دریا فرج‌پور| چند روزی می‌شود که دوباره موضوع لباس پوشیدن هنرمندان و به‌خصوص هنرپیشگان زن ایرانی در مجامع و فستیوال‌های بین‌المللی در فضای مجازی مطرح شده است. بحثی دامنه‌دار که از زمانی که فضای اجتماعی کشور در قیاس با دوران جنگ و اوایل دهه هفتاد رو به سوی بازشدن رفت؛ بارها و بارها مطرح شده است و در اغلب موارد هم حکمی که در پایان صادر شده، به محکومیت بازیگران زن حاضر در مجامع جهانی انجامیده است.
در روزهای اخیر، درحالی‌که انتخاب لباس لیلا حاتمی در فستیوال کن سال 2014 به‌عنوان یکی از 10 لباس پوشیده برتر این رخداد بزرگ سینمایی نگاه‌ها را متوجه این موضوع کرد، فرش‌های قرمز و فوتوکال‌های دو فیلم ایرانی حاضر در فستیوال کن امسال نیز خبرسازترین رخدادهای فضای رسانه‌ای غیررسمی ایران شدند تا به یک آن، لباس بازیگران ایرانی در مجامع جهانی بدل به سوژه‌ای همگانی در فضای سینما و رسانه‌ای ایران شود. البته در کن امسال، از این‌رو که زنان فیلم اصغر فرهادی جزو زنان شناخته‌شده غیرایرانی عالم سینما بودند و به همان نسبت هم باتجربه در چنین مواردی؛ فشار انتقادات بیشتر به سوی هنرمندان فیلم جدید جعفر پناهی مایل بوده و شگفت که بنا به هر دلیلی هنرمندان این فیلم هم با ظاهر عجیب‌شان در فوتوکال و فرش قرمز بهانه کافی را دست منتقدان داده‌اند. به‌خصوص بهناز جعفری که لباس و حجاب سفت و سختش در فرش قرمز فیلم سه رخ و لباس عجیبش در مراسم فوتوکال دستمایه بی‌شمار شوخی‌های بامزه و بی‌مزه مجازی شده است. حال بگذریم از ظاهر غریب مرضیه رضایی که همگان به تشبیه او با خانوم هاویشام یا زنان خون‌آشام فیلم‌های ترسناک پرداخته‌اند.
دنیای شیرین رد کارپت...
رد کارپت یا همان فرش قرمز خودمان دنیای عجیب، جالب و پرحاشیه‌ای است. دنیایی که باعث می‌شود هنرمند در یک آن، بیش از تمام تلاش‌هایی که در زمان ایفای نقش کرده، در چهارگوشه دنیا دیده شود. کافی است دو قدم روی این فرش جذاب راه بروی. ناگهان می‌بینی که در سراسر دنیا درباره لباس و ظاهرت صحبت می‌شود. این خاصیت فرش قرمز است؛ دنیای رد کارپت...
سینمای ما با این‌که در سال‌های اول انقلاب چنین مراسمی را با انگ ابزارهای سرمایه‌داری و پول نادیده گرفت، اما هرچه زمان گذشت و هرچه حضور بین‌المللی سینمای ایران رونق بیشتری گرفت، سینماگران دیدند که ناچار از رعایت حداقل‌ها و استانداردهایی در این زمینه هستند. البته برای هنرمندان مرد این موضوع چندان قضیه بغرنجی نبود و به سهولت می‌توانستند از پس حواشی آن برآیند، اما بازیگران زن با چالش‌های بزرگی در این زمینه مواجه بودند. بازیگرانی که هم می‌بایست قواعد و قوانین حاکمیتی را درباره نوعی پوشش معیار زنانه رعایت می‌کردند و هم این‌که با رعایت ظرافت‌ها و حساسیت‌های آرتیستیک از انگشت‌نما شدن در مجامعی که دنبال کمترین بهانه‌ای برای زیر سوال بردن ایران بودند، جلوگیری می‌کردند. چنین شد که پوشش بازیگران زن در جشنواره‌های خارجی اهمیتی استراتژیک پیدا کرد!
