شهروند| به نظر می‌‌آید قرار نیست اختلافات مسئولان حوزه‌های مختلف بر سر اداره کردن سینمای ایران تمام شود. همین دوسال پیش بود که حوزه هنری تصمیم گرفت از اکران چند فیلم سینمایی که به‌زعم خودشان مضمون مغایر با اهداف سازمانشان داشتند، جلوگیری کند. حالا کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی چند وقتی است که با وزارت ارشاد وارد یک چالش بر سر اکران شدن یا نشدن چند فیلم اجتماعی همچون «قصه‌ها» رخشان بنی‌اعتماد، «عصبانی نیستم» رضا درمیشیان، «خانه پدری» کیانوش عیاری و... شده است. فیلمسازان سینما همگی از وزارت ارشاد حمایت می‌کنند و می‌گویند اگر پروانه‌های ساخت و نمایش این سازمان که براساس قانون صادر شده فاقد اعتبار هستند چطور فیلمسازان در عرصه حرفه‌ای می‌توانند احساس امنیت داشته باشند. اگر هر مسئولی از هر جایگاهی بخواهد وارد این حوزه شود و براساس سلایق و دیدگاه‌های شخصی خودش اکران شدن یا نشدن فیلم‌ها را تعیین کند، آسیب جدی به سینمای ایران وارد می‌شود و فیلمسازان را از ادامه فعالیت دلسرد می‌کند. البته قرار بود که فیلم «عصبانی نیستم» در آبان‌ماه اکران شود؛ فیلمی که پروانه نمایش دارد و درباره دغدغه یک دانشجوی اخراجی برای ازدواج با دختر مورد علاقه‌اش است اما درنهایت وزیر ارشاد نتوانست حتی با اصلاحات این فیلم را اکران کند و آن را از اکران خارج کرد. برنامه تلویزیونی هفت، جمعه‌شب 30 آبان‌ماه به همین موضوع اختصاص داشت. این‌که مرز سیاه‌نمایی در سینمای اجتماعی کجاست و چگونه است که این روزها فیلم‌های اجتماعی دایما با این انگ در کُمد‌های فیلمسازانشان می‌مانند.
سینمای اجتماعی یک سینمای پرسشگر است
رسول صدرعاملی، کارگردان قدیمی سینمای ایران که آثار ماندگاری تاکنون روی پرده برده در مقابل لاله افتخاری، نماینده مجلس شورای اسلامی و دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس نشست تا با هم درباره این موضوع مناظره کنند. صدرعاملی در آغاز بحث به این نکته اشاره کرد که سینمای ایران از بعد از انقلاب تا به امروز بیشتر اجتماعی بوده و فیلمسازان ایرانی به دلیل شرایط اجتماعی حال حاضر جامعه ایران بهتر می‌توانند به این ژانر بپردازند. او گفت: «سینمای اجتماعی یک سینمای پرسشگر و مدعی آنچه ماموریت دارد است که تلویزیون قادر به نمایش آن نیست و این نوع سینمای اجتماعی است که ماندگار می‌شود و در صورتی که اجازه دهند کار خود را انجام دهد تاثیرگذاری خود را خواهد داشت. اما کار در سینمای اجتماعی درطول سال‌های گذشته آرام‌تر شده و سینماگران برجسته کم‌کارتر شده‌اند. درسینمای اجتماعی فیلمساز و فیلمنامه‌نویس با توجه به اطراف و محیط اثر خود را می‌سازد که اگر غیراین باشد سینمای خوبی نخواهد بود.»
ما مرزهای سینمای اجتماعی را تعیین نکردیم
افتخاری هم معتقد بود که ما به سینمای اجتماعی نیاز داریم؛ اما باید سینمای اجتماعی و اهداف آن را مشخص کنیم. او توضیح داد: «علاوه بر مشخص شدن همه این موارد باید مرزها را نیز تعیین کنیم و چون بعضی اوقات مرزها را تعریف نکردیم گاه پاها از مرزها فراتر گذاشته شده است. ما باید در نظر بگیریم که در جنگ نرم قرار داریم. جنگی که دشمن علیه ما درحال برنامه‌ریزی است و از دیگر سو درصدد یافتن بهانه‌های مختلفی است که نشان دهد این نظام موفق نیست درحالی‌که اگر ما نیز شاخص‌هایی تعریف کنیم متوجه می‌شویم که در کشورهای خود آنها نیز مسائل بسیاری از این نوع وجود دارد اما هیچ‌گاه در سینمای اجتماعی خود سینمایی که برای نمایش این نوع مسائل است درصدد نمایش و جلوه آنها نیستند.» دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس اشاره کرد: «گاه من هنرمند ممکن است که از زاویه‌ای به هنر و جامعه نگاه کنم اما همه اینها نیز ممکن است مصادیق جزیی داشته باشد. برای مثال اگر دو نفر دچار یک نوع بیماری شده‌اند از آن تحت عنوان سونامی یاد می‌کنند درحالی‌که ممکن است سونامی نباشد و تنها تعدادی از افراد پیرامون ما به آن دچار شده باشند. بنابراین دلیلی ندارد که ما آن را به جامعه تعمیم دهیم و دلهره و وضع بحرانی ایجاد کنیم یا امنیت کشور خود را به خطر بیندازم یا به بهانه‌های مختلف دشمن را علیه خود نیز تحریک کنم.» افتخاری با بیان این‌که بنده به نوبه خود از نقد استقبال می‌کنم، ادامه داد: «نقد واقعی آن چیزی است که در کارهای آقای ده‌نمکی دیده می‌شود که بسیار قشنگ و از سر دلسوزی و با نشان دادن یکسری واقعیت‌هایی که وجود دارد و در عین حال به گونه‌ای نیست که بهانه‌ای به دست دشمن دهد.»
