فرنوش ارس‌خانی| تاکنون فيلم‌هاي زيادي بوده‌اند که بعد از گرفتن مجوز ساخت و حتي در گامي جلوتر، بعد از دريافت پروانه نمايش به اکران نرسيده‌اند. هرسال اين اتفاق براى برخي از فيلم‌ها مى‌افتد و با وجود نمايش در جشنواره فيلم فجر هنگام اکران با مخالفت‌هايي روبه‌رو مي‌شوند. اين اتفاق در جشنواره سال گذشته هم براى برخى از آثار برجسته افتاد. فیلم‌هایی مانند «رستاخیز»، «خانه پدری»، «قصه‌ها»، «عصبانی نیستم»، «نقش‌نگار» که درنهایت به ليست ممنوعه اکران پيوستند. در اين ميان«پریناز»، «آینه شمعدون»، «آشغال‌های دوست‌داشتنی» نیز ازجمله فیلم‌هایی‌اند که خواستار نمایش در جشنواره سال گذشته بودند اما درنهایت با مخالفت‌هایی روبه‌رو شدند و تا کنون منتظر تأیید ارشاد مانده‌اند. ما در این گزارش سعی کردیم ضمن بررسی این فیلم‌ها با تعدادی از سینماگران ازجمله سیدجمال ساداتیان، فرزاد موتمن و علی عطشانی دراین‌باره صحبت کنیم:
دگماتیسم سینمایی!
یکی از فیلم‌های مهم جشنواره فجر‌سال گذشته که عنوان سنگین‌ترین پروژه 10سال اخیر سینمای ایران را به خود اختصاص داد؛«روز رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش بود. با اینکه پروژه درویش از نگاه مخاطبان و منتقدان جشنواره، فیلم قابل قبولی به نظر می‌رسید، اما به محض اطلاع برخی از روحانیون و نمایندگان مجلس نسبت به اتفاقات و محتواى فيلم ازجمله به تصویر کشیدن چهره حضرت عباس(ع)، با هجمه‌ای از انتقاد و اعتراض مواجه شد. با اينکه حضور اين اثر در بخش بين‌الملل يکى از اعتبارهاى جشنواره به حساب مى‌آمد و احتمال مى‌رفت این اثر در ايام ماه محرم و صفر امسال اکران شود، اما درنهایت هیچ اقدامی برای اکران این فیلم صورت نگرفت و با وجود اینکه زمان کوتاهی به پایان‌سال سینمایی و آغاز جشنواره فیلم باقی است هنوز معلوم نیست ماجرای اکران «رستاخیز» به کجا خواهد انجامید.
اما ماجرا به این‌جا ختم نمی‌شود. به جز فیلم «رستاخیز» فیلم‌های دیگری هم هستند که در جشنواره فیلم سال گذشته به‌نمایش درآمده و طبق رسم معمول باید تا پایان سال اکران عمومی شوند، فیلم‌هایی که همچنان بلاتکلیف‌اند و در انتظار اکران. «قصه‌ها» رخشان بنی‌اعتماد، «عصبانی نیستم» به کارگردانی رضا درمیشیان، « آشغال‌های دوست‌داشتنی» محسن امیر یوسفی، و... فیلم‌هایی هستند که به‌دلیل دخالت سازمان‌های غیرمسئول سینمایی در انتظار اکران هستند. این فیلم‌ها بنا به درخواست کمیسیون فرهنگی مجلس و ایراداتی که به آنها گرفته شده اکران نشدند. فیلم‌هایی که هر کدام با بودجه‌های میلیاردی گروهی از عوامل سینما به امید اکران تولید شدند.
سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده آثاری چون«به رنگ ارغوان»، «دایره زنگی»و «سایه روشن» در رابطه با مشکل اکران این فیلم‌ها به « شهروند» گفت: «بدون شک نحوه برخورد با چنین فیلم‌هایی، پسندیده نیست، سلیقه افراد با هم متفاوت است. نویسنده و فیلمنامه‌نویس براساس اتفاقات پیرامونش مسائل را مطرح می‌کند و قرار نیست همه چیز براساس خط فکری من نوعی باشد.
