شهروند| جنگل‌های کشور آب می‌روند؛ از شمال تا غرب ایران؛ دام‌ها نهال‌های تازه را می‌خورند، مردم برای تأمین سوخت‌شان، چوب درختان را تبدیل به هیزم می‌کنند و میانگین بارش کشوری هر سال از سال گذشته‌اش کمتر می‌شود. این رویه اگر اصلاح نشود ایران در 30سال آینده دیگر جنگل نخواهد داشت.
گلزار، عضو هیأت‌مدیره جمعیت دیده‌بان طبیعت به «شهروند» می‌گوید: بیش از 90درصد جنگل‌های حوزه شمال کشور ناپایدار شده‌اند و امکان رویش و زایش دوباره ندارند. دور از ذهن نیست که در کمتر از 30سال همه جنگل‌های کشور از بین بروند. امروز و در این نقطه تاریخ که من و شما با همدیگر درباره تهدیدات منابع طبیعی حرف می‌زنیم، جنگل‌های جلگه‌ای کشور تقریبا از بین رفته‌اند و تنها چند لکه از آنها باقی مانده است؛ هر چه باقی مانده، جنگل کوهستانی است.
این در حالی است که نماینده مردم کرمانشاه هم دیروز گفته که تأمین سوخت مردم در غرب کشور توسط جنگل‌های این ناحیه انجام می‌شود و همین باعث شده که شاهد کاهش ۲۰ الی ۳۰درصدی در سطح جنگل‌ها در سال‌های اخیر باشیم. نظارت بر جنگل‌ها باید با استفاده از تجهیزات نوین هوشمند شود.
اعداد روایت تلخ‌تری برای ما دارند. گزارش‌های منتشر‌شده حکایت از وجود 3.4میلیون هکتار جنگل در سال 1320 دارد که حالا این عدد به چیزی کمتر از 2میلیون هکتار رسیده است. چه بلایی سر این یک و نیم هکتار جنگل آمده است؟
حالا معاون وزیر جهاد کشاورزی خبر تازه‌ای داده است. آقایی در نشست خبری خود گفته که پایان بهره‌برداری از جنگل‌های کشور رسیده است. «پایان سال ۹۶ پایان بهره‌برداری از جنگل‌های کشور است و از سال ۹۷ هیچ مجوزی برای بهره‌برداری از جنگل‌ها صادر نخواهد شد.»
اما آیا همه بهره‌برداری‌ها تا به امروز از جنگل‌های کشور مشروط به مجوز بوده است؟
چرا جنگل‌ها نابود می‌شود؟
روی سطح نابود‌شده جنگل‌ها اجماع نظر وجود ندارد. این موضوعی است که گلزار به «شهروند» گفته و توضیح می‌دهد: در سال 1320، 3.4میلیون هکتار جنگل داشتیم که امروز سازمان جنگل‌ها می‌گوید به 2میلیون هکتار رسیده و این در حالی است که موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع عدد 1.6 را مورد تأیید می‌داند.
جنگل‌های جلگه‌ای کاملا از بین رفته‌اند چرا که دسترسی عوامل انسانی به آنها راحت‌تر است. جنگل‌های جلگه‌ای تبدیل به سکونتگاه و مزرعه و زمین شده‌اند.
گلزار می‌گوید: امروز دیگر جنگل جلگه‌ای نداریم و تنها چند لکه کوچک باقی مانده است؛ لکه‌هایی مثل سی‌سنگان ، نور و....
او ادامه می‌دهد: درخت‌های جنگلی هر سال دانه تولید نمی‌کنند و به طور میانگین دانه‌دهی آنها سه تا هفت سال طول می‌کشد. با وجود این دام‌ها همیشه در جنگل‌ها می‌چرند و سالانه معادل 600هزار هکتار نهال‌کاری را نابود می‌کنند. در حال حاضر 3.5میلیون دام از جنگل‌های کشور ارتزاق می‌کنند.
شرمنده مردم خوزستان هستیم
سال ۹۷ هیچ مجوزی برای بهره‌برداری از جنگل‌ها صادر نمی‌شود. خلیل آقایی، رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور دیروز در نشستی خبری گفت: شرمنده مردم خوزستان هستیم، چراکه مشکلات ریزگردها و گردوغبار در خوزستان بسیار بزرگ است و کاری که ما می‌کنیم کم است. امیدواریم با همت مسئولان بتوانیم از این شرمندگی دربیاییم.
در نشست خبری دیروز که به مناسبت روز ملی درختکاری و هفته منابع طبیعی برگزار شد، آقایی ضمن تشریح اقدامات سازمان جنگل‌ها اظهار کرد: قرار است ۱۲۴ پروژه زیست‌محیطی طی هفته منابع طبیعی در کل استان‌ها اجرا شود. حدود ۱۰میلیون اصله نهال نیز بین مردم توزیع می‌شود.
اما سوال این است که این نهال‌ها قرار است دقیقا کجا توزیع شود و چه جایی برای کاشت آنها در نظر گرفته شده است؟
آقایی با بیان این‌که حفاظت ۳۰میلیون هکتار از اراضی منابع طبیعی به بهره‌برداران این عرصه واگذار شده است، گفت: هیچ‌کس بهتر از خود مردم نمی‌تواند از منابع طبیعی کشور حفاظت کند.
