8 سال پس از ثبت جهانی سنگ نگاره بیستون، اکنون کار ساماندهی محوطه تاریخی و باستانی طاق‌بستان برای ثبت در یونسکو به‌عنوان دومین اثر تاریخی استان کرمانشاه درحال انجام است اما آن شتاب لازم را ندارد.
به گزارش ایرنا ثبت جهانی یک اثر تاریخی، صدور شناسنامه‌ای بین‌المللی برای جوامع مختلف به شمار می‌رود که ابتدایی‌ترین دستاورد آن افزایش شمار گردشگران به آن منطقه از اقصی نقاط جهان است.
شاید در دنیا کمتر کسی باشد که کشور پرو را بدون اثر فاخر «ماچوپیچو» یا اصفهان را بدون «میدان نقش جهان» تصور کند.
ثبت جهانی آثار تاریخی و طبیعی جهان به عهده کمیته حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی یونسکو است که ایران در فوریه‌ سال 1975 میلادی به عضویت آن درآمده است.
تاکنون 754 اثر تاریخی و تمدنی از اقصی نقاط جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است که در این بین 149 اثر طبیعی، 582 اثر فرهنگی و 23 اثر فرهنگی و طبیعی دیده می‌شود.
ایران در مدت 4 دهه عضویت در کمیته میراث جهانی یونسکو تاکنون توانسته 17 اثر تاریخی خود را جهانی کند و فهرست بلندی از آثار پیشنهادی برای ثبت در اجلاس‌های بعدی نیز در اختیار دارد که با توجه به سهمیه‌بندی یونسکو، مدت زمان محدودی برای ثبت تمامی آثار نیاز است.
سهم استان کرمانشاه به‌عنوان یکی از استان‌های دیرین و باستانی ایران که دوران درخشان ساسانیان و مادها را در دل تاریخ خود جای داده است، از فهرست میراث جهانی تنها یک اثر یعنی سنگ‌نگاره‌های بیستون است.
متولیان میراث فرهنگی استان مدت‌هاست به این باور رسیده‌اند که اثر فاخر طاق‌بستان کمتر از سایر آثار ثبت جهانی شده نیست و از این رو چند سالی است که بهسازی این محوطه تاریخی برای آماده‌سازی ثبت جهانی آن در دستور کار قرار گرفته است.
کم‌لطفی دولت‌ها به طاق‌بستان
با وجود ظرفیتی که طاق‌بستان برای معرفی گوشه‌ای دیگر از غنای فرهنگی و تاریخی غرب ایران دارد، با این حال در سال‌های گذشته دولت‌ها نگاه جدی و اراده لازم را برای تزریق اعتبارات موردنیاز و ساماندهی طاق‌بستان را نداشته‌اند.
این کم‌توجهی درحالی است که مزیت ثبت جهانی یک اثر تاریخی در گستره تبلیغی آن چنان است که شاید صرف میلیاردها دلار نتواند به آن میزان کارگر و موثر باشد.
از این‌رو مسئولان باید به این باور برسند که ثبت جهانی طاق‌بستان موفقیتی برای بخشیدن وجهه جهانی به کرمانشاه و مطرح شدن فرصت‌های گردشگری و سرمایه‌گذاری این دیار خواهد بود.
با این حال و به گفته مشاور طرح طاق‌بستان برای ساماندهی این محوطه تاریخی در مجموع به اعتباری حدود 100‌میلیارد تومان نیاز است.
«عبدالعلی صرافت» می‌گوید: برای ثبت جهانی این اثر فاخر در یونکسو باید 3 شاخص اصالت، حضور زمینه‌ها و کمال را در نظر بگیریم.
به‌گفته این دست‌اندرکار ساماندهی طرح طاق‌بستان، از ‌سال 87 تا 90 طرح مطالعاتی ساماندهی این اثر در دستور کار قرار گرفته است و همچنان ادامه دارد.
صرافت خاطرنشان کرد: از ‌سال 1309 خورشیدی تاکنون نیز در چند نوبت مرمت‌های موردی در این طاق انجام شده اما مشکل اصلی تعرض به زمین‌های حریم و اطراف طاق‌بستان است.
