شهروند| شانزدهم آذرماه امسال دو عنوان مهم را با خود یدک می‌کشید. ابتدا این‌که مانند همه‌ساله روز دانشجو بود و دیگر این‌که دولت یازدهم دومین لایحه بودجه خود را سر موعد تقدیم مجلس کرد. دومین لایحه اما چند تغییر بنیادین را در خود نهفته است. ابتدا این‌که دولت در تدوین آن زمان کامل را برای تحلیل وضع و اعمال نظر  کارشناسانه در اختیار داشته و این امر مسئولیت‌پذیری کابینه روحانی را به نسبت بودجه ‌سال 93 افزایش می‌دهد. دیگر این‌که احیای سازمان منحل‌شده مدیریت و برنامه‌ریزی کشور پس از چند‌ سال موجب شد تا لایحه بودجه 94 با آرم این سازمان به دستان علی لاریجانی رئیس مجلس برسد. نکته سوم هم کاهش توجه دولت به درآمدهای نفتی است که در روزهای بحرانی طلای سیاه دولت را به فکر انداخته تا سبد درآمدی خود را تغییر داده و قدری از سهم نفت در این میان بکاهد. گذشته از این اما حجم بودجه ‌سال ۹۴ کل کشور ۸۳۷‌هزار و ۹۰۷‌میلیارد تومان در نظر گرفته شده که از این رقم، بیش از ۲۶۷‌هزار و ۳۵۷‌میلیارد تومان سقف بودجه عمومی دولت (هزینه‌های جاری و طرح‌های عمرانی) است. در همین حال، حجم کل بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت، ۵۹۶‌هزار و ۶۶۶‌میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که بیش از ۷۱‌درصد حجم  بودجه کل کشور برای ‌سال ۹۴ را شامل می‌شود. جزییات لایحه بودجه ۹۴ نشان می‌دهد، نفت ۷۲دلاری، دلار ۲۸۵۰تومانی، رشد ۱۴‌درصدی حقوق کارمندان، فقدان فاز جدید هدفمندی یارانه‌ها و کاهش اتکا به نفت ازجمله ویژگی‌های دومین لایحه بودجه دولت یازدهم است.
کاهش وابستگی به  نفت
 در بودجه پس از 20 سال
اثرگذارترین نقطه درآمدی دولت در بودجه ‌سال 94 روزهای خوشی را پیش رو ندارد. روند کاهشی قیمت نفت ادامه دارد و رسیدن آن به حدود 69 دلار همچنان دل‌نگرانی دولت و کارشناسان از کسری بودجه در ‌سال آتی را تقویت می‌کند. در همین حال اما درآمدهای نفتی در لایحه بودجه ‌سال 94 یکی از کمترین مقادیر را به خود اختصاص داده و با کاهش حدود 6/8 درصدی نسبت به‌ سال‌جاری معادل 71‌هزار‌ میلیارد تومان از هزینه‌های جاری کشور را تأمین می‌کند. اما در بودجه‌ سال 93 درحالی‌که قیمت هر بشکه نفت 100 دلار پیش‌بینی شده بود، آغاز روند کاهشی قیمت نفت از ماه جولای آغاز شد و درحالی‌که کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد قیمت نفت 2رقمی شود، این روند ادامه پیدا کرد به‌طوری که در هفته گذشته قیمت نفت به سطح 68 دلار و پایین‌ترین قیمت طی 5‌سال اخیر رسید. براساس این گزارش میزان درآمدهای نفتی از 27.5‌میلیارد دلار در‌ سال‌جاری به 24‌میلیارد دلار در لایحه بودجه ‌سال آینده رسیده. به عبارت دیگر سهم درآمدهای نفتی از حدود 37‌درصد‌ سال‌جاری به 31.5‌درصد در لایحه بودجه ‌سال آینده کاهش یافته است. کاهش درآمدهای نفتی در لایحه بودجه ‌سال‌جاری در شرایطی صورت گرفته که متوسط درآمدهای نفتی در قوانین بودجه طی 20‌سال گذشته 45‌درصد بوده است و درحالی قیمت نفت حدود 72 دلار پیش‌بینی شده که به اعتقاد برخی کارشناسان امکان کاهش بیشتر قیمت نفت در بازار وجود دارد.