موج جهانی تحسین و تقبیح
امروزه در فستیوال‌ها و مراسم گوناگون، فرش‌های قرمز بخش جدایی‌ناپذیر رویداد‌های هنری هستند و از اسکار تا کن و حتی فستیوال‌های درجه دو و سه شاهد رژه سلبریتی‌های زن و مرد با مد و لباس‌های مختلف هستیم. درواقع سلبریتی‌ها که می‌دانند هر تصویرشان ظرف چند دقیقه با موجی میلیونی از کامنت‌ها و لایک و استدلال‌ها در سراسر گیتی روبه‌رو خواهد شد، همواره علاقه‌مند هستند تا با تیپ و استایل خاص خود روبه‌روی دوربین خبرنگاران حاضر شوند. الگویی که در سراسر دنیا گسترش یافته و به نظر می‌رسد به بخشی از فرهنگ رویداد‌های هنری تبدیل شده است. بازیگران ایرانی هم از این قاعده کلی مستثنی نیستند و در تمام این سال‌ها از این نظر در نقطه فوکوس رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفته‌اند؛ که نمونه جدیدش را در انتخاب شدن لباس موقر لیلا حاتمی در کن سه‌سال پیش می‌بینیم.
کت و کراوات و شلوارک
جوایز و افتخارات جعفر پناهی در ونیز و برلین، نامزدی مجید مجیدی در اسکار، نخل طلا و انبوه جوایز دیگر عباس کیارستمی و اسکارهای اصغر فرهادی سینمای ایران را وارد رادار سینمای جهان و زمینه حضور سلبریتی‌های ایرانی روی فرش قرمز‌های معتبر را فراهم کرده است. از آن به بعد تصاویر لباس و برندی که هنرپیشه‌های کشورمان بر تن داشتند، مثل سلبریتی‌های سرزمین‌های دیگر روی جلد مجلات معتبر مد و لباس و سینمای دنیا نشست. اتفاقی که درون مرزها هم بازتاب‌های فراوانی یافت و تحسین‌ها و البته انتقادات فراوانی را موجب شد.
در این سال‌ها نیکی کریمی، مریلا زارعی، ساره بیات، نگار جواهریان، فاطمه معتمد آریا، ستاره پسیانی، لیلا حاتمی و ترانه علیدوستی بارها و بارها تیتر و عکس مجلات و رسانه‌های مختلف شدند. البته این قضیه برای مردان هم رخ داد که شاید مهمترین بازتابش را در عکسی یافت که از بهرام رادان و دیگر عوامل فیلم زرد در چین منتشر شده بود، جایی که عوامل ایرانی با تی شرت و شلوارها و شلوارک‌هایشان در مقابل مجریان چینی که با لباس‌های شیک و رسمی و با کراوات نشسته بودند، تناقض بامزه‌ای شکل داده بودند که در وهله اول نشان از ناآشنایی ایرانی‌ها با قواعد و استانداردهای پوشش بود. موضوعی که هنوز هم ادامه دارد و به‌خصوص درباره مردان ایرانی با شدت پیگیری می‌شود که نمونه‌هایش را در لباس پوشیدن‌های نوید محمدزاده که خودش آوانگارد نامیده، یا میلاد کیمرام و... دیده‌ایم و خواهیم دید.
سلیقه قابل اتکای یک هنرمند ایرانی
در سال 2012 لیلا حاتمی با لباسی بلند و در سال 2014 نیز با لباسی که طراحش آن را لباسی ۱۴۰ساله با زردوزی و جزییات فوق‌العاده نمادی از زیبایی و ظرافت زنانه خواند که متعلق به خانواده‌ای در ایران بود که بیش از ۱۸۰سال از آن نگهداری کرده بودند؛ چشم‌ها را متوجه ظرافت و زیبایی پوشش خود کرد و درنهایت هم هر دو بار در لیست بهترین لباس‌های جشنواره با وجود پوشش حجاب قرار گرفت. این شاید نخستین‌باری بود که یک هنرپیشه زن ایرانی از این نظر موفق می‌شد. اتفاقی که بعدها هم برای این بازیگر خوش‌پوش رخ داد و او در کن و اسکار توانست با ظاهر شیک و ظریفش سلیقه بانوی ایرانی را به جهانیان نشان دهد. ترانه علیدوستی نیز با حضورش در فیلم فروشنده اصغر فرهادی در مراسم کن ۲۰۱۶ فرانسه فرصتی برای نمایش لباسی کاملا متفاوت با سبک سلبریتی‌های شرکت‌کننده در کن به دست آورد؛ که آن نیز مورد توجه قرار گرفت. استایلی کاملا پوشیده که تصویر متفاوتی از دختران ایرانی را به دنیا مخابره می‌کرد. نیکی کریمی، مریلا زارعی، ساره بیات، فاطمه معتمدآریا و مهتاب کرامتی هم دیگر هنرمندانی هستند که در تمام این سال‌ها توانسته‌اند در فرش‌های قرمز درخشیده و از این جنبه نیز در دنیای سینما جلوه کنند.