به هرحال شبهات و حوادثی که در داستان‌ها و فیلم‌ها مطرح می‌شوند، هم تلخ هستند و هم شیرین. بنابر این قرار نیست که هر فرد یا سازمانی سلایق و اهداف خود را تحمیل کند. در شرع و دین‌مان هم به آزادی اندیشه توصیه شده و فکر نمی‌کنم که امر ناپسندی هم باشد!»
سرنوشت«خانه پدری» در هاله‌ای از ابهام!
اما روز شنبه خبر نمایش بدون سانسور فیلم«خانه پدری»در گروه «هنر و تجربه» در حالی به گوش رسید که کیانوش عیاری از اتفاقات پیش آمده برای فیلمش پس از چهار سال، چنان دچار دلزدگی شده که حتی نگارش فیلم جدید خود را هم رها کرده است. کیانوش عیاری کارگردان فیلم«خانه پدری» در پاسخ به تماس خبرنگار «شهروند» ترجیح داد تا زمان اکران فیلم سکوت کند.
این فیلم سال گذشته به‌رغم تمایل مسئولان برای حضور در بخش مسابقه، در بخش میهمان شرکت کرد و بعد از نمایش محدود این فیلم، بسیاری از کارگردانان صاحب سبک سینماى ايران، آن را يکى از بهترین فیلم‌هاى اين چند ساله نامیدند.
«خانه پدری» فقط به‌دلیل اینکه صحنه ابتدایی آن خشن است، موفق به دریافت مجوز اکران نشد؛ شاید پیش از هرچیز باید به انصراف «ناجا» سرمایه‌گذار این فیلم اشاره کرد.
فرزاد موتمن کارگردان فیلم«سایه روشن»که سال گذشته با این فیلم در بخش میهمان جشنواره حضور پیدا کرد، در رابطه با فیلم‌هایی که هنوز موفق به اکران نشده‌اند، خاطرنشان کرد: «من فیلم آقای عیاری را ندیدم ولی براساس آنچه شنیده‌ام، همه می‌گویند فیلم خوبی است. حتی این جریان برای فیلم«عصبانی نیستم»هم رخ داد و این فیلم هم به خاطر برخی بحث‌های حاشیه‌ای، دچار مشکلاتی شد.»
او ادامه داد: «من نمی‌دانم بعضی از مسئولان فرهنگی و مدیران اجرایی کشور به چه مسأله‌ای فکر می‌کنند که جلوی اکران این فیلم‌ها را می‌گیرند! مگر می‌شود که با نمایش فیلمی جامعه‌ای به هم بریزد! مگر می‌شود که با یک فیلم ذهنیت مخاطب درباره واقعیت‌ها تغییر پیدا کند! چرا مسئولان تا این حد محافظه‌کار هستند؟! باور کنید فیلم دیدن هم یک نوع سرگرمی‌ای مثل پارک رفتن است.
بعضا اگر حساسیت‌ها کمتر شود، چنین مشکلاتی هم برای برخی از فیلم‌ها پیش نمی‌آید.» موتمن تصریح کرد: «ظاهرا این فیلم‌ها برای کسی اهمیتی ندارد. وقتی در کشور ما سالانه 60 فیلمساز فیلم اولی اثری را تولید می‌کنند، یعنی اصولا هیچ برنامه‌ریزی برای تولید و اکران وجود ندارد.
خیلی راحت راه را باز گذاشتند تا هر بچه پولداری فیلم بسازد. مسلما نتیجه‌اش همین می‌شود که می‌بینید!» موتمن معتقد است که نادیده گرفتن این فیلم‌ها، روی روند کاری و روحی برخی از صاحبان آنها، خصوصا کارگردانان تأثیر ناخوشایندی می‌گذارد: «شما باور نمی‌کنید که بعضی از ما کارگردانان سینمای ایران دوره‌های طویل افسردگی را طی می‌کنیم. 6 ماه در را به روی خودمان می‌بندیم و از خانه بیرون نمی‌رویم! در برابر چنین اتفاقی فضای ناامن اقتصادی‌ای برای ما به وجود می‌آید و حتی بعد از مدتی بیکار می‌شویم. بر همین اساس مجبور می‌شویم آثاری بسازیم که علاقه‌ای به ساخت شان نداریم.»
