذشته امیر کویت نارضایتی خود از قیمت نفت را بیان کرده بود.
گاز ابزار مهم ایران
درهرحال برخی از کارشناسان معتقدند با وجود توطئه نفتی آمریکا و عربستان‌سعودی برای پايین نگاه داشتن قیمت جهانی نفت و احتمال نصف شدن درآمدهای نفتی، ایران با افزایش درآمدهای گازی یک برگ برنده جدید برای مقابله با این رویه دارد. همزمان با سقوط آزاد قمیت جهانی نفت، درآمدهای نفتی کشورهای بزرگ صادرکننده طلای سیاه به‌ویژه کشورهای عضو اوپک هم کاهش شدیدی یافته است و آمارهای رسمی ارایه‌شده از سوی دولت نشان می‌دهد که درآمدهای نفتی ایران متأثر از کاهش قیمت‌ها حدود ۳۵ تا ۴۰‌درصد نسبت به مدت مشابه‌ سال گذشته کاهش یافته است. از سوی دیگر برخی از کارشناسان داخلی و بین‌المللی بازار نفت اعتقاد دارند که فعلا بازار به بازار خریداران نفت تبدیل شده و شرایط افزایش قیمت نفت به سطوح بالاتر فراهم نیست. سیدمحمدعلی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک در گفت‌وگو با مهر با انتقاد از دیپلماسی نفتی ایران در نشست ۱۶۶ اوپک، از احتمال سقوط بهای نفت ایران به بشکه‌ای ۵۰ دلار در‌ سال ۲۰۱۵ میلادی خبر داده است.
درآمد نفت ۹۴ کاهش می‌یابد
با تمدید مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ تا تیرماه ‌سال آینده، عملا با شرایط موجود ایران روزانه بیش از یک‌میلیون بشکه نفت می‌تواند به 5 مشتری سنتی خود شامل هند، چین، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه عرضه کند. سیدمحسن قمصری مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران نیز با اشاره به تمدید قراردادهای فروش نفت ایران به پالایشگرهای سنتی نفت ایران، می‌گوید: با توجه به پابرجا ماندن شرایط تحریم فعلا امکان فروش نفت به برخی از مشتریان سابق ایران (آفریقای‌جنوبی، سریلانکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا) وجود ندارد.
بر این اساس در صورتی که شرایط فروش نفت ایران در سطح یک‌میلیون بشکه برای‌ سال ۲۰۱۵ میلادی ثابت باقی بماند و پیش‌بینی کارشناسان هم درست از آب درآید و قیمت نفت تا سطح ۵۰ دلار کاهش یابد، درآمدهای نفتی ایران‌ سال آینده در مقایسه با ‌سال ۲۰۱۳ میلادی (قیمت‌های نفت بالای ۱۰۰ دلار بود) به نصف کاهش می‌یابد. از این‌رو‌ سال آینده به‌طور میانگین روزانه ۵۰ دلار به ازای هر بشکه و به‌طور متوسط روزانه ۵۰‌میلیون دلار از درآمدهای نفتی ایران کاسته می‌‎شود، با این وجود ایران یک برگ برنده جدید برای مقابله با توطئه کاهش قیمت نفت رو کرده است.
گاز ایران
راهی برای گریز از اعمال قدرت عربستان
در شرایط فعلی آخرین مراحل راه‌اندازی نهایی 5فاز پارس‌جنوبی درحال انجام است و با بهره‌برداری از برخی از سکوهای دریایی و پالایشگاه‌های ساحلی از ابتدای ‌سال‌جاری تاکنون حدود ۷۰‌میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز ایران از پارس‌جنوبی افزوده شده است.