پایان بهره‌برداری از جنگل‌های کشور
معاون وزیر جهاد کشاورزی در ادامه تأکید کرد: پایان سال ۹۶ پایان بهره‌برداری از جنگل‌های کشور است و از سال ۹۷ هیچ مجوزی برای بهره‌برداری از جنگل‌ها صادر نخواهد شد. آقایی در ادامه با اشاره به برنامه سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری کشور اظهار کرد: این سازمان چهار محور اساسی برای سال آینده دارد که اولین آنها طرح توقف بهره‌برداری از جنگل‌هاست. موضوع ریزگردها نیز ازجمله محورهای اساسی سازمان در سال آینده خواهد بود. همچنین تا دو‌سال آینده نقشه کاداستر منابع طبیعی کشور تکمیل می‌شود. در زمینه آبخیزداری نیز طبق اعتباری که با عنایت مقام معظم رهبری به این حوزه اختصاص داده شده است، اقداماتی صورت می‌گیرد.
رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری درباره آخرین اقدامات انجام شده در خوزستان برای کنترل ریزگردها گفت: ریزگردها منشأ داخلی و خارجی دارند. در 6 ماه اول سال ۷۰درصد ریزگردها منشأ خارجی و در 6 ماه دوم سال ریزگردها منشأ داخلی دارند. سال گذشته نیز ۵۰۰۰ هکتار از اراضی که سبب خیزش گرد و خاک می‌شد نهال‌کاری شده است.
آقایی با بیان این‌که امسال نیز تعهد کرده‌ایم که ۳۰هزار هکتار از این اراضی را نهال‌کاری کنیم، گفت: تاکنون حدود ۱۰هزار هکتار نهال‌کاری شده است و امیدوارم بتوانیم در آینده‌ای نزدیک تعهدات خود را انجام بدهیم.
آقایی با بیان این‌که سال گذشته و امسال تمرکز ما در جنوب شرق اهواز بود که این نقطه کانون اصلی و بحرانی ریزگردهاست، تصریح کرد: در حدود ۴۵هزار هکتار از اراضی جنوب شرق اهواز که کانون اصلی ریزگردها بوده است، اقداماتی انجام شده که براساس گزارش‌های وزارت نیرو آن منطقه بحرانی را از بحران خارج کرده است.
او ادامه داد: ۳۵۰هزار هکتار وسعت اراضی است که باید در آنها با ریزگردها مقابله شود. متاسفانه فعالیت ما به ۱۰درصد از کل منطقه‌ای که باید اقدامات لازم انجام شود هم نمی‌رسد اما امیدواریم با همت بیشتر و رحمت الهی بتوانیم معضل ریزگردها در خوزستان را مدیریت کنیم. بخشی از زمین‌های خوزستان ازجمله اهواز در گذشته زیر آب بوده است که این مسأله مانع از خیزش گرد و خاک می‌شد. متاسفانه به دلیل خشکسالی این زمین‌ها خشک و عاملی برای تولید گردوغبار شده است.
خروج اراضی جنگلی از پروژه آزادراه شمال
معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری هم گفت: اراضی جنگلی که در محدوده پروژه آزادراه شمال بودند، از این پروژه خارج شدند و به منابع طبیعی بازگشتند. مسعود منصور در نشست خبری سازمان جنگل‌ها درباره آخرین وضع آزادراه شمال اظهار کرد: این پروژه، پروژه بزرگی است که هم دولت و هم مردم به اجرای آن اهتمام دارند و ما در اصل پروژه تردیدی نداریم، ولی این آزادراه باید به‌گونه‌ای احداث شود که حداقل آسیب را به منابع طبیعی برساند.
معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به این‌که در آن مقطع زمانی به اشتباه بخشی از اراضی جنگلی برای این کار اختصاص داده شده بود، تصریح کرد: اراضی که پوشش مشجر دارند، از مصادیق ممنوعیت واگذاری هستند. تلاش سازمان جنگل‌ها نیز همواره بر این بود که اراضی که شامل جنگل می‌شود، از این توافق خارج شود.
گفتنی است ۱۰۰۰ هکتار جنگل در مسیر این پروژه درحال از بین رفتن بود که سازمان جنگل‌ها این وسعت از جنگل را به منابع طبیعی بازگردانده است.
تأثیر عوامل طبیعی
دام، عامل انسانی، سدسازی، گسترش صنایع و کمبود سوخت را که کنار بگذاریم، عوامل دیگری مانند عوامل طبیعی هم مزید بر علت شده است. گلزار می‌گوید در 50سال گذشته، 20درصد کاهش باران در جنگل‌های شمال کشور داشته‌ایم و همه اینها دست‌به‌دست هم داده که 90درصد جنگل‌های کشور امروز ناپایدار باشد.
اگر جنگل‌ها از بین برود...
تا مادامی که جنگل‌ها تبدیل به چراگاه رایگان بیش از 3میلیون دام شده است، دانه‌ها و نهال‌ها را دام‌ها می‌خورند و امکان زایش و تجدید حیات جنگل‌ها از بین می‌رود، همین‌طور که اکنون از بین رفته. گلزار می‌گوید بر کسی پوشیده نیست که اگر جنگل‌ها از بین برود چه بلایی دامنگیر همه ما می‌شود. سیل‌های خانمان‌برانداز همه شمال کشور را نابود می‌کند و خاک حاصلخیز این ناحیه از بین می‌رود. معیشت‌های مردم با خطرهای جدی مواجه می‌شود و حیات وحش از بین می‌رود.