راضیه زرگری| جلوگیری از خشونت جنسی و مراقبت از کسانی که چنین تجربه تلخی داشتهاند، دو ماموریت اصلی کمیته بینالمللی صلیبسرخ و هلالاحمرICRC در مناطق پرخطر و حساس است و اگرچه پیشرفتهایی صورت گرفته، اما این مسئولیت بسیار سنگین است. گفتوگویی که در ادامه میخوانید با فانی باتیگگ نماینده بهداشت روانی و روانشناختی ICRC در جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) صورت گرفته است؛ کشوری که در آن زنان بسیاری در معرض آسیبهای خشونت جنسی قرار گرفتهاند و میگیرند. این گفتوگو با هدف به دست آوردن اطلاعات بیشتر در رابطه با این مسأله جهانی انجام شده است.
مشکل خشونت جنسی درحال حاضر در کنگو چه اندازه بزرگ و مهم است؟
همه ما میدانیم که خشونتهای جنسی در این کشور به دلیل درگیریهای طولانیمدت و تکراری درحال گسترش است. همه مناطقی که بوی جنگ و درگیری میدهند، تحتتاثیر این معضل قرار میگیرند. واقعیت این است که در سال 2017 شورشیان مسلح عامل 85درصد از موارد خشونت جنسی در استان کایویجنوبی شناخته شدند؛ این رقم جای تعجب ندارد؛ با توجه به حضور چشمگیر گروههای مسلح مخالف و نیروهای دولتی مسلح در این منطقه.
متاسفانه قربانیان میتوانند در هر زمان در معرض خشونت جنسی قرار بگیرند؛ در راه بازار، خارج از شهرها یا حتی در خانهشان. ترس از تجربه خشونت جنسی در میان زنان و دختران این کشور زیاد شده است، برای مثال کودکان شاهد شکنجهشدن پدر یا کشتهشدن او بودهاند یا خودشان شکنجه یا زخمی شدهاند. این اتفاقهایی است که در این مناطق بهطور معمول پیش میآید. فراتر از همه این اتفاقهای تلخ، اینکه قربانی خشونت اغلب توسط جامعهاش طرد میشود و گاهی اوقات حتی توسط خانوادهاش از بین میرود. در برخی از موارد خوشبختانه، کسانی که نزدیک به قربانی هستند، از او حمایت میکنند، اما این خوشبینی برای همه خانوادهها وجود ندارد. مورد دیگری که باید در ذهن داشته باشید، دسترسی به مراقبت است که در اکثر مناطق دشوار است. نزدیکترین پایگاه بهداشتی میتواند چندین کیلومتر دور باشد، تجهیزات و داروهای مناسب نداشته باشد و کارکنان این مراکز افرادی باشند که از این مسأله آگاه نیستند یا آموزش ندیدهاند.
قربانیان خشونت جنسی از چه مشکلاتی رنج میبرند؟
اول از همه، عواقب جسمی، مانند احتمال ابتلا به بیماریهایی مانند اچآیوی، باردار شدن یا از دست دادن همیشگی قدرت باروری وجود دارد. در مورد عواقب روانی، مواردی شامل بیخوابی، افسردگی، ترس مداوم و پایین آمدن عزتنفس در این قربانیان بسیار شایع است.
جدا از این مشکلات جدی فردی، خشونت جنسی مسألهای است که بر کل جوامع تاثیر میگذارد. من صرفا درخصوص خطر ابتلا به بیماریهای منتقله از راه جنسی صحبت نمیکنم که در صورتی که به موقع درمان نشود، پیامدهای جدی خواهد داشت؛ بلکه درباره انحلال انسجام اجتماعی به دلیل محرومیتها و طردشدن قربانی توسط خانواده یا جامعه صحبت میکنم که میتواند احساس انزوا و رنج در قربانیان را با هم بیامیزد. تمام این مشکلات وضع را برای قربانیان خشونت جنسی بحرانیتر و بازگشت آنها به زندگی عادی و اجتماعی را سختتر کرده است.
برای مقابله یا به حداقل رساندن این آسیبهای جسمی و روانی چه کاری میتوان انجام داد؟
مسئولیت اصلی در این حوزه برعهده مقامات است؛ همه مقامات کشور، غیرنظامیان، نظامیان یا مقامات سیاسی. دولت و نمایندگان آن وظیفه دارند از شهروندان محافظت کرده و امنیت، آرامش روحی و ایمنی فیزیکی آنها را تضمین کنند. این مسأله یک چالش اصلی برای کمیته بینالمللی صلیبسرخ محسوب میشود؛ ما در آن سوی زمین تلاش میکنیم تا از یک طرف از قربانیان حمایت کنیم و از سوی دیگر آگاهی مقامات نسبت به پیامدهای اجتماعی این پدیده را افزایش دهیم. بهطورکلی هدف ما جلوگیری از اعمال خشونت جنسی و متوقفکردن رنج قربانیان؛ زنان، مردان، دختران و پسران است.