نکاتی در مورد ماهیت
 طرح ساماندهی طاق‌بستان
مشاور طرح ساماندهی طاق‌بستان از انجام مطالعات برای 68 ریزپروژه در بخش‌های مختلف ازجمله ساماندهی ترافیک و رفع معارضه‌ها خبر داده و گفته است: پایدارسازی عرصه طاق‌ها و سراب‌ها به‌عنوان یک پروژه محوری در دستور کار قرار گرفته است. ضمن این‌که رفع آسیب‌ها و پایدارسازی آثار و حجاری‌ها به‌خصوص نقش اردشیر برای بازگرداندن اصالت به آنها از اهداف پایدار این طرح است.
صرافت وجود مالکیت‌های شخصی در عرصه‌های طاق‌بستان، شکارگاه و مرادحاصل را یک خطر بالقوه توصیف و تأکید کرد:   مردم محلی باید در اتفاقاتی که در این محدوده‌ها رخ می‌دهد سهیم باشند و متضرر نشوند و تجربه نشان داده که مردم در هر جای دنیا از طرح‌های میراثی حمایت می‌کنند.
به‌گفته مشاور طرح ساماندهی طاق‌بستان، برای انتقال و ساماندهی دنده کبابی‌ها نیز مکانی پیش‌بینی شده که از نظر بهداشتی و منظری هم دارای موقعیتی مناسب است.
وی حتی از فراهم بودن زمینه برای ساخت هتل در ضلع جنوبی بلوار دانشجو خبر داد و گفت: سرمایه‌گذاران می‌توانند در این محدوده اقدام به ساخت هتل کنند.
چالش بر سر عرصه طاق بستان
در حالی‌که مشاور طرح می‌گوید تنها 20‌درصد از زمین‌های اطراف محوطه تاریخی طاق‌بستان در اختیار دولت است و باقی زمین‌ها در تملک اشخاص قرار دارد، معاون عمرانی استانداری تأکید می‌کند که اعطای هرگونه مجوز در این محدوده باید با هماهنگی این معاونت باشد و طرح‌ها باید دارای توجیه باشند.
صرافت می‌گوید: در ‌سال 59 و با آغاز جنگ تحمیلی شاهد هجوم آوارگان به این منطقه بودیم که آن زمان زمین‌های کشاورزی تلقی می‌شدند و از این رو تصرفاتی در زمین‌های این محدوده به عمل آمده که اکنون مشکل «معارضین» ملکی را ایجاد کرده است.
به گفته وی لازم است این متصرفات آزادسازی شده و به عرصه ابتدایی طاق‌بستان که در‌ سال
 54 خورشیدی وجود داشته، افزوده شود.
با این حال معاون عمرانی استانداری کرمانشاه از این‌که در این محدوده مجوز ساخت در تعداد طبقات زیاد به شهروندان داده نمی‌شود، انتقاد کرده و گفته است: احترام و اعتقاد به فرهنگ و تاریخ نباید به قیمت ایجاد مشکل برای زندگان تمام شود.
«مجتبی نیک‌کردار» گفت: باید مبنا در عرصه‌ها براساس عرصه ‌سال 1354 باشد و این‌که امروز عرصه‌های جدیدی برای این محدوده تعریف کنیم و زندگی مردم مختل شود، قابل پذیرش نیست.
وی تأکید کرد که هر طرحی در محدوده طاق‌بستان به مصوبه شورای برنامه‌ریزی توسعه نیاز دارد تا وجاهت قانونی داشته باشد. نیک‌کردار در عین حال وعده داد که وی به همراه معاون برنامه‌ریزی استانداری کرمانشاه بر اجرای طرح ساماندهی طاق‌بستان مصمم هستند و دلسوزانه آن را پیگیری می‌کنند و از میراث فرهنگی حفاظت خواهند کرد.