این درحالی است که مطابق با برنامه زمان‌بندی شرکت ملی نفت ایران قرار است تا پایان ‌سال‌جاری با بهره‌برداری از تعدادی دیگر از سکوها و ردیف‌های پالایشگاهی طرح توسعه فاز ۱۲، ۱۵ تا ۱۸ پارس‌جنوبی حدود ۷۰‌میلیون مترمکعب دیگر به ظرفیت تولید روزانه گاز ایران اضافه شود. درحال حاضر بهای هر مترمکعب گاز صادراتی ایران به ترکیه حدود ۴۰ سنت بوده که با این احتساب روزانه بیش از ۷۰‌میلیون دلار ارزش گاز تولیدی از 5 فاز قدیمی پارس‌جنوبی شامل طرح توسعه فاز ۱۲، ۱۵ تا ۱۸ این میدان مشترک با قطر خواهد بود. قیمت فعلی هر بشکه میعانات گازی هم در بازارهای آسیایی حدود ۷۵ تا ۷۰ دلار بوده که با احتساب تولید روزانه ۲۸۰‌هزار بشکه این محصول استراتژیک و گرانقیمت گازی در این 5 فاز پارس‌جنوبی به‌طور متوسط روزانه ۲۲ تا ۲۵‌میلیون دلار به درآمدهای گازی کشور افزوده خواهد شد. در مجموع با بهره‌برداری نهایی از این 5 فاز تا بهار‌ سال آینده به‌طور متوسط روزانه ۱۰۰‌میلیون دلار درآمد جدید نصیب اقتصاد ملی خواهد شد که این درآمد گازی می‌تواند جایگزین کاهش درآمدهای نفتی باشد.
این اسلحه‌ای است که اگر به درستی از آن استفاده شود علاوه بر افزایش درآمدهای ایران از دخالت‌های عربستان نیز جلوگیری می‌کند. در چنین حالتی دیگر عربستان نمی‌تواند از اهرم فشاری برای ایران استفاده کند و دینامیک کنونی بازار دوباره به نفع ایران به هم خواهد خورد.
سهمیه نفت ایران در اوپک بدون تغییر
براساس گزارش اوپک تقاضای جهانی برای نفت این سازمان در‌ سال ٢٠١٥ به پایین‌ترین میزان خود در ١٢‌سال گذشته می‌رسد. از این رو تقاضای جهانی برای نفت تولیدی اوپک در‌ سال آینده میلادی، با کاهش ٣٠٠‌هزار بشکه‌ای به روزانه ٢٨,٩٢‌میلیون بشکه می‌رسد. این درحالی است که تقاضا برای نفت اوپک در ‌سال ٢٠١٤ معادل روزانه ٢٩.٤‌میلیون بشکه بود. تقاضای جهانی نفت در ‌سال ٢٠١٤ با افزایش ٩٣٠‌هزار بشکه‌ای به ٩١,١٣‌میلیون بشکه در روز می‌رسد که این برآورد ١٢٠‌هزار بشکه در روز نسبت به گزارش قبلی اوپک کاهش داشته است.
براساس این گزارش قیمت هر بشکه نفت سنگین ایران در ماه نوامبر 2014 میلادی (آبان 93) با 10.15 دلار کاهش نسبت به ماه پیش از آن 74.46 دلار معامله شده است. هر بشکه نفت سنگین ایران در ماه اکتبر 84.61 دلار به فروش رسیده بود. متوسط قیمت نفت ایران در 10 ماه نخست امسال معادل 99.49 دلار به ازای هر بشکه و در مدت مشابه‌ سال گذشته برابر با 105.46 دلار در هر بشکه تخمین زده شده است.
بر این اساس تولید نفت 12 کشور عضو این سازمان در ماه نوامبر‌ سال‌جاری میلادی (آبان 92) 390‌هزار و 100 بشکه‌ در روز کاهش یافته و به 30.53‌میلیون بشکه در روز رسیده است. تولید نفت ایران در ماه نوامبر نسبت به ماه پیش از آن تغییری نکرده و در سطح 2‌میلیون و 750 بشکه در روز باقی مانده است. تولید نفت عربستان نیز با حدود 60‌هزار بشکه در روز کاهش نسبت به ماه پیش از آن به 9.590‌میلیون بشکه در روز رسید.