تیمهای ما بهطور منظم با دلالان اسلحه و افسران جنگیشان ملاقات میکنند. ما در این ماموریت مانند هرجای دیگری سعی میکنیم راههای گفتوگو و مذاکره با گروههای خشونتآفرین را باز نگه داریم و در مورد احترام به مردم غیرنظامی صحبت کنیم. این همان چیزی است که بهعنوان اقدام حفاظتی از آن نام میبریم. ارتقای آگاهی حاملان سلاح از قوانین بینالمللی بشردوستانه یا حتی آداب و رسوم محلی و آنچه آنها را از انجام خشونتها و عملیاتهای نظامی منع کند، ازجمله مهمترین اهداف ما است. هنگامی که ما میدانیم خشونتهای جنسی اتفاق افتاده است و حدس میزنیم چه کسی یا کسانی این کار را کردهاند، سریعا موضوع را به افسران فرمانده مربوطه منتقل میکنیم تا هر گونه سوءاستفاده از افراد متوقف شود. با این حال احتیاط را در انجام ماموریتها در نظر میگیریم، به این دلیل که دسترسی تیم ما به قربانیان به خطر نیفتد. بنابراین، این گفتوگوها کاملا محرمانه است.
ما همچنین با بدنه جامعه و رهبران جوامع ارتباط برقرار میکنیم، با هدف ایجاد محیطی که قربانیان بتوانند از لحاظ جسمی و روحی بهبود پیدا کنند. تغییر ذهنیت مردم نیاز به زمان دارد، اما این کار برایمان اهمیت زیادی دارد.
آیا قربانیان خشونت جنسی نیاز به مراقبت ویژه دارند؟
پس از اینکه افراد رفتارهای خشونتآمیز جنسی را تجربه میکنند، نکته کلیدی این است که اقدامات درمانی سریعا برایشان انجام شود. ضروری است که قربانیان در مدت 72 ساعت به مرکز بهداشتی مراجعه کنند تا مراقبتهای لازم را انجام دهند و خطر ابتلا به بیماریهای منتقله از راه جنسی یا حاملگی ناخواسته را به حداقل برسانند. پس از 72 ساعت، خطر ابتلا به بارداری یا پیدایش ویروس HIV بشدت افزایش مییابد. از لحاظ حمایت روانشناختی، ما به تعدادی از نهادهای رواندرمانی کمک میکنیم که آنچه به نام مراکز مشاوره شناخته میشود را مدیریت کنند. قربانیان همه نوع خشونت، ازجمله خشونتهای جنسی میتوانند در این مراکز حضور پیدا کنند و از رواندرمانگرها کمک بگیرند. این درمانگران مراقبتهای روانشناختی، روحی و اجتماعی را فراهم کرده و در صورت لزوم قربانیان را به نزدیکترین مرکز بهداشتی و درمانی منتقل میکنند. مراقبتهای روانشناختی در فاصله زمانی کم بعد از حادثه باید صورت گیرد، قربانی هرچه زودتر تحت درمان قرار گیرد، احتمال بهبودش بیشتر است.
درسال 2017، مراکز مشاوره به 2،175 قربانی خشونت مشاوره داده و حدود 3هزار جلسه آگاهیرسانی را در مناطق مختلف کشور کنگو برگزار کردند. از میان کسانی که از مشاوره بهره بردهاند، 88درصد زنان یا دختران بودند و از این میان 54درصد از قربانیان خشونت جنسی پیش از 72 ساعت خودشان را به مراکز درمانی رساندهاند؛ به این معنی که ارجاع پزشکی به موقع امکانپذیر است. با این وجود، همه قربانیان به دنبال کمک نیستند و متاسفانه، ما نمیتوانیم به همه کسانی که از خشونت رنج میبرند، کمک کنیم. آمارها نمیتوانند تصویر دقیقی از تعداد افرادی که به کمک ما نیاز دارند، ارایه دهند. در عین حال کمیته بینالمللی صلیبسرخ به خوبی میداند کاری که در کنگو انجام میدهد، کاملا حیاتی است.
منبع: www.icrc.org