| بهروز مهدیزاده |
بعضی‌ها می‌گویند خطرناک است و برای سلامتی مثل سم می‌ماند. بعضی از گزارش‌ها حکایت از ارتباط بین امواج پارازیت با برخی از سرطان‌ها دارد. از سوی دیگر برخی معتقدند که هنوز هیچ برهان علمی ثابت نکرده است که پارازیت‌های موجود برای سلامتی مضر است و حتی در برخی از موارد بر بی‌ضرری آن تأکید شده است. اما چیزی که در میان این منازعات به وضوح قابل رویت است نگرانی و عدم اطمینان مردم نسبت به ارسال امواج پارازیتی است. شاید یک دلیلش ترس ذاتی مردم از سرطان و رشد سریع این بیماری در جامعه ایران باشد. براساس اطلاعات سرطان‌های ثبت‌شده در ایران، شیوع سرطان از‌سال 68 تا‌سال 88 شمسی بیش از شش‌برابر در کشور افزایش داشته است. هرچند به گفته وزیر بهداشت این افزایش کمتر از میانگین سرطان در اروپا و آمریکاست. ظاهرا در دنیا این بیماری مهلک سرعتی به اندازه ایران و حتی بیشتر از آن را دارد. سازمان جهانی بهداشت در گزارش سال 2014 خود هشدار داده موج سرطان در راه است و شمار مبتلایان به سرطان در دنیا تا‌سال 2035 به سالانه 24میلیون نفر خواهد رسید. در این میان آمار رشد سرطان در ایران همه را نگران کرده است، حتی وزیر بهداشت نگرانی خود را از رشد سریع این بیماری در جامعه ایرانی کتمان نمی‌کند و بر ضرورت تغییر شیوه زندگی و تغذیه مردم در جلوگیری از روند افزایشی این بیماری تأکید کرده است. طبق آمار جهانی و رسمی میزان بروز سرطان در کشور طی ۲۰سال آینده ۲برابر می‌شود. یعنی اگر مبنا را 70هزار بیمار مبتلا به سرطان در‌سال 88 بگذاریم، 20سال آینده، یعنی در‌سال 1408، این مقدار به دوبرابر تخمین زده می‌شود که این فاجعه‌بار و البته بسیار ترسناک است. حال ابهام موجود در میزان پرخطر بودن یا بی‌خطر بودن پارازیت را می‌توان در اظهارنظرهای دو مقام مسئول دولتی نشان داد.
ماجرا ابتدا از شورای شهر قبلی تهران و از زبان دکتر ابتکار، عضو قبلی شورای شهر و رئیس فعلی سازمان محیط‌زیست شروع شد که از‌خطرناک بودن امواج پارازیت بر سلامتی انسان و سلول‌های بدن گفت و بعد از آن موجی از انتقاد‌ها و فشارهای رسانه‌ای از سوی سایت‌های وابسته به جناح مقابل علیه معصومه ابتکار پدید آمد. وی همچنین در سخنانی دیگر به مشخص نبودن منبع این امواج اشاره کرد و گفت: مشخص نیست مسئولیت این امواج با چه کسی است تا بتوان بابت آن از کسی سوال پرسید یا بر آن نظارت کرد. بعد از سخنان این عضو شورای شهر تهران و دبیر کمیته محیط‌زیست شورای شهر و انتقاد فعالان محیط‌زیست، موضوع در‌هاله‌ای از ابهام تا مدتی مسکوت باقی ماند تا وقتی که سعید متصدی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان محیط زیست، مهرماه سال جاری به خبرنگاران گفت که پارازیت سرطان‌زاست و باید حذف شود. دکتر متصدی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا اذعان داشت: برای رسیدگی به وضع پارازیت‌ها کمیته مشترکی با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تشکیل شده است و تاکنون جلسات آن در سطح وزیر تشکیل شده و مصوباتی نیز داشته است. بعد از انتشار این خبر که احتمال سرطان‌زا بودن پارازیت وجود دارد، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در 26 آبان قویا این نظر را رد کرد و اعتقاد داشت که مطالعات زیادی برمیزان