حسام مهدوی، شهروند| دولت‌ها برای تنظیم بازار از حربه‌های مختلف استفاده می‌کنند. مثلا دولت قبل برای این کار بیشتر به انجام واردات متکی بود و با استفاده از واردات سعی می‌کرد نیازهای داخلی را تأمین کند. اما آنچه در کلام مسئولان دولت یازدهم مشاهده می‌شود، این است که دولت قصد دارد برای تنظیم بازار از محصولات داخلی استفاده کند. روزنامه «شهروند» برای موشکافی این موضوع و همچنین تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور و امکان حضور در بازار روسیه گفت‌وگویی با «مجیدرضا حریری» عضو اتاق بازرگانی ایران انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
دخالت دولت در امر تنظیم بازار با چه الگویی بیشتر به موفقیت نزدیک می‌شود؟ واردات یا تأمین نیاز بازار با محصول داخلی؟
دولت برای تنظیم بازار بیشتر در مواردی دخالت می‌کند که به کالاهای اساسی مربوط می‌شود. کالاهایی مانند برنج و گندم که برای تنظیم بازار به واردات نیاز است. اما نکته مهم این است که زمانی که کالای داخلی به اندازه نیاز بازار وجود دارد، واردات دیگر لزومی ندارد. به‌عنوان نمونه نیاز داخلی گندم سالانه 12‌میلیون تن است که اگر این رقم توسط کشاورزان داخلی تولید شود، دیگر نیازی به واردات نیست. اما در‌ سال گذشته گندم و برنجی که وارد شد بیشتر از نیاز داخلی بود. قاعدتا این موضوع باعث می‌شود که روند عرضه و تقاضا در بازار داخلی به هم بریزد.
اما دولت یازدهم ظاهرا قصد دارد با استفاده از محصولات داخلی بازار را تنظیم کند.
شاید دولت یازدهم درکلام قصد حمایت از محصولات داخلی را داشته باشد، اما درعمل شاهدیم که سیاست دولت مبتنی بر حمایت ازمحصولات داخلی ومنع واردات نیست. البته شاید کاهش قدرت خرید مردم طی چند‌سال اخیر باعث شده تا تقاضا برای محصولات وارداتی کاهش یابد وهمین موضوع دلیلی برای کاهش واردات یک نوع محصول خاص باشد. اما این موضوع را نمی‌توان به سیاست‌های دولت در جهت کاهش واردات و استفاده از محصولات داخلی مرتبط دانست.
بعد از تحریم‌های غرب علیه ایران شاهد خروج بسیاری از شرکت‌های خارجی فعال از ایران بودیم. اما بعد از توافق ژنو برخی از این شرکت‌ها برای بازگشت ابراز تمایل کردند. تأثیر این اتفاق بر اقتصاد کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بنگاه‌ها و کمپانی‌های تجاری و صادراتی به میل خودشان ایران را ترک نکردند وخودشان مایل به تحریم ایران نبودند. به‌عنوان نمونه شرکت‌های بزرگی که در زمینه پتروشیمی فعالیت داشتند بعد ازتحریم به دلیل زیان‌های وارده به شدت نسبت به وضع تحریم‌ها ناراضی و نگران بودند. همچنین بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی از ترک ایران به‌دلیل تحریم‌ها اظهار پشیمانی کردند. اما این شرکت‌ها برای بازگشت به ایران تابع تصمیمات دولت‌های خود هستند و باید در انتظار نتایج مذاکرات بمانند.
آیا آماری در این خصوص وجود دارد که چه تعداد از شرکت‌های خارجی بعد از توافق ژنو به ایران بازگشتند یا ابراز تمایل برای بازگشت داشتند؟
دراین خصوص آماری نداریم که چند ‌درصد از این شرکت‌ها می‌خواهند به ایران بازگردند. اما مسلم این است که بسیاری از این شرکت‌ها تمایل به بازگشت به ایران دارند. چراکه یک فعال اقتصادی هرچه بیشتر در بازارهای مختلف حضور داشته باشد، سود اقتصادی بیشتری به دست می‌آورد.
طی این چند ‌سال که کشور ما با تحریم‌های غرب مواجه شده این تحریم‌ها تا چه اندازه در اقتصاد ما تأثیرگذار بوده است؟
مسلما تحریم‌ها در بحث صادرات و واردات ایران تأثیر سوء گذاشته است. بارزترین لطمه‌ای که از تحریم‌ها به اقتصاد ایران وارد شد، محدودیت در انتخاب شرکای تجاری و اقتصادی بوده است. وقتی کشور ما با تحریم روبه‌رو شد، مقدار بسیار زیادی از مبادلات تجاری و در کنار آن امکان دریافت تکنولوژی را از دست داد. مسلما این موضوع باعث عقب ماندن اقتصاد ایران در قیاس با پیشرفت کشورهای دیگر می‌شود. درحال حاضر رقبای تجاری ما به کشورهای چین، هند، کره، امارات و ترکیه محدود شده است. درواقع این پنج کشور شرکای اصلی تجاری ما محسوب می‌شوند و در کنار آن مقداری صادرات به عراق و افغانستان هم داریم. در تجارت جهانی هرچه محدود‌تر عمل کنیم زیان بیشتری را متحمل می‌شویم.
با توجه به تحریم‌های اعمال شده غرب علیه روسیه آیا امکان حضور ما در بازارهای این کشور وجود دارد؟
به دلیل این‌که اقتصاد روسیه و ایران شبیه به هم هستند، این دو اقتصاد مکمل یکدیگر محسوب نمی‌شوند. یعنی روس‌ها هم مانند ما نفت، گاز و فولاد تولید می‌کنند و با فروش آن کالا می‌خرند. بنابراین روسیه نمی‌تواند شریک تجاری مناسبی برای ما باشد. دو اقتصادی که شبیه هم باشند، نمی‌توانند در مبادلات تجاری موفق باشند بلکه دو اقتصاد باید مکمل هم باشند تا بتوانند روابط تجاری خوبی شکل گیرد. نمونه این موضوع در روابط تجاری ایران و چین وجود دارد. اقتصاد ایران و چین به دلیل این‌که مکمل هم هستند ما به چین انرژی می‌دهیم و از آنها کالا می‌خریم. این موضوع باعث شده تا طی این سال‌ها روابط تجاری مناسبی با این کشور داشته باشیم. به همین دلیل امیدواری زیادی وجود ندارد تا در سایه تحریم روسیه بتوانیم در بازار این کشور حضور پررنگی داشته باشیم. چرا که علاوه بر موارد ذکر شده بازار روسیه به دلیل این‌که سال‌ها با محصولات اروپایی تغذیه شده، پذیرای محصولات ما نیست.
همچنین ما به دلیل نداشتن راه‌آهن مناسب و کانتینرهای یخچال‌دار امکان مناسبی برای صادرات محصولاتی مانند میوه به این کشور نداریم. علاوه براین کشورهایی مثل ترکیه دراین زمینه از ما بهتر عمل کرده و امکان حضور بیشتری در روسیه دارند.