صحرا اكرامي جامعهشناس
بررسی نظريههاي جدید در دنیای مدرن، نشان میدهد درباره خوشبختی نسخهای كلي پيچده شده است. نسخهای که پول و ثروت، تحصیلات و مواردی از این دست از الزامات آن است. در این نسخهها، شاخصههای كلي خوشبختی را براي انسانها از هر نژاد، رنگ، قوميت و مليت، برشمرده و تعريف کردهاند. اين ويژگي دنياي مدرن از قرن 18 به بعد است. جلوتر هم كه ميآييم در قرن بيست به فضاي پسامدرن ميرسيم. در اين فضا همه مقولهها و آسيبها به صورت بومي بررسي ميشود يعني شما نميتوانيد نسخهای كلي براي همه بپیچيد كه آن ويژگيها خوشبختي را مشخص كند.
در نگاه كلي بحث خوشبختی با بحث احساس خوشبختي متفاوت است. مثلا ممكن است يك بچه در منطقه مرفهنشین شهر زندگي كند اما امكاناتش نسبت به همسايهها كمتر باشد و نتواند احساس خوشبختي داشته باشد. اما ممكن است بچهاي در مناطق غیر برخوردار شهر باشد و احساس خوشبختي كند. بنابراین بايد خوشبختي را از نگاه خود فرد و خانوادهاش ديد.
احساس خوشبختي معين، در خانوادهاش شكل ميگیرد و با ویژگیهای درون خانوادگی بسط پیدا میکند.
نداشتن احساس خوشبختی بهطور قطع آسیب به شمار میرود اما بحث درباره آسیبها فراتر از این است. چنین موضوعی هر چند بهعنوان یک نمونه مطرح شد اما، در بررسی سایر معضلات اجتماعی نیز جزیینگری، رهگشای مسیر بررسی است. باید توجه داشته باشیم در مطالعات آسيبهاي اجتماعي از زاویه دید فرد آسيب ديده به موضوع نگاه کنیم. از سویی نوع مداخله در آسيب بسیار مهم است. در این نوع مداخلات نباید نگاه از بالا به پايين باشد و مداخلهگر باید خود را جاي فرد آسيبديده بگذارد.
این نوع نگاه (نگاه همتراز با آسیبدیده) بهطور عمومی در ان.جی.اوها (سازمانهای مردم نهاد) بیشتر دیده میشود زیرا ان.جي.او سازمانی مردمنهاد و غيردولتي است و بايد روي شانههاي مردم بايستد. كمكهاي مادي و معنوياي هم كه انجام ميشود در پروسه همياري ان.جي.او و در مسيري كه گام بر ميدارد لحاظ ميشود. بنابراین نگاه موجود در این سازمانها به آسیبهای اجتماعی نگاهی معقول و مناسب است.
در میان آسیبهای اجتماعی، یکی از مقولات مهم كه پرداخت به آن ضروري است، بحث پيشگيری از كارتنخوابي است. هدف ما از پرداختن به چنین مسألهای، اين است كه ناهنجاریهایی مانند این پدیده، زياد نشوند. در بحث پيشگيري از كارتنخوابي اگر اطلاعرساني درستي انجام شود و هركس به سهم خود فعاليت كند مطمئنا نتيجه درستي كسب خواهد شد و بسياري از كارتنخوابیها به وجود نخواهند آمد.
مهمترين رسالت ما تغيير نگاه مردم براي پيشگيري از آسیبهای بيشتر است. اگر نگاهها تغيير كند و جور ديگر شود مطمئنا رفتار ناشي از حقارت كه سبب انزواي بيشتر فرد آسيب ديده ميشود رخ نخواهد داد.
در اروپا و آمريكا پديده بيخانماني به اين شكل نيست. در آن كشورها كارتنخوابي با اعتياد گره نخورده در صورتي كه در ايران اين مسأله كاملا با اعتياد گره خورده است. در كشور ما هنوز آنقدر فرهنگ مهرورزي وجود دارد كه شكل كارتنخوابي ما را از قبل متمايز كرده است. در كشورهاي ديگر بيمهري نسبت به انسانهاي نزديك به خود، كاملا محسوس است و اين به ويژگي انساني در آن جامعه برميگردد.
در کشور ما یکی از مشکلات اساسی در زمینه آسیبهای اجتماعی این است که هنوز در ايران نسبت به اعتياد نگاه درستي وجود ندارد و به آن بهعنوان جرم نگاه میشود و پس از بروز، فورا دنبال مقصر هستند بايد پذيرفت كه اعتياد يك بيماري است و بايد آن را درمان كرد.