| مهدي آيتي | كارشناس شهرسازي |
در ايران دوره پهلوي، معماري و شهرسازي متهم به بي‌هويتي و التقاطي بودن است. در معماري و شهرسازي آن دوره نشانه‌هاي فرهنگ و تمدن ايراني كمتر ديده مي‌شود و نوعي غربزدگي و سنت‌گرايي درهم آميخته شده و معماري و شهرسازي بي‌هويت و التقاطي را به‌وجود آورده است.
پس از پيروزي انقلاب و استقرار نظام جمهوري اسلامي ايران توقع و انتظار آن بود كه ضوابط و قوانين برگرفته از فرهنگ و تمدن ايراني و اسلامي براي معماري و شهرسازي تدوين شود. امروز پس از گذشت 35سال از انقلاب، شاهد معماري و شهرسازي متوازن، متعادل، انساني و اسلامي نيستيم. متاسفانه پس از گذشت سال‌ها و برگزاري صدها همايش و هزاران مقاله و سخنراني در باب معماري ايراني و اسلامي هنوز از عزم و اراده ملي در موضوع احيا و ارتقای معماري و شهرسازي در ايران خبري نيست. وجود دستگاه‌ها و مراجع متعدد در امر معماري و شهرسازي در كشور باعث شده يك مرجع مسئول و پاسخگو نداشته باشيم.
اگرچه در قانون مسئوليت معماري و شهرسازي برعهده وزارت راه و شهرسازي و شوراي عالي معماري و شهرسازي است وليكن اين وزارتخانه يا نسبت به پاسخگويي در موضوع مذكور ناتوان بوده يا قدرت كنترل دستگاه‌هاي مداخله‌گر ديگر را ندارد.
يكي از مشكلات كهنه و قديمي در موضوع معماري و شهرسازي در ايران وجود دو دستگاه مخالف و متضاد يعني وزارت راه و شهرسازي و شهرداري‌هاست. تاريخ نشان مي‌دهد كه از زمان تاسيس بلديه (شهرداري) و وزارت آباداني و مسكن يا وزارت عمران و شوارع (مسكن و شهرسازي – راه و ترابري) اختلاف بين شهرداري‌ها و وزارت مسكن همواره وجود داشته است.
هرچند همواره در قانون متذكر شده كه وزارت مسكن مسئول برنامه‌ريزي، نظارت و سياست‌گذاري و شهرداري‌ها مسئول اجرايي در امر معماري و شهرسازي هستند ولي در ايران هرگز اين دو مسئول اصلي نتوانسته‌اند به وحدت همكاري برسند بلكه همواره عليه يكديگر و به نفع منافع سازماني خود قدرت‌نمايي كرده‌اند و حاصل اين اختلاف طولاني چيزي جز خرابي معماري و شهرسازي در كشور نبوده كه دود آن به چشم ملت رفته است. امروز در كشور حدود 1200 شهر وجود دارد كه تقريبا اكثر آنها از مشكلات انساني، محيط‌زيست، حمل و نقل، كالبدي، بهداشت محيط، سوانح و حوادث و امثال آن رنج مي‌برند و شهروندان از بابت اين خرابي‌ها در رنج و عذاب و فشارهاي جسمي و روحي هستند.
در حال حاضر در كشورهاي پيشرفته و مترقي جهان بيش از يك قرن است كه مسائل معماري و شهرسازي، متعادل، متوازن، ضابطه‌مند و نهادينه شده است. درحالي‌كه در ايران هنوز مسأله حقوق شهروندي، آلودگي هوا، ترافيك، پاركينگ، فضاي سبز، خدمات شهري، سيماي شهر، مبلمان شهري، صنايع مزاحم، كاربري و تراكم و ده‌ها مسأله از اين دست به‌صورت مشكل و معضل باقي مانده و حل نشده است.
امروز مردم انتظار دارند كه در ايران اسلامي شاهد شهرها و بناهايي باشند كه الگوي كشورهاي ديگر بوده و زيبنده و برازنده كرامت انسان‌ها باشد.
به اميد آن روز ان شاءا... | مهدي آيتي | كارشناس شهرسازي |