سیاوش  رضایی روزنامه نگار

آغاز عملیات اجرایی آزادراه تهران- شمال 20‌سال پیش بود و حالا پس از دو دهه، بار دیگر قولی داده شده و به نظر می‌رسد قرار است تا پایان دولت یازدهم شاهد بهره‌برداری از قدیمی‌ترین طرح عمرانی کشور باشیم.  این آزاد راه 121 کیلومتری، از دولت ششم بخش مهمی از انرژی و سرمایه کشور را به خود اختصاص داده  اما طبق برنامه نبوده است؛ در برآوردهای اولیه، قرار بود ‌سال 1375 با 250‌میلیارد تومان این پروژه بهره‌برداری و مسیر تهران-چالوس 66 کیلومتر کمتر شود اما برخلاف پیش‌بینی‌های اولیه طرح با بروز مشکلات خواسته و ناخواسته، کمترین پیشرفت را داشته است.
البته تاریخچه آزادراه تهران-شمال به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌گردد؛ درواقع مطالعات اولیه این آزادراه ‌سال 1356 انجام و با وعده پنج ساله ساخت مصوب شد.  قرار بود هزینه آن طبق نظر فرانسوی‌هایی که داوطلب اجرا بودند تا پایان زمان 10ساله پس از بهره‌برداری حدود 75‌میلیارد تومان برآورد شد.  ولی به دلیل نبود سازوکار لازم برای تأمین مالی و عدم استقبال از پیشنهاد فاینانسر‌ها به جایی نرسید تا این‌که  درسال 1375 یک‌بار دیگر عملیات اجرایی آن آغاز شد و قرارداد مشارکت با بنیاد مستضعفان با برآورد 250‌میلیارد تومان که سهم‌ وزارت راه به 150‌میلیارد تومان می‌رسید منعقد شد.  اما این قرارداد هم نتوانست قفل این آزادراه را بشکند و با وجود این‌که هریک از شش رئیس‌جمهوری که این پروژه را درک کرده‌ و بر تسریع عملیات اجرایی آن تأکید ویژه‌ای داشته‌اند، اما هیچ یک از این تاکیدات به اتمام کامل آن منجر نشد و تنها بخشی از فازهای تعریف شده تکمیل شد.  
براساس تازه‌ترین برآورد انجام شده در کمیته‌ای که با هدف تعیین‌تکلیف نهایی آزادراه تهران - شمال با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری برگزار شد، هزینه اتمام این پروژه 10 هزارمیلیارد تومان اعلام شد که شامل هزارمیلیارد تومان در قطعه یک، هشت‌هزار و 500‌میلیارد تومان در قطعه دو و سه و 30‌میلیارد تومان برای تکمیل قطعه چهار می‌شود که البته افزایش ظرفیت جاده چالوس نیز هزینه‌هایی را در بر دارد.
بنابراین از برآورد اولیه 250‌میلیارد تومانی در‌سال 75 تا هزینه 10‌هزار‌میلیارد تومانی در‌سال 93 یک تفاوت 9750‌میلیارد تومانی وجود دارد که این تفاوت به علت تعلل مجریان و عدم برنامه‌ریزی منسجم برای اتمام و پیشبرد این پروژه اتفاق افتاده است.  درواقع پروژه‌ای که می‌توانست حدود 20‌سال پیش با هزینه معقول 250‌میلیارد تومانی به اتمام برسد و طی این سال‌ها با دریافت عوارض چندین برابر این هزینه درآمد ایجاد کند، اکنون به هزینه هنگفتی نیاز دارد که به‌طور قطع در میان مدت هم قابل بازگشت نخواهد بود.  این 9750‌میلیارد تومان هزینه ضعف مدیریتی است که طی بیش از دو دهه نتوانست یک آزادراه 121 کیلومتری را به سرانجام برساند.  بنابراین هرچند این پروژه آزادراهی هزینه گزافی بر کشور تحمیل کرد اما باید از آن درس گرفته شود تا سایر پروژه‌های نیمه‌تمام که از قضا کم هم نیستند دچار سرنوشت مشابه نشوند.