فیلمساز باید با احساس امنیت فیلمش را بسازد
صدرعاملی در پاسخ به سخنان افتخاری به این نکته اشاره کرد: «ما در چارچوب قانون اساسی و قوانینی که در آن‌جا مدون شده است کار می‌کنیم و رعایت آن قوانین دیگر هیچ مرزی را نمی‌شناسد که این نه‌تنها مختص سینماست بلکه هنر را نیز در برمی‌گیرد و چه کسی است که بخواهد این مرز را تشخیص دهد غیراز آن چیزی که رسمی و قانونی است. وقتی وزیر ارشاد و فرهنگ اسلامی از نمایندگان مجلس رأی اعتماد می‌گیرد باید اجازه دهید که کارخود را انجام دهد.» کارگردان «من ترانه 15سال دارم» ادامه داد: «همه عرصه‌ها به‌خصوص عرصه هنر، عرصه آزمون و خطاست. ما باید خطا کنیم. فیلم‌های متوسط و فیلم‌های بد بسازیم تا بعد بتوانیم فیلم‌های خوب بسازیم و اساسا چه کسی می‌خواهد بگوید که این مرز، چیزی غیراز آن است که دولت و قانون اساسی تعیین کرده‌اند. وقتی پروانه ساخت و پروانه نمایش داریم و مراحل قانونی را طی می‌کنیم این به چه معناست که کمیسیون فرهنگی مجلس در کاری غیر‌منصفانه هشت فیلم را توقیف می‌کند و اساسا آیا ما می‌دانیم فردی چون کیانوش عیاری با چه رنج‌ها و سختی‌هایی به این‌جا رسیده است؟» او توجه عضو مجلس شورای اسلامی را به این موضوع جلب کرد: «من در این جامعه بزرگ شده‌ام و 35سال است که در همین جامعه فیلم ساخته‌ام. طبق بیانات شما قانون اساسی کافی نیست؛ اما ما شورایعالی انقلاب فرهنگی را داریم، مواضع روشن و شفاف رهبری نیز هست و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این میان وجود دارد پس کمیسیون مجلس در این میان چه می‌گوید؟ شما با حرف‌هایتان یک حالت ناامنی به فیلمساز می‌دهید.» صدرعاملی بر تعریف سازوکاری که به فیلمسازان احساس امنیت دهد، تأکید کرد: «فیلمساز باید بداند کاری که درحال انجامش است، از آغاز تصویب فیلمنامه تا اکران به نتیجه می‌رسد تا بتواند با آرامش فیلمش را بسازد. در این صورت است که می‌توان به گسترش هنر در این مملکت امیدوار بود.»
یک خرد جمعی باید برای
سینمای ایران تصمیم بگیرد
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس قانون اساسی را قانونی کلی دانست که مجلس شورای اسلامی باید این قوانین را برمصادیق پیدا کند و گفت: «هنرمند فرزند این جامعه است و متعلق به این نظام. اگر هنرمند‌نمایی آمد و هنرش را در اختیار دیگران قرار داد می‌خواهیم که از هنرمند واقعی تفکیک شود و ما می‌خواهیم از هنرمند خود دفاع کنیم چرا که وظیفه این کار را داریم. نماینده مجلس نیز از مردم است و مردم حقوق و مطالبات خود را از نماینده دارند بنابراین باید دفاع کند چرا‌که سوگند یاد کرده و وظیفه او نیز همین است.» او با اشاره به این‌که در بحث قرآن نیز پیگیری کرده‌ایم و شورای توسعه فرهنگ قرآنی را تشکیل داده‌ایم، بیان کرد: «در این شورا مسئولان و نمایندگان گروه‌های مختلف قرآنی نیز حضور دارند که کنار وزیر نیز آن نماینده هم رأی دارد در سینما هم باید به همین ترتیب باشد و دریک خرد جمعی به توافق برسند.» بهروز افخمی و پرویز شیخ‌طادی، دو کارگردانی بودند که طی این مناظره روی خط برنامه «هفت» آمدند و به بیان دیدگاه‌های خود درخصوص صحبت‌های انجام‌شده پرداختند. افخمی درباره این موضوع گفت: «متاسفانه جامعه صنفی و سینمایی ما با دخالت‌های سیاسی برخوردهایی منفعلانه داشته است که این سخن نیز مورد نقد افتخاری قرار گرفت.»