قطار شهری
 و چالش مجوز برای تراکم ساخت
مساله عبور قطار سبک شهری از محدوده طاق‌بستان نیز یکی دیگر از مشکلات طرح جامع ساماندهی این محوطه تاریخی است. به گفته شهردار کرمانشاه در این مورد شهرداری و میراث فرهنگی به تفاهم رسیده‌اند و قطار شهری به‌عنوان یک پروژه ملی تعریف شده است.
پیمان قربانی گفته است: در این زمینه تفاهمنامه‌ای یک‌هزار‌میلیارد تومانی با ریاست‌جمهوری منعقد شده اما هنوز در بخش طاق‌بستان بلاتکلیفی وجود دارد و لازم است این ابهام در طرح جامع ساماندهی طاق‌بستان هم برطرف شود.
البته شهردار کرمانشاه در این مورد که براساس طرح یاد شده نباید مجوز ساخت تعداد طبقات بالا داده شود، نگاهی انتقادی و چالشی دارد.
وی می‌گوید: در مطالعات و به‌خصوص در حوزه تراکم و تعداد طبقات باید نگاه واقع‌بینانه‌ای داشته باشیم. قربانی افزود: به تازگی حتی برای ساخت‌وساز در شهرک کارمندان هم از شهرداری استعلام خواسته‌اند درحالی‌که نیازی به این کار نیست.
الزام ایران به اجرای منشورها
و کنوانسیون‌های جهانی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت: قانون حفظ آثار تاریخی کشور در ‌سال 1309 خورشیدی به تصویب رسیده و از آن زمان تاکنون به‌خصوص از‌ سال 53 به بعد، دولت ایران چندین منشور و کنوانسیون جهانی در ارتباط با آثار تاریخی و میراث فرهنگی را امضا کرده است.
«علی فعله‌گری» با تأکید بر لزوم حفظ حریم بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست میراث ملی و جهانی افزود: رعایت مقررات در حوزه حفظ بناها و حریم آثار تاریخی نشان می‌دهد که ایران خود را ملزم به رعایت منشورها و کنوانسیون‌های مربوطه می‌داند.
وی با یادآوری این‌که هر کشور سالانه می‌تواند یک اثر را برای ثبت جهانی پیشنهاد کند، گفت: در ‌سال 53 بحث و مقرراتی در مورد ثبت جهانی وجود نداشت اما اکنون این قوانین وجود دارد.
فعله‌گری اظهار کرد: در دوران جنگ تحمیلی، سوءاستفاده‌هایی از آثار و محوطه‌ها شده است اما این کار نافی اجرای ضوابط و مقررات بین‌المللی نیست.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری کرمانشاه گفت: باید جهت ثبت جهانی طاق‌بستان که بازخوردهای بسیار مثبتی برای کشور و استان در پی دارد، همگی تلاش کنیم و در این راه به حمایت قاطع و جدی دولت هم نیازمندیم.
وی تأکید کرد: اگر این اثر به ثبت جهانی برسد، کرمانشاه دارای وجهه‌ای جهانی خواهد شد که تبعات نیک آن را افزایش شمار گردشگران، رغبت سرمایه‌گذاران برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای استان و شناساندن فرهنگ، آداب و رسوم، باورها و سایر شاخص‌های فرهنگی کرمانشاه به مردم جهان شاهد خواهیم بود.
طاق‌بستان در زبان کردی «طاق وه‌سان» گفته می‌شود، «طاق» همان طاق، «وه» به معنی از و «سان» به معنی سنگ است و به این ترتیب «طاق وه‌سان» طاق‌سنگی معنی می‌دهد.
این مجموعه که در شمال شهر کرمانشاه واقع شده، در قرن سوم میلادی توسط شاهان ساسانی ساخته شده است.
شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او، طاق‌بستان را انتخاب کردند که در بین راه جاده ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پر آب بود.
امید است با تلاش مسئولان شهری و استانی کرمانشاه و همراهی نهادهای تصمیم‌گیر به‌ویژه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، راه ثبت جهانی طاق‌بستان هموار شود تا بار دیگر کرمانشاه در کانون توجه جهانیان قرار گیرد.