مضر بودن امواج رادیویی با فرکانس‌های مختلف انجام شده که همگی حاکی از این واقعیت هستند که امواج پارازیت سرطان‌زا نیستند. رضا ملک‌زاده معاون وزیر بهداشت به آمار اشاره کرد که در ایران شیوع سرطان در ازای هر 100هزار نفر، 134 نفر است. درحالی‌که متوسط کشوری در دنیا 188 نفر به ازای هر 100هزار نفر است و از این بابت می‌توان گفت شیوع سرطان در ایران نسبت به متوسط دنیا و البته بسیاری از کشورهای منطقه کمتر است. حال این وضع بی‌ثبات و عدم قطعیت کافی مبنی بر خطرناک بودن پارازیت بر سلامت مردم باعث شد که روحانی، رئیس‌جمهوری دولت یازدهم خود شخصاً وارد گود شود و در تاریخ نهم آذرماه دستور بررسی این موضوع را به دو وزیر بهداشت و رفاه اجتماعی و رؤسای سازمان محیط‌زیست و انرژی اتمی صادر کند. اما در مقابل وزارت ارتباطات همچنان بی‌خطر بودن امواج رادیویی ارسال‌شده از سوی این سازمان را رد می‌کند. محمود واعظی وزیر ارتباطات دولت روحانی اعتقاد دارد که پارازیت در حوزه مخابرات تحت کنترل سازمان تنظیم مقررات رادیویی قرار دارد و پارازیت‌ها اگر از حد مشخصی بیشتر شوند، می‌توانند مضراتی به دنبال داشته باشند که البته برخی از بخش‌های این پارازیت‌ها تحت نظارت ما نیست و برای آن‌که بتوان آنها را کنترل کرد لازم است که این بخش‌ها هم تحت نظارت ما دربیایند. به نظر می‌رسد منابع دیگری برای ارسال پارازیت وجود دارد که هنوز اطلاعات مشخصی نسبت به آنها وجود ندارد و ظاهرا مشکل اصلی در همین نقطه است که چه کسی مسئول ارسال چنین پارازیت‌هایی است. چون اگر به گفته مسئولان پارازیت مشکلی برای مردم ایجاد نمی‌کند چرا به شفاف‌سازی در مورد منابع ارسال پارازیت اشاره‌ای نمی‌کنند و پاسخگو نیستند.
پارازیت و تهاجم فرهنگی
به اعتقاد بسیاری برای جلوگیری از تهاجم فرهنگی از سوی رسانه‌های بیگانه و ماهواره‌ها، پارازیت می‌تواند عامل بازدارنده شمرده شود. نزدیک به یک دهه است که مسئولان نسبت به روند رو به افزایش ماهواره‌ها در خانه‌های ایرانی شکایت می‌کنند و آن را یکی از علل عمده غربزدگی ملت جوان ایران می‌دانند، بنابراین چند سالی است که به گفته منتقدان محافظه‌کار حوزه فرهنگی جامعه ایران، باید برای این تهاجم فرهنگی یک کار اساسی کرد و شاید پارازیت راه‌حل مناسبی برای نیل به این هدف در اذهان این افراد باشد. حال اساساً پارازیت به چه معناست و این‌که آیا ارزش این را دارد که به بهانه مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن و نفوذ رسانه‌های بیگانه سلامتی شهروندان به خطر بیفتد؟ و شاید اصلا هیچ‌گونه تهدیدی برای سلامتی انسان از سوی این گونه پارازیت‌ها وجود نداشته باشد. پارازیت به امواج الکترومغناطیسی می‌گویند که با هدف از بین بردن و ایجاد اختلال در شبکه‌های رادیویی پخش می‌شوند. این امواج که معمولا امواج کوتاه برد هستند با فرکانس‌های مشابه شبکه‌های هدف موجب اختلال و جایگزینی در امواج اصلی می‌شوند. تاکنون آثار پارازیت‌های ارسال‌شده توسط مجامع معتبر علمی (در کنار امواج دکل‌های تلفن همراه که عمدتا غیراستاندارد هستند) برای سلامتی شهروندان مورد تأیید قرار نگرفته است. اما به اعتقاد بسیاری از دانشمندان و محققان داخلی و خارجی ارسال برخی از پارازیت‌ها می‌تواند آثار نامطلوبی بر سلامت انسان‌ها داشته باشد.
