| جعفر میرانی |
بازیگرها روی صحنه چه رفتاری از خود نشان می‌دهند و رفتار آنها تابع چه نوع شرایطی است؟ بازیگرها وقتی می‌خواهند روی صحنه بازی کنند با چه جنسی وارد صحنه می‌شود و می‌خواهند خودشان را نشان دهند. این است که می‌توان از این منظر به بازی بازیگرهای زیادی نگاه کرد و رفتار بازی آنها را مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. در هر حال بازیگری یک کار کاملا تکنیکی است که می‌توان با تکنیک‌ها و متدهای مختلف به سراغش رفت. از آن طرف هم جنس بازی بازیگران هم یک مسأله دیگر است که می‌تواند مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد. بر همین اساس است که در نوشته‌هایی که در زیر می‌آید رفتار بازی سیامک صفری و رضا کیانیان بر صحنه مورد بررسی قرار گرفته است. برای بررسی چنین مساله‌ای باید مقاله‌ای مفصل‌تر شکل بگیرد اما کلیات آن را در زیر مرور می‌کنیم.
سیامک صفری بازیگری یک‌تنه
جنس بازی بازیگران همیشه برایم جالب است. دقت به جنس بازی‌شان می‌کنم تا ببینم چه‌کار می‌کنند. یکی از این بازیگرها هم سیامک صفری است. همیشه اصطلاحی که درباره او می‌توان به کار ببرم این است که صفری یک بازیگر یک‌تنه است. این یک‌تنه بودن اما یعنی چه؟ بعضی از بازیگرها این شکلی هستند یعنی وقتی روی صحنه می‌روند می‌توانند یک‌تنه یک کار را جمع کنند و اگر هم باقی بازیگرها کارشان را انجام ندهند این بازیگر یک‌تنه است که کارش را خوب انجام می‌دهد و می‌تواند به قول معروف گلیمش را از آب بیرون بکشد. سیامک صفری نمونه بارز این‌طور بازیگرهاست. در مقابل هم بازیگرهایی هستند که در کنار دیگران معنا پیدا می‌کنند و در یک حرکت دسته‌جمعی شرکت می‌کنند. اما صفری همیشه دلش می‌خواهد خودش را بر صحنه نشان دهد. این خاصیت اوست. اصلا همین است که او را متفاوت از باقی بازیگرها می‌کند. اما این‌طور بازیگرها یک خطر هم دارند و آن این‌که اگر روی صحنه به حال خودشان رها شوند ممکن است کل کار را دست‌شان بگیرند و یک ریتم هماهنگ صحنه‌ای اتفاق نیفتد. سیامک صفری شیرینی خاص خودش را دارد. او را می‌توانید بر صحنه ببینید که یک تنه شما را به خودش مشغول می‌کند. کاری که صفری در نمایش «مردی برای تمام فصول» انجام می‌دهد همین است. او که نقش راوی را در این نمایش دارد خیلی جاها خودش را از متن می‌کند. او اجازه این کار را دارد. صفری در نقش فردی است که صحنه‌ها را به هم پیوند می‌دهد و اگر شما در صحنه‌ای دچار ملابل شدید این صفری است که شما را به خودش و به نمایش وصل می‌کند. اینجاست که این بازیگر توانسته در صحنه رابط خوبی باشد میان متن، بازیگران، صحنه، کارگردان، اجرا و تماشاگران. شاید بتوان گفت این تخصص سیامک صفری است. با این همه این بازیگر نشان داده که بازیگری است که می‌تواند هماهنگ با اجرا پیش برود و خودنمایی نکند. می‌توان بازی درخشان او در «شکار روباه» به کارگردانی علی رفیعی به یاد آورد که صفری در کل در خدمت اجرا قرار گرفته بود. این نشان می‌دهد که او بازیگری است که می‌تواند یکی از بازیگرهای اصولی در تئاتر ایران باشد و هست.
رضا کیانیان بازیگر تیمی
اما نحوه بازی رضا کیانیان متفاوت است. البته نقشی که در نمایش «مردی برای تمام فصول» برعهده دارد به او اجازه نمی‌دهد خودش را از متن جدا کند و خودنمایی کند اما این خاصیت بازیگری چون رضا کیانیان است که همیشه او را هماهنگ با اجرا دیده‌ایم. او خودش را با اجرا تراز می‌کند و هماهنگ با اجرا خودش را به پیش می‌برد. این است که بازی یک دستی از او در نقش سرتامس‌مور مشاهده می‌کنیم. اگر رضا کیانیان هم یک بازیگر یک‌تنه باشد اما خودش را در اجرا بروز نمی‌دهد. جنس‌شناسی بازی او نشان می‌دهد او بازیگری در خدمت تیم است که در پاس‌کاری‌ها شرکت می‌کند و اگر هم در این پاس‌کاری‌ها توپی زیر پایش افتاد که او را به گل برساند حتما گلش را می‌زند. این است که رضا کیانیان یک گل‌زن حرفه‌ای در تئاتر و سینمای ایران است. تجربیات او در بازیگری که این سال‌ها منتشر شده نشان می‌دهد که او چنین عقیده‌ای دارد و برای این عقیده‌اش هم تلاش می‌کند. کیانیان در نمایش «مردی برای تمام فصول» کاملا با گروه هماهنگ است. او می‌داند که نباید خودش را از بازیگرهای دیگر جدا کند چون ساز ناکوکی در میان دیگر بازیگرها می‌شود. البته صفری به لحاظ موقعیت نقشی که بازی می‌کند چنین موقعیتی را پیدا می‌کند و نمی‌توان به او خرده‌ای هم گرفت.
نگاه بهمن فرمان‌آرا به بازیگر
نکته مهمی که در رفتارشناسی انتخاب بازیگرهای بهمن فرمان‌آرا وجود دارد این است که او بازیگرهای تئاتر را به صحنه کشانده و از آنها برای اجرا استفاده کرده است. این نشان می‌دهد که فرمان‌آرا کار را به دست کاردانش سپرده است. همه آنهایی که بر صحنه نمایش فرمان‌آرا بازی می‌کنند در تئاتر برای خودشان ژنرالی هستند و سال‌هاست در تئاتر بازی می‌کنند و به قول معروف خاک صحنه را خورده‌اند و کارکشته هستند. این است که نگاه فرمان‌آرا به بازیگر نگاه درستی است. او می‌داند اگر بازیگرش بخواهد برصحنه ظاهر شود باید قد و قواره صحنه باشد و این مدیوم را خوب بشناسد. کاری که در تئاتر ایران مرسوم شده این است که کارگردان‌ها از بازیگرهای سینما برای فروش استفاده می‌کنند. این‌که بازیگرهای سینما و تلویزیون به تئاتر بیایند یا نه مسأله دیگری است اما در رفتارشناسی انتخاب بازیگرهای «مردی برای تمام فصول» درست‌ترین امکانات مورد توجه قرار گرفته است. در کنار بازی رضا کیانیان و سیامک صفری بازی‌های هدایت‌هاشمی، احمد ساعتچیان، فرزین صابونی، سهیلا رضوی و دیگران قابل ستایش و جذاب است.