افزایش تمرکز دولت بر درآمدهای مالیاتی
بررسی لایحه بودجه‌ سال آتی نشان می‌دهد، دولت پیشنهاد کرده تا مالیات بر ارزش افزوده با رشد 2‌درصدی نسبت به امسال به 10‌درصد افزایش یابد. بنا بر بند الف تبصره 9 لایحه بودجه ‌سال آینده سقف معافیت مالیاتی موضوع ماده 52 قانون برنامه 5 ‌ساله پنجم برای‌ سال 1394 مبلغ 13‌میلیون و 800‌هزار تومان تعیین شد و مازاد آن به نرخ 10‌درصد برای بخش خصوصی و دولتی و سایر دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت کشوری و ماده 5 قانون محاسبات عمومی کشور تعیین می‌شود. گذشته از این رشد 22.5‌درصدی در رقم درآمدهای مالیاتی در لایجه بودجه‌ سال 94 به نسبت قانون بودجه 93 نیز نشان می‌دهد دولت در نظر دارد تا با کنترل حجم نقدینگی و افزایش درآمدهای خود از محل مالیات، کنترل خود در رشد پایه پولی را افزایش داده و تنوع درآمدی خود را در بخش‌های دیگر نیز تقویت کند. بر این اساس درآمد مالیات‌ سال آینده در لایحه بودجه‌ سال 94 در مجموع و با احتساب درآمد های گمرکی بیش از
 68 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
تراز عملیاتی یا کسری بودجه آشکار
در همین حال برخی خبرگزاری‌ها طی محاسباتی براساس اعداد درج‌شده در جداول بودجه تقدیمی رئیس‌جمهوری به مجلس، آورده‌اند: تراز عملیاتی بودجه ‌سال آینده که از آن به‌عنوان کسری بودجه آشکار نام برده می‌شود، بیش از ۴۶‌هزار ‌میلیارد تومان است. این رقم اما از اختلاف خلاصه درآمدها و هزینه‌های دولت در‌ سال 94 استخراج شده است که البته تراز عملیاتی منفی  با کسری بودجه تفاوت دارد. پیش از این نیز کاهش حجم درآمدهای دولت از محل فروش نفت نیز شائبه وجود کسری بودجه در لیست دخل و خرج‌های دولت در‌ سال آتی را تقویت کرده بود. به عبارتی دیگر تفاوت درآمدها و هزینه‌ها در بودجه، تراز عملیاتی بودجه را ترسیم می‌کند که با این حساب تراز عملیاتی بودجه‌ سال آینده منفی 46‌هزار و 462‌میلیارد تومان است. این رقم در بودجه 93 حدود 50‌هزار‌ میلیارد تومان بود. در همین رابطه اما کردبچه مشاور معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری قبلا تأکید کرده بود این تراز به معنای کسری بودجه نیست و درواقع به معنای تفاوت بین درآمدهای غیرنفتی و اعتبارات جاری و هزینه‌ای است. تراز عملیاتی نشان می‌دهد که چه مقدار از اعتبارات هزینه‌ای را می‌توان از درآمدهای غیرنفتی تأمین کرد.