بهرام بهرامیان یکی از کارگردانان جوان و تازه نفس سینما و تلویزیون است که بیشتر آثارش توقیف شده؛ از«پریناز»و «آینه‌شمعدون» گرفته تا سریال«جاده قدیم». جالب اینجاست که او آن‌قدر کارگردان با اعتماد به نفسی است که خودش را زیاد درگیر مسأله اکران فیلم‌هایش نمی‌کند و خیلی زود تدارک پروژه دیگری را می‌بیند.
با اینکه «پریناز»و «آینه شمعدون» به همراه «آشغال‌های دوست‌داشتنی» به کارگردانی محسن امیریوسفی از فیلم‌های متقاضی برای شرکت در جشنواره سال گذشته بودند و برخی منتظر نمایش این فیلم‌های جنجالی و حاشیه‌ای بودند، اما این اتفاق رخ نداد. تهیه‌کننده«آینه شمعدون» (آخرین اثر بهرامیان در سینما که زمان تولیدش هم با توقفاتی مواجه شد)، درباره توقیف این فیلم و اکران نشدن آن گفته است: «من برای ساخت این فیلم دو پروانه ساخت داشتم. یکی با عنوان«به جهنم خوش آمدید»با محوریت شیطان‌پرستی و یکی هم به نام«آینه شمعدون»، که داستان‌هایشان کاملا با هم فرق می‌کردند. اما در آن زمان چون خط قرمزهای کار در سینما را می‌دانستم، احساس کردم بخش‌هایی از فیلم«آینه و شمعدون» می‌تواند مساله‌ساز شود. به همین دلیل عکس تست گریم نقش خانم مهتاب کرامتی را که شبهه‌برانگیز بود به ارشاد بردم و دراین‌باره نظر آنها را خواستم. گفتند نمی‌شود و از آن موقع به بعد آنها روی کار حساس شدند. پس از آن فیلمنامه را خواندند و تأکید کردند که این بخش را از کار دربیاورید. ما هم مجبور شدیم که نقش خانم کرامتی را حذف کنیم. »
حضور چهره‌های مسأله‌ساز در یک فیلم
سال گذشته، چند ماه بیشتر به شروع جشنواره نمانده بود که خبر حضور کیومرث ملک مطیعی در یکی از پروژه‌های سینمایی به گوش رسید.
خبری که چندی بعد با کلید خوردن فیلمی با نام «نقش نگار» و البته حضور بابک زنجانی به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران آن صحت پیدا کرد. با اینکه علی عطشانی کارگردان این فیلم درحال آماده کردن آن برای جشنواره فجر بود، اما چندی بعد به‌خاطر مخالفت با حضور ملک‌مطیعی، این فیلم نتوانست در جشنواره شرکت کند.
علی عطشانی ضمن تأیید این مسأله در گفت‌وگو با «شهروند» گفت: «ابتدا قرار بود این فیلم را در جشنواره سال گذشته نشان دهیم. حتی اگر دقت کرده باشید در کاتالوگ جشنواره هم اسم این فیلم درج شده بود. اما به‌خاطر برخی از ملاحظات این فیلم در جشنواره نمایش داده نشد.
بعد از این اتفاق، با آقای رضا داد جهت برطرف کردن برخی حساسیت‌ها که مربوط به حضور آقای ملک‌مطیعی در سینما بعد از 30سال می‌شد، صحبت کردیم. با لطفی که ایشان و خصوصا آقای جنتی نسبت به این فیلم نشان دادند، درنهایت این مشکل حل شد.» به گفته عطشانی، «نقش نگار» قرار است در جشنواره امسال نمایش داده شود.