آیت وکیلیان| نشست ورشو سرانجام پس از ماهها تبلیغات و بوق و کرنای رسانهای برگزار شد. برخی منابع گزارش دادند که در بیانیه مشترک آغازین این کنفرانس اشارهای به ایران نشد و رسانهها نوشتهاند که «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا و «جاکیچ کژاپوتوویژ»، وزیر امور خارجه لهستان، موضوعات مورد بحث در این نشست را بیثباتیهای سوریه، یمن، رابطه میان اسراییل و فلسطین عنوان کردند. این مسأله برخلاف گفتههای نخستوزیر اسراییل بود که ایران را محور اصلی گفتوگوها در نشست ورشو معرفی کرده بود. در این میان، برخی از کشورها نیز به واشنگتن درباره عدم تمرکز کنفرانس ورشو علیه ایران هشدار داده بودند. شبکه NBCآمریکا به نقل از سه دیپلمات ناتو طی گزارشی آورده بود که ایده آمریکاییها از همان ابتدا داشتن کنفرانسی درباره ایران بود، اما مثلث آمریکا، اسراییل و عربستان به محض اینکه به این دریافت رسیدند که بسیاری از کشورها تمایلی به شرکت در این کنفرانس ندارند، به فکر تغییر موضوع افتادند. اگرچه ماهیت کنفرانس ایران نبود، اما در بیانیه مشترک آغازین پمپئو و کژاپوتوویژ به صورت غیرمستقیم به ایران اشاره شد. خبرنگار نشریه پالیتیکو که در ورشو حضور داشت، نوشته که «این کنفرانسی در مورد ایران است که به کار بردن کلمه ایران در آن تقریبا تابو است.» بنابر این گزارش، مقامات دهها کشور به این نشست آمدند، اما برخی از دیپلماتهایی که کشورهای متحد نزدیک آمریکا را نمایندگی میکنند، گفتند که «با بیمیلی، از روی احساس تکلیف و عمدتا به امید محدود کردن خسارات» این نشست، در آن شرکت کردهاند. این کنفرانس با استقبال سرد اروپاییها مواجه شد، تا جایی که «گوردون ساندلند» سفیر آمریکا در اتحادیه اروپا به انتقاد از اروپاییها پرداخته و گفته این کشورها «بیانیههای مضر صادر و بهنحوی زیانبار عمل میکنند.» واکنشهای داخلی و خارجی به این کنفرانس از شکست محتوم و از پیشِ آن خبر میدهد؛ حتی شکست در نتیجه.
روایتهای ناامیدکننده از کنفرانس
فارغ از جهتگیریهای سیاسی، از هر منظری که به ماهیت کنفرانس ورشو نگاه کنیم، روایتها و موضعگیریها در مورد روند و ماهیت برگزاری کنفرانس نهتنها مثبت نیست بلکه سراسر ناامیدکننده و شکستخورده بود. برخی حتی قبل از برگزاری هم از نتایج فاجعهبار آن گزارش دادند. چنانچه «اندرو میلر» معاون مدیر سیاستگذاری اندیشکده پروژه دموکراسی خاورمیانه در مورد این کنفرانس میگوید که «تا جایی که من شنیدهام، این یک فاجعه تمامعیار است؛ نه درست تعریف شده و نه درست اجرا شده و بعید هم هست که چیز باارزشی از آن به دست آید.» او که در دولت «باراک اوباما» عضو شورای امنیت ملی آمریکا بوده، میگوید بیمیلی متحدان آمریکا به شرکت در این نشست بیسابقه است. میلر در ادامه گفته که «در هیچیک از دولتهای پیشین و در هیچ دورهای، اینکه آیا متحدان اروپایی ما در یکی از نشستهای ما شرکت میکنند یا نه، مورد سوال نبوده است.» نشریه پالیتیکو هم با اشاره به ناخرسندی اتحادیه اروپا از خروج آمریکا از توافق هستهای و ثبت سازوکار موسوم به «اینستکس» به بهانه مقابله با تحریمهای واشنگتن، به نقل از سخنگوی اتحادیه اروپا در مورد تحریمهای آمریکا نوشته است: «ما شامل آنها نیستیم. ما آنها (تحریمهای یکجانبه) را به رسمیت نمیشناسیم.» یک فرد مطلع از روند برنامهریزی نشست ورشو میگوید: «ایده اولیه این بود که کنفرانسی در سطح وزرای خارجه برگزار شود تا انزوای دیپلماتیک [ایالات متحده] در موضوع ایران، شکسته شود. این ابتدا یک کنفرانس با موضوع ایران بود، اما احتمالا در عمل به اجبار محتوای گستردهتر خاورمیانهای به آن افزوده شد. آنها بخشی از تمرکز نشست را تغییر دادند و مجبور شدند محتواهایی بهویژه سوریه و یمن را نیز سر هم کنند.»
