در جریان سفر دو روزه عادل عبدالمهدی، نخستوزیر عراق، به ایران همانطور که پیشبینی میشد بحث رابطه ایران و عربستان و گمانهزنیها در خصوص تمایل عراق برای میانجیگری بین تهران و ریاض سرتیتر روزنامهها و سایتها شد. از سوی دیگر سفر عبدالمهدی که به اذعان وزیرامورخارجه ایران در پاسخ به سفر چندی پیش حسن روحانی به بغداد و برای اجراییکردن توافقات بر زمینمانده بین دو کشور انجام شده است، در زمانی خاص انجام میشود و هر دو کشور به موعد سررسیدن معافیت عراق از تحریمهای آمریکا بر ضد ایران نزدیک میشوند. به عقیده بسیاری از کارشناسان مسائل سیاسی این شاید یکی از مهمترین چالشهایی است که بغداد و تهران باید فکری برای آن بکنند.
بغداد و سررسید معافیتهای تحریمی
بحث معافیت عراق از تحریمهای آمریکا بر ضد ایران را شاید بتوان در ابتدا مشکل عراق و سپس مسأله ایران دانست. عراق به برق و گاز ایران احتیاج مبرم دارد و به رغم تضمین برخی کشورهای منطقه از جمله عربستان برای تامین انرژی مورد نیاز عراق، بعید به نظر میرسد تا یک سال آینده هیچ کشوری جز ایران توانایی حل مشکل بغداد در این زمینه را داشته باشد. بغداد پیشتر نیز هیأتهایی را برای مجابکردن واشینگتن و تفهیم مشکل عراق در زمینه تامین نیازهای اساسی خود به ایالات متحده فرستاده بود و هیچ بعید نیست به زودی هیأتی دیگر را روانه ایالات متحده کند؛ اما در این میان هنوز و همچنان تنها مجهول در معادله روابط بین ایران و عراق را باید در سرزمین حجاز جستوجو کرد. اگر بخواهیم اغراض تهران، بغداد و ریاض در معادله فوق را به زبان ساده بیان کنیم، قصد تهران را داشتن روابط حسنه با همه کشورهای منطقه، قصد بغداد را کمک به حل و فصل مشکلات موجود بین دو کشور قدرتمند منطقه یعنی ایران و عربستان و قصد ریاض را تخریب روابط کشورهای مسلمان و عمدتا عربی منطقه با تهران باید ارزیابی کرد.
همه کارتهای عربستان در عراق
بازگشایی کنسولگری عربستان در بغداد، همچنین افتتاح دفاتر کنسولی این کشور در شهرهای مهم عراق، گسترش گذرگاه مرزی بین دو کشور و اخیرا هدیه یک میلیارد دلاری پادشاه عربستان برای ساخت یک شهرک ورزشی در بغداد را باید از جمله اقدامات ریاض در هر چه گرمترکردن رابطه با دولت شیعه مستقر در عراق قلمداد کرد. عربستان همچنین میتواند برای دورکردن عراق از ایران روی برخی کارتهای خود همچون سیاستمداران لیبرال عراقی، دولتمردان اهل سنت و همچنین چهرههای بانفوذ و دارای افکار پان عربی که در هر دو طیف شیعه و سنی گستردهاند، حساب کند. هر چند که با توجه به واقعیات تاریخی و پیوندهای دیرینه بین دو ملت بعید است که عربستان بتواند در دورکردن ایران و عراق از یکدیگر توفیقی کسب کند. عربستان به پشتوانه دلارهای نفتی خود میتواند دست به حاتمبخشیهای یک میلیارد دلاری بزند اما هم ریاض و هم بغداد خوب میدانند در بزنگاههایی چون حمله داعش به موصل برای دریافت کمک فقط روی یک کشور میتوان به شکل تمام و کمال حساب کرد و بس.