محمدرضا پویافر استادیار جامعهشناسی و فعال حوزه اجتماعی است. او مدتی مشغول تنظیم متن‌هایی در مورد نیکوکاری و فعالیت‌های داوطلبانه در ایران بوده و حدود 18سال هم در فعالیت‌های مختلف سمن‌ها (NGOs) و آن‌چه به آن «داوطلبانگی» می‌گویند؛ مشارکت داشته است. در ادامه یادداشتی از این استادیار جامعهشناسی در مورد دو زوج مفهومیِ امور خیر (نیکوکاری) و فعالیت‌های داوطلبانه و همچنین خیر دینی و غیردینی می‌خوانیم.
میان دو زوج مفهومیِ امور خیر (نیکوکاری) و فعالیت‌های داوطلبانه و همچنین زوج مفهومیِ خیر دینی و غیردینی که به شکل نامأنوسی متمایز و بین آنها مرزبندی ایجاد شده است، تفکیک نخست درحالی انجام می‌شود که اساسا حتی متولی اصلی مؤسسات غیردولتی داوطلبانه یا همان سمن‌ها (NGOs) یعنی وزارت کشور، تفکیک دقیق ماهوی بین آنها قائل نشده است. تنها تفاوت در تعریف متفاوت مؤسسات خیریه و سمن‌ها در پایگاه اینترنتی صدور مجوز برای سمن‌ها (متعلق به وزارت کشور) این است که موسسات خیریه را بیشتر با نحوه اداره از سوی هیأت امنا می‌شناسند و سایر سمن‌ها را به عنوان سمن‌های عضوپذیر (انتخاب هیأت مدیره با رأی اعضا).
این در حالی است که ذات فعالیت موسسات خیریه و سمن‌ها، هر دو به فعالیت‌های داوطلبانه غیرانتفاعی و غیرسیاسی با اهداف عام‌المنفعه و ارزش‌آفرینی اجتماعی مربوط می‌شود. بنابراین تفکیک موسسه خیریه از سمن، تفکیکی بدون اصالت وجودی است که بیش از آن‌که موضوعات متفاوتی را در فعالیت‌های اجتماعی نشان دهد، نشان‌دهنده یک نوع نگرش سنتی به امور خیریه است. گویی در پسِ این تفکیک، این تلقی وجود دارد که امور خیریه همان حمایت‌ها و کمک‌های معیشتی و مالی از فقرای اقتصادی است و فعالیت‌های عام‌المنفعه مثل وقف مال برای اهداف زیست محیطی؛حمایت از حیوانات به هیچ وجه خیریه نیستند، در حالی که اینها به روشنی مصادیق نوین و بر زمین مانده امور خیریه هستند که از طریق ایفای مسئولیت اجتماعی فردی و کنش داوطلبانه شهروندان محقق می‌شوند.
از اینجا می‌توان گریزی به تفکیک بین زوج مفهوم دیگر، یعنی «خیر دینی» و «خیر غیردینی» داشت. اساسا در اسلام، «احسان» یا همان کنش خیر، نه تنها انسان‌های مؤمن، نه فقط انسان‌ها، بلکه حتی حیوانات، گیاهان و فراتر از موجودات زنده، کل خلقت را هم شامل می‌شود، چراکه کل عرصه گیتی عرصه نمود آیات الهی است و در نتیجه کنش خیر دینی، نه فقط شامل خیر در راه فعالیت‌ها و آیین‌های مذهبی یا آموزش و ترویج مستقیم دین، بلکه شامل هر آن‌چه نیت دینی و الهی را دربرداشته و معطوف به رساندن نفعی به دیگران باشد هم می‌شود. در واقع هر خیری که یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشد، خیر دینی است:
احسان در حق سایر مومنان
احسان در موضوعات یا اهداف دینی همچون مراسم و مناسک دینی، آموزش و ترویج دین و معارف دینی و مانند آن.
احسان در مکان‌های مقدس
احسان در زمان‌های (مناسبت‌های) دینی
احسان در حق هر کسی یا موجود زنده یا چیزی با نیت دینی (الهی)
بنابراین هر آن‌چه در دایره نیکی بگنجد و شامل حداقل ویژگی پنجم یعنی نیت‌مندی دینی باشد، مشمول تعریف «خیر دینی» است. البته نیت، امری درونی است. امور خیر بر حسب صورت بیرونی آنها ارزیابی می‌شوند، بنابراین هر آن‌چه معنای نیکی بدهد، تا مادامی که دیگران از غیر دینی بودن نیت فرد اطمینان نداشته باشند، می‌تواند «خیر دینی» تلقی شود.
از آنجا که احسان در معنای عام آن شامل هر کنش عام‌المنفعه داوطلبانه می‌شود، پس در نتیجه هر کنش داوطلبانه بدون چشمداشت دستیابی به منابع ثروت (غیرانتفاعی بودن) یا منابع قدرت (غیر سیاسی بودن) می‌تواند امر خیر (نیکوکاری) و حتی امر خیر دینی باشد، بنابراین فراتر از مرزبندی‌های سنتی که مانع توجه به اولویت‌های نوین فعالیت‌های داوطلبانه و نیکوکاری می‌شود، «کنش خیر» همان «کنش داوطلبانه» و کنش داوطلبانه همان «خیر دینی» است.