هشدار به تغییر میزبانی کنفرانس
برخی مقامات سیاسی و نظامی نیز از قبل هشدار داده بودند که ماهیت و موضوع کنفرانس که بهنوعی علیه سیاستهای منطقهای و جهانی ایران طرحریزی شده بود، به ضرر لهستان است و البته این رویکرد نشان از قدرت دیپلماسی ایران در مناسبات جهانی و منطقهای دارد. چنانچه وزیر دفاع پیشین لهستان در این مورد گفته که «دشمنی با ایران به نفع ورشو نیست.» «توماش سیمونیاک» حتی از برگزاری اجلاس ورشو با موضوع ایران و خاورمیانه، به میزبانی کشورش انتقاد کرد. این عضو پارلمان و نایبرئیس حزب معارض «Platforma Obywatelska» (عرصه مدنی)، ضمن انتقاد از برگزاری نشست ورشو تأکید کرد: «لهستان با میزبانی از این نشست، هیچ چیزی به دست نخواهد آورد.» همزمان خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس نیز گزارش داد که نشست ورشو درحالی برگزار شد که اهداف نامشخصی داشت و ابهامات زیادی نیز درباره نتایج آن وجود دارد.
روایت دیپلماتها
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در بدو ورود به آلمان برای شرکت در کنفرانس امنیتی مونیخ، اجلاس ورشو را اجلاسی از پیش شکستخورده خواند و گفت: «نتانیاهو بهطور رسمی اعلام کرد که در ورشو برای جنگ متحد میشوند، درحالیکه این اتحاد فشلی بود که به نتیجه نرسید.» همزمان بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در واکنش به بیانیه پایانی کنفرانس ورشو گفت: «با وجود تلاشهای گسترده واشنگتن برای برگزاری یک نشست فراگیر و ایجاد یک ائتلاف جدید علیه جمهوری اسلامی ایران، تعداد و سطح پایین شرکتکنندگان که آنان نیز از همراهی با هرگونه تصمیم ضد ایرانی امتناع کردند، در فرجام این نشست از پیش شکستخورده، بیانیه پایانی آن را به سندی بیخاصیت تبدیل کرد؛ متن و نوشتهای که تنها از سوی دو کشور برگزارکننده صادر شد و فاقد هرگونه اعتبار و تصمیم بود.» همچنین حمید بعیدینژاد، سفیر ایران در لندن با بیان اینکه کنفرانس ورشو صرفا تریبونی بود در اختیار دولت افراطی ترامپ و نتانیاهو تا آرزوهای پلیدشان را مطرح کنند، تصریح کرد که «نتانیاهو در پایان جلسه در ورشو و در حضور خبرنگاران، لهستانیها را همدست نازیها در هولوکاست و قتل عام یهودیان معرفی کرد و دولت میزبان و مردم لهستان را در کشور خودشان توهین و تحقیر کرد؛ نمک خورد و نمکدان شکست.» یک کارشناس مسائل سیاست خارجی و سخنگوی وزارت خارجه دولت اصلاحات نیز در این مورد گفت: «اتفاقی که در ورشو افتاد، شکست دیگری بود برای آمریکا و پرونده شکستهای این کشور را قطورتر کرد. دنیا دیگر بهجز معدودی از کشورها، آمریکا را در عرصه بینالمللی جدی نمیگیرد و این اتفاق مبارکی است. این نشست حتی مورد حمایت متحدان سنتی آمریکا قرار نگرفت.» حمیدرضا آصفی درباره نتایج نشست ضد ایرانی در لهستان گفت: «پیشتر گفته بودم که نشست ورشو همانند نشستی خواهد بود که آمریکا در شورای امنیت برگزار کرد و ترامپ نیز شخصا ریاست آن را به عهده گرفته بود و درنهایت نیز چیزی عاید ایالات متحده نشد؛ این نشست نیز دستاوردی نداشت.»
روایت غیر دیپلماتها
مهدی سناییراد، معاون سیاسی دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا نیز در مورد این کنفرانس گفت: «کنفرانس ورشو بیشتر یک شوی سیاسی از سوی آمریکاییها برای جبران شکستها و ناکامیهای منطقهای و جهانی آنها بود. برگزاری این نشست به میزبانی لهستان در شرایطی که تقریبا مسائل امنیتی غرب آسیا در حال حل شدن است یعنی داعش در عراق و سوریه شکست خورده و در یمن روند مذاکرات سیاسی نشان میدهد که جنگ مراحل پایانی خود را طی میکند، امری بیهود است.»