سلیقه‌های عجیب و غریب آقایان و خانم‌های بازیگر
بهناز جعفری و مرضیه رضایی در درو کردن انتقادات فراوان برای نوع لباس پوشیدن‌شان تنها نیستند و تاکنون بازیگرانی چون نگار جواهریان بازیگر حوض نقاشی در جشنواره 2013 آسیا پاسیفیک با بلوز و دامن بلند مشکی و نیم‌چادری از حریر با رودوزی‌های طلایی، سحر دولتشاهی، بهنوش بختیاری و شیلا خداداد در حضور جهانی فیلم گاوخونی، گروه بازیگران زنِ فیلم گس با بلوز، شلوار گشاد، چکمه و پوتین روی فرش قرمز جشنواره رُم، لادن مستوفی، اندیشه فولادوند و... نشان داده‌اند در زمینه انتخاب لباس مناسب سلیقه چندان قابل اتکایی ندارند و به این دلیل آماج انتقادات فراوانی قرار گرفته‌اند.
البته بازتاب رسانه‌ای لباس‌های بازیگران ایرانی منحصر به حضورهای بین‌المللی آنها نمی‌شود و همه ساله لباس‌های بازیگران ایرانی در جشنواره فیلم فجر هم سوژه مردم و رسانه‌ها می‌شود. درواقع همه ساله جشنواره فیلم فجر پر می‌شود از حاشیه‌های غیرسینمایی. به‌خصوص نوع پوشش بازیگران که در چندسال اخیر سوژه جدید رسانه‌ها بوده‌اند. سوژه‌ای که با انتخاب خوش‌پوش‌ترین یا بدلباس‌ترین هنرمند دوره توسط کاربران رسانه‌های مجازی داغ‌تر و پرهیجان‌تر هم می‌شود.
شاید حاشیه‌سازترین بازیگر از این نظر «نوید محمدزاده باشد که همواره با لباس‌های عجیب و غریبش در مراسم‌ها و جشنواره‌های مختلف توجه مردم و رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. لباس‌هایی که گاهی با نقدهای جدی روبه‌رو می‌شود و گاهی هم هواداران خاص خودش را دارد. فراموش نکرده‌ایم شلوارهای کوتاه و فاق بلند این بازیگر در جشنواره کن را که سوژه روز رسانه‌ها شدند.
یا مریم معصومی که بیش از فیلم‌ها در صفحات مجازی می‌درخشد و البته در فرش‌های قرمز داخل کشور. او که در جشنواره دو‌سال پیش با آن لباسی که سرشانه‌های تیز داشت، سوژه رسانه‌ها شده بود، در سال‌های اخیر تا حدی عادی‌تر لباس می‌پوشد.
آنا ثانی؛ طراح لباس سحر دولتشاهی، مهتاب کرامتی، آزاده صمدی و... می‌گوید: لباس‌های عجیب و غریب برخی هنرمندان برایم جالب است. این‌که خودم این طور طراحی نمی‌کنم دلیل بر این نیست که دوست نداشته باشم. جامعه شناختی من در طراحی لباس به یک شکل دیگری است. اما اگر آن آقا به من مراجعه کند من آن لباس‌های عجیب را تعدیل می‌کنم. نگاه من نگاه کلاسیک‌تری است. مثلا برند ورساچه کارهای عجیب و غریبی تولید می‌کند که طرفداران خودش را هم دارد اما سلیقه من نیست. اما برند دیور کلاسیک کار است. در فضایی که همه چیز یک کادر دارد خب، برخی یک شهامتی دارند. راستش را بخواهید این شهامت برای من قابل تحسین است اما من نمی‌توانم این کار را انجام بدهم. مرا در یک کشور دیگر هم بفرستید باز هم کلاسیک کار می‌کنم. اما این شهامت را تحسین می‌کنم. نگاه عمومی هم نسبت به این طور لباس‌ها واکنش منفی نشان می‌دهد. همیشه یک عده‌ای با این لباس‌ها خیلی موافقند. اما عده بسیار زیادی با این موضوع کاملا مخالفند.