تعیین تکلیف برای اعتبارات یارانه‌ای
 شیر مدارس و مسکن
همچنین در لایحه بودجه ‌سال‌جاری مقرر شده تا سقف 500‌میلیارد تومان از واگذاری سهام دولت در بانک‌ها و بیمه‌های مشمول واگذاری به افزایش سرمایه بانک‌های دولتی اختصاص یابد. دولت در بودجه‌ سال آینده اعتبار 13‌هزار و 683‌میلیاردتومانی را برای اعتبارات یارانه‌ای پیشنهاد کرده که نسبت به رقم 18‌هزار و 800‌میلیارد تومانی امسال با کاهش همراه است. یارانه نقدی نان در‌ سال 1394 حدود 2300‌میلیارد تومان تعیین شد که نسبت به رقم ‌سال‌جاری که 3800‌میلیارد تومان بوده کاهش یافته است. همچنین یارانه نهاده‌ها و عوامل تولید کشاورزی نیز با کاهشی اندک نسبت به امسال 733‌میلیارد تومان پیشنهاد شد. یارانه کالاهای اساسی نیز 100‌میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. یارانه شیر مدارس نیز بدون تغییر نسبت به امسال 1500‌میلیارد تومان و یارانه انرژی برای مابه‌التفاوت قیمت برق و نیروگاه‌ها با کاهش 1400‌میلیارد تومانی نسبت به امسال 4000‌میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. همچنین 1300‌میلیارد تومان یارانه مسکن و‌ هزار ‌میلیارد تومان برای اشتغال در نظر گرفته شده است که علاوه بر سهم تولید و بهداشت است.
ثبات سقف درآمدی از محل هدفمندی یارانه‌ها
سقف درآمد اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها نیز همان 48‌هزار‌میلیارد تومان در نظر گرفته شده و احتساب این موضوع نشان می‌دهد دولت در لایحه پیشنهادی قصدی برای اجرای فاز جدید هدفمندی یارانه‌ها ندارد و دولت به دنبال ثبات قیمت‌ها در‌ سال آینده است. در همین رابطه دولت تصمیم دارد تا مبلغ 5200‌میلیارد تومان در اجرای ماده 8 قانون هدفمند کردن یارانه‌ها برای کمک به بخش تولید، بهبود حمل‌ونقل عمومی و بهینه‌سازی مصرف انرژی در واحدهای تولیدی، خدماتی و مسکونی و جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست اختصاص دهد و تا مبلغ 4800‌میلیارد تومان به منظور اجرای بند «ب» ماده 34 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران  و تا مبلغ 42‌هزار‌میلیارد تومان به منظور پرداخت نقدی و غیرنقدی موضوع ماده 7 قانون هدفمند کردن یارانه‌ها اختصاص می‌یابد؛ همچنینتا مبلغ 1300‌میلیارد تومان به منظور تأمین بخشی از یارانه سود تسهیلات تأمین مسکن حمایتی زوج‌های جوان، اقشار آسیب‌پذیر، روستاییان، ساماندهی مسکن در بافت‌های فرسوده، سکونتگاه‌های حاشیه شهرها و مسکن مهر و تا مبلغ ‌هزار ‌میلیارد تومان به منظور کمک به برنامه‌های اشتغال جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها اختصاص می یابد. جابه‌جایی تا 10‌درصد در موارد فوق مجاز است. صددرصد منابع حاصل از افزایش قیمت‌ برق و آب در سال‌های 1393 و 1394 به حساب خاصی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز و  به صنعت برق و آب اختصاص می‌یابد.
جزییات جالب لایحه بودجه 94
برخی نکات جالب بودجه ‌سال 94 مربوط به بودجه دستگاه‌های خاص به نقل از خبرگزاری فارس است. بر اساس لایحه بودجه 49 بودجه پیشنهادی، نهاد ریاست‌جمهوری 111‌میلیارد تومان، فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ریاست غلامعلی حدادعادل 11‌میلیارد و 800‌میلیون تومان، بنیاد ایران‌شناسی 752‌میلیون تومان، شورای نظارت بر صداوسیما 3‌میلیارد و 220میلیون تومان، مجمع تشخیص مصلحت نظام 30میلیارد و 250‌میلیون تومان، شورای عالی ایرانیان خارج از کشور 21‌میلیارد تومان، مجلس شورای اسلامی 480‌میلیارد تومان، شورای نگهبان 80‌میلیارد تومان، کمک به کشورهای هدف 10هزار ‌میلیارد تومان، بنیاد سعدی به ریاست غلامعلی حدادعادل 4میلیارد تومان، موسسه پژوهشی  امام خمینی(س)  به ریاست آیت‌الله مصباح‌یزدی 14‌میلیارد و 200 و 95‌میلیون تومان، صداوسیما بیش از ‌هزار ‌میلیارد تومان به خود اختصاص داده‌اند.