|  مرتضی حسینی‌نژاد  |   فعال دانشجویی |

از زمان صحبت از شکل‌گیری منشور حقوق شهروندی در دانشگاه و در بین گروه‌های مختلف دانشجویی همه آنها به این مسأله فکر می‌کردند که در این منشور چه جایگاهی برای دانشجویان در نظر گرفته شده است. آیا مثل تمام قوانینی که تا به حال در این مورد یعنی حقوق و جایگاه دانشجویان، به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری پیشین وضع شده بود، تنها قانونی نمادین است یا آن‌که به قدر کافی و به واقعیت در بین فصل‌های مختلف آن به حقوق و جایگاه دانشجویان توجه شده است؟ جایگاهی که‌ سال‌به‌سال دچار تنزل محسوسی شده است و حالا این منشور می‌تواند به‌عنوان نقطه‌ای آغازین در فعالیت‌های آزاد دانشجویی تلقی شود. حقوق دانشجويی مجموعه مقررات دانشگاه‌ها در مورد قوانين آموزشی، فعاليت‌های دانشجویی، آيين‌نامه انضباطي و مقررات مديريت دانشگاه‌ها دانسته می‌شود كه با توجه به فقدان اطلاع‌رساني مسئولان، دانشجويان از حقوق خود به خوبی و درستی آگاه نمی‌شوند که بخواهند در مرحله بعد پرسش‌گری کنند. در منشور حقوق شهروندی تأکید شده است که دانشجویان نباید به علت نداشتن تمکن مالی برای پرداخت شهریه دانشگاه خود تحقیر شده یا از تحصیل کردن محروم شوند و باز بمانند. بسیاری از هم‌دانشگاهی‌های ما با قرائت این بند به این مسأله فکر کردند که کاش بندی هم به این منشور اضافه می‌شد که بنا بر آن هیچ‌کدام از دانشجویان نباید به علت عقاید سیاسی و مذهبی گوناگون خود از تحصیل باز بمانند و نتوانند رشته مورد علاقه خود را در دانشگاه پی بگیرند. در منشور حقوق شهروندی آمده است که جوانان افزون بر سایر حقوق شهروندی از حقوقی نظیر «مشارکت اقتصادی و مداخله در عرصه مدیریت‌های علمی، فنی، اقتصادی و...» برخوردارند و نیز از حق مشارکت کامل در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... . اما اینها درحالی است که وضع تحصیل دختران دانشجو با مشکلات بسیاری روبه‌رو است و آنها از تحصیل در بسیاری از رشته‌های مورد علاقه خود منع شده‌اند.
طبق متن پیش‌نویس غیررسمی منشور حقوق شهروندی که در آذرماه ‌سال 92 منتشر شد دولت موظف است زمینه بهره‌مندي اساتید و نخبگان از دانش روز، آزادي بیان، تحقیق و تتبع و توسعه علمی را فراهم کند. دانشگاهیان باید بتوانند بدون دغدغه معاش و در فضاي امن، مسیر کسب علم و تولید دانش و توزیع آن را دنبال کنند. این بند از منشور حقوق شهروندی شامل یکی از مهم‌ترین نکته‌هایی می‌شود که امروزه دانشجویان بسیاری با آن درگیر هستند و کلنجار می‌روند، یعنی همان دغدغه معاش. بسیاری از دانشجویان و حتی استادان دانشگاه‌های مختلف با دغدغه معاش خود زندگی می‌کنند و همین مسأله باعث شده است که آنها نتوانند به خوبی و آنچنان که شایسته است روی کار و تحقیق و تحصیل علمی خود مسلط باشند. مورد دیگری که به روشنی و عینیت در منشور حقوق شهروندی در مورد دانشجویان عنوان شده است، این است که «دانشگاه باید مکان امنی برای همه دانشجویان باشد. بنابراین مسئولان دانشگاه باید همه مساعی خود را جهت تضمین ایمنی و امنیت روانی و جسمی دانشجویان در دانشگاه به کار گیرند.» همه اینها درحالی است که ما در دانشگاه‌ها حتی شاهد برخورد‌های انتظامی با دانشجویان هستیم و هنوز دانشجویان احساس امنیتی که باید در فضای دانشگاه و فضای دانشجویی داشته باشند، به دست نیاورده‌اند. عملی شدن این بند‌ها و تبصره‌ها می‌تواند امید و نشاط زیادی را در بین دانشجویان و گروه‌های مختلف دانشجویی ایجاد کند.

واقعیت آن است که هنوز مدیرانی در دانشگاه‌ها هستند که یا توانایی وفق دادن خود با این بند‌ها را ندارند یا آن‌که اصلا تمایلی برای انجام این مطابقت ندارند. در یک نگاه کلی با توجه به دیگر حوزه‌های مورد توجه قرارگرفته در منشور حقوق شهروندی می‌توان از جایگاهی که برای دانشجویان در نظر گرفته شده احساس رضایت و خشنودی داشت. اگر این بند‌ها به معنای واقعی به مرحله اجرایی و عملیاتی برسد، می‌تواند آغازگر کنش‌گری مجدد دانشجویان باشد، آن وقت است که فعالیت مستقل دانشجویی اوج می‌گیرد و دانشجویان مجددا به جایگاه حقیقی خود دست پیدا می‌کنند. بسیاری از دانشجویان هستند که حتی از بند‌هایی که برای آنها در این منشور تدوین شده بی‌خبرند و هیچ آگاهی نسبت به آن ندارند. منشور حقوق‌شهروندی باعث می‌شود که در مرحله اول آنها با حقوق خود آشنا شوند و در مرحله بعد در کسوت پرسشگری قرار بگیرند و دنبال حقوق حقه خود باشند. راستش را بخواهید منشور حقوق شهروندی هیچ چیز هم که نداشته باشد، اسم قشنگی دارد؛ اسمی که می‌تواند نه‌تنها قشر دانشجو، بلکه تمامی اقشار مردم را امیدوار کند. همین که بر حقوق شهروندان تا این حد تأکید می‌شود و تبصره درنظر گرفته می‌شود، می‌تواند امیدوار‌کننده باشد.