اثرات احتمالی پارازیت بر سلامت مردم
به اعتقاد برخی از صاحبنظران، تحقیقات نشان داده که امواج پارازیت تاثیرات مخربی بر اعصاب و روان انسان بر جای می‌گذارند. همچنین این امواج ممکن است در اثر تداوم، ناشنوایی مزمن را به همراه داشته باشند و برای افراد التهابات پوستی را به دنبال بیاورند. سرطان یکی دیگر از پیامدهای احتمالی این پارازیت‌هاست. روند رو به افزایش سرطان به‌خصوص در پنج‌سال اخیر بسیاری از مردم و حتی نمایندگان مجلس را نگران کرده است و این گمانه‌زنی در میان این افراد به قدر کافی قوت گرفته که شیوع وسیع سرطان شاید به‌دلیل همین پارازیت‌های ماهواره‌ای باشد. اما از سوی دیگر، طبق پژوهش جامع سازمان حفاظت از سلامت بریتانیا، شواهد نشان می‌دهد که بودن در معرض میدان فرکانس‌های رادیویی (RF) در سطوح پایین‌تر از دستورالعمل‌های بین‌المللی اثرات سلامتی منفی ندارد. تأثیر بر الگوی‌های الکتروانسفالوگرافی محتمل است ولی به نحو قطعی تثبیت نشده و روشن نیست چنان اثراتی پیامدهای سلامتی منفی داشته باشند. شواهد موجود درخصوص ریسک سرطان، به‌خصوص درخصوص استفاده از تلفن همراه نهایی نیست، ولی در مجموع به‌طور فزاینده در جهت نبود اثرات ناشی از اشعه است. به هر روی درخصوص اثرات پس از ۱۵سال از اولین بار در معرض این پرتوها بودن شواهد اندکی در دست است. در مجموع این گزارش نتیجه می‌گیرد که هیچ شواهد قانع‌کننده‌ای برای اثرات منفی تشعشعات کمتر از سطوح دستورالعمل‌های بین‌المللی بر سلامت بزرگسالان و کودکان وجود ندارد.
نظر مسئولان مرتبط
به دلیل این‌که از ابتدای ماجرا سازمان محیط‌زیست، وزارت ارتباطات و بهداشت در این امر دخیل بودند و کارگروهی از این سازمان‌ها به دستور رئیس‌جمهوری تشکیل شده است، به‌رغم تلاش‌های زیاد در جهت برقراری ارتباط با این مسئولان، متاسفانه هیچ یک از مقامات مسئول حاضر به پاسخگویی به خبرنگار «شهروند» نشدند. ابتدا قرار بود با دکتر سعید متصدی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان محیط‌زیست گفت‌وگو انجام شود که پس از چند روز تماس با همراه وی، هیچ‌گونه پاسخی شنیده نشد. مقامات وزارت بهداشت نیز در دسترس نبودند. دکتر ملک‌زاده که چندی پیش در واکنش به سخنان سعید متصدی احتمال سرطان‌زا بودن پارازیت‌ها را رد کرد، به گفته رئیس دفتر این معاون وزیر بهداشت، به هیچ عنوان مصاحبه نمی‌کند ولو این‌که مصاحبه کوتاه باشد. در چنین شرایطی و با این سطح از پاسخگو بودن مسئولان دولتی نسبت به موضوعات حساس زیست‌محیطی که در بیشتر مواقع سیاسی هم نیستند چه انتظاری می‌توان از بهبود محیط‌زیست مملکت داشت.
چه پارازیت خطرناک باشد و چه هیچ‌گونه تهدیدی برای سلامت انسان شمرده نشود، آن چیزی که مهم است نبود پژوهش و تحقیقات منسجم و علمی درست و استاندارد در سیاست‌های کلان کشور است و جای تحقیقات به شدت در همه موضوعات و مشکلات به وضوح حس می‌شود. به همین دلیل است که در مجموع یک دولت، سازمانی نسبت به خطرناک بودن پارازیت اظهار عقیده می‌کند و سازمان دیگر بر سالم بودن و بی‌ضرر بودن آن. اما موضوع شگفت‌آورتر این است که کسی نمی‌داند یا نمی‌خواهد بگوید که منبع ارسال این پارازیت‌ها کجاست و چه دستگاهی مسئول آن است.