شهروند| در این سالها بسیار شنیدهایم که یکی از فواید ماه مبارک رمضان کاهش جرایم است. این یافته برابر معدل آمار جرایم صحت دارد. آمارهاي رسمی مراجع و نهادهای انتظامی و قضائی و پژوهش اجتماعی در این سالها حاكي از آن است كه در ماه رمضان ارتكاب جرم در ميان مجرمان کمتر از ماههای دیگر است؛ به عنوان مثال سخنگوی نیروی انتظامی در سال 94 از کاهش 20 درصدی جرایم و کاهش 8 درصدی تخلفات رانندگی در ماه مبارک رمضان خبر داده بود. به اعتقاد كارشناسان اجتماعي، يكي از عوامل موثر بازدارنده جرم در ماههاي معنوي، پررنگ شدن گرايشهای مذهبي در افراد، فشار افكار عمومي در پي افزايش ميزان تنفر از هنجارشكنان امنيت اجتماعي و ترس مجرمان از اعمال مجازاتهاي سنگينتر است. افزايش قابل توجه جنبههاي «خودنظارتي» افراد در ايام مذهبي نیز دلیل دیگری است که توسط کارشناسان مطرح شده است.
نظر کارشناس دینی
محمد بانیانی، کارشناس دینی در مورد این آمارها به «شهروند» میگوید: «همانطور که آمارهای ارایه شده نیز تایید میکند، جرم و جنایت در این ماه بسیار کاهش مییابد. نقش مباحث معنوی در این امر قابل انکار نیست و این مسأله مؤید روایی نیز دارد.» او در ادامه میگوید: «در روایات داریم که در روز نخست ماه رمضان شیاطین سرکش دربند میشوند و خداوند (عزّ و جلّ) بر هر شیطان سركش، هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانى كه این ماه [ماه رمضان] سپرى نشده است، نمىتوانند آزاد شوند.» این کارشناس مذهبی در تکمیل توضیحات خود میگوید: «معمولا افراد روزهدار سعی میکنند علاوه بر نخوردن و نیاشامیدن، از دیگر گناهان نیز پرهیز کنند؛ مثلا کنترل زبان باعث میشود از بسیاری جرمها مانند دعواهای خیابانی یا اختلافات خانوادگی جلوگیری شود. فضای معنوی این ماه افراد را به سمت توبه سوق میدهد. بسیاری از افراد نیز به حرمت بزرگی این ماه، سراغ جرم و جنایت نمیروند، زیرا از قدیم ماه رمضان برای مردم بسیار عزیز بوده است.»
نظر جامعهشناس
مجید ابهری، جامعهشناس درباره نقش ماه رمضان در کاهش جرم و جنایت معتقد است: «از نگاه رفتارشناسی، محیط زندگی و فضای حاکم بر کار در وقوع، پیشبینی و کاهش جرم تأثیر مستقیم دارد و انسان همواره تابعی در شرایط محیطی در ارتکاب به بزهکاری است.» او افزود: «بر اساس پژوهشهای صورتگرفته، در ایام خاص مانند ماه رمضان و محرم آسیبهای اجتماعی بالاخص بزهکاری بهطور چشمگیری کاهش مییابد و فضای معنوی و روحانی حاکم بر این ماه موجب کاهش درگیریهای فیزیکی ، قتل و آزارهای جنسی تا حد قابل توجهی میشود.»
او دليل آن را در ايمان و اعتقادات مذهبي و ذاتي جوانان ميداند و تأكيد ميكند: «ايمان در واقع تنها عامل دروني در بين افراد خلافكار است كه ميزان تخلفات را در ميان آنها به حداقل ميرساند. در حال حاضر ۶۵ درصد ساختار جمعيتي كشور كمتر از ۳۰سال دارند كه در مقايسه با ديگر كشورها، ايران چهارمين كشور جوان دنيا محسوب ميشود.» ابهري همچنين ميافزايد: «نيروهاي انتظامي نيز بر گفتههاي جامعهشناسان صحه ميگذارند و ميگويند ميزان ارتكاب جرم در ماه مبارك رمضان به طرز چشمگيري كاهش مييابد.»
در سالهای اخیر تحقیقات گستردهای نیز با هدف مطالعه ارتباط بین معنویت، مذهب و سلامت روان در انسانها انجام شده است. نتایج این پژوهشها نشان داده که رخدادها، زمانهای مذهبی و موقعیتهای معنوی مانند ماه مبارک رمضان بر رفتار افراد مذهبی و حتی غیر مذهبی موثر است. پژوهشگران در پژوهشی که در سال ۱۳۹۶ انجام شده به بررسی رابطه ماه مبارک رمضان با میزان بروز تصادفات و دیگر آسیبها و مقایسه آن در زنان و مردان پذیرششده در اورژانس بیمارستانهای شهر کرمانشاه از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ پرداختهاند. این پژوهش که غلامرضا محسنی، از گروه بیهوشی دانشکده پزشکی دانشگاه علومپزشکی شهید بهشتی و راضیه یوسفیان ملا از بیمارستان شهدای تجریش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی آن را انجام دادهاند از نوع گذشتهنگر و نیمهتجربی است و جامعه آماری آن را ۱۶۸ هزار و ۷۵۳ بیمار مراجعهکننده به بخش اورژانس بیمارستانهای طالقانی و امام رضا(ع) شهر کرمانشاه، در طول ماه مبارک رمضان و دیگر ماههای سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ تشکیل میدهند. این پژوهش در نخستین شماره دوره چهارم مجله «پژوهش در دین و سلامت» منتشر شده است.