مریم شکرانی- شهروند| «تا پیداشدن جعبه سیاه هیچ اظهارنظری نمیشود کرد... بدون بازخوانی جعبه سیاه هر ادعایی غیرکارشناسی است...» این جملهها را میگویند تا به هر کنکاش و علامت سوالی نقطه پایان بگذارند اما بازخوانی جعبه سیاه همان و انتشار عمومی نتیجه همان. چه کسی فهمید پرواز شماره 277 هواپیمایی هما در ساعت 19 و 45 دقیقه 19 دی 89 گرفتار چه سرنوشتی شد و جعبه سیاه بویینگ 727 چه رازی را فاش کرد؟ کمی نزدیکتر بیاییم، پرواز شماره 5916 تهران- طبس که در 19 مرداد 93 نزدیکی اتوبان فتح سقوط کرد... نتیجه بازخوانی جعبه سیاه چه بود؟ اخبار رسمی را که زیرورو کنی، آخرین اطلاعیههایی که درباره جعبه سیاه این پروازها منتشر شده است، به این جملات خلاصه میشود: بازخوانی به پایان رسیده و گزارش آن به مجلس اعلام میشود... تنها یکی از جعبههای سیاه رمزگشایی شده است... جعبه سیاه برای بازخوانی به اوکراین و فرانسه ارسال میشود ... و درنهایت اینکه هیچ گزارش جامع و دقیقی درباره علت حادثه اعلام نشده است و حالا جعبه سیاه ATR72 پرواز تهران- یاسوج... دوباره مدیران پاسخگو! نتیجه را به بازخوانی جعبه سیاه پرواز بیمقصد یاسوج
موکول کردهاند.
مهدی هاشمی، نماینده کمیسیون عمران مجلس نهم به «شهروند» میگوید: من هم به یاد ندارم که نتیجه رمزنگاری جعبه سیاه هواپیماهای سانحهدیده برای عموم اطلاعرسانی شده باشد و نتایج همیشه پشت درهای بسته به ارگانهای مربوط اطلاعرسانی میشود.
به عقیده هاشمی، مدیران با امنیتی و سیاسی جلوهدادن نتیجه رمزنگاری جعبه سیاه تلاش میکنند تا ضعفها و کاستیهای مدیریتی خود را پنهان کنند و همین مسأله باعث میشود تا مشکلات صنعت حملونقل روی هم تلنبار شود و حوادث به همان شدت و حدت سالهای گذشته تکرار شود.
قانونی برای محاکمه مدیران خاطی نداریم
از روزی که پرواز تهران- یاسوج از صفحه رادار گم شد تا امروز نقدها و نظرهای زیادی درباره سقوط ATR فرسوده شرکت هواپیمایی آسمان مطرح شده است. نقدهایی که مدیران صنعت هوایی تنها یک پاسخ همیشگی برایش حاضر کردند: «هر اظهارنظری پیش از بازخوانی جعبه سیاه غیرکارشناسی است.» حالا لاشه هواپیما جایی در نزدیکی قله برفگیر دنا پیدا شده است و نیروهای امدادی به دنبال یافتن جعبه سیاه آن هستند. جعبه سیاهی که درنهایت نتیجه رمزنگاری آن برخلاف قانون دسترسی آزاد به اطلاعات نه برای عموم منتشر میشود و نه مدیری برای کوتاهی احتمالی محاکمه میشود یا اگر محاکمه شد، تضمینی وجود دارد که صندلی دیگری به دست نیاورد. مهدی هاشمی، نماینده کمیسیون عمران مجلس نهم با تأیید این نکته به «شهروند» میگوید: اطلاعات جعبههای سیاه برای عموم منتشر نمیشود و مدیران مقصر ضعفهای مدیریتیشان را پشت بهانه مصالح ملی، پنهان میکنند. هادی بهادری، نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس دهم هم به «شهروند» توضیح می دهد: اصولا هیچ قانون مدونی برای محاکمه مدیران خاطی وجود ندارد و تشخیص قصور مدیران به عهده نمایندگان مجلس و قوهقضائیه گذاشته شده است.
جعبه سیاه پروازهای ارومیه و طبس در ابهام
ATR72 پرواز تهران- یاسوج هم احتمالا سرنوشتی مشابه پرواز بیسرانجام تهران- ارومیه و تهران- طبس خواهد داشت. در شامگاه 19 دی 89 پرواز شماره ۲۷۷ هواپیمایی ایرانایر که یک پرواز مسافرتی با هواپیمای مسافربری بویینگ ۷۲۷ انجام میداد، با ۱۰۵ سرنشین (۹۴ مسافر- ۱۱ خدمه) در نزدیکی ارومیه سقوط کرد.
این هواپیما که با یکساعت تأخیر از تهران به مقصد ارومیه پرواز کرده بود، به علت اوضاع نامساعد جوی و مه شدید در دشت نزدیک به روستای کلیساکندی ارومیه به زمین افتاد و حادثه مرگباری برای سرنشینانش رقم زد اما نتیجه بازخوانی جعبه سیاه این هواپیما هرگز به عموم گزارش نشد. کمی نزدیکتر در تاریخ 19 مرداد 93 پرواز شماره ۵۹۱۶ تهران- طبس که از نوع ایران ۱۴۰ و متعلق به هواپیمایی سپاهان (هسا) بود، لحظاتی پس از پرواز از فرودگاه مهرآباد در ساعت ۹: ۱۸ در شمال همان فرودگاه و در منطقهای جنگلکاریشده بر فراز شهرک آزادی و نزدیکی اتوبان فتح سقوط کرد. این هواپیما دارای ۴۸ سرنشین بود که مرگ ۳۹نفر از آنان تأیید شد. خلبان این هواپیما «معلم خلبان علی ایزدپناهی» بود که درجه استاد خلبانی با ۸هزار ساعت پرواز بدون حتی یک سانحه را داشت و در سال آخر خدمت خود بود و از بازنشستههای نیروی هوایی ارتش بود. بنا به گزارشها، لحظاتی پس از پرواز با برج مراقبت تماس گرفته و اعلام مشکل کرده بود. عامل اصلی سقوط هواپیما مشکل پیداکردن موتور سمت راست و توقف حرکت آن بود. خلبان پس از آنکه متوجه میشود یکی از موتورها از کار افتاده، فرصتی برای بازگشت به فرودگاه مهرآباد را نداشته، به همین دلیل قصد فرود آوردن هواپیما در شهرک آزادی را داشت که این حادثه رخ داد. در واقع از زمان برخاست تا سقوط هواپیما تنها ۴دقیقه طول کشید و اعضای باشگاه فوتبال سپاهان اصفهان دوروز پیش با همین هواپیما از تبریز به اصفهان بازگشته بودند. با این وجود گزارش دقیقی از بازخوانی جعبه سیاه این هواپیما هم ارایه نشد و رمزنگاری از جعبه سیاه این هواپیما را محرمانه
قلمداد کردند.
دستگاه متولی در نقش کمیته بررسی سانحه!
بعد دیگر این ماجرا هم جالب است. دستگاه های متولی بعد از سوانح، کمیته رسیدگی به سانحه می شوند! حالا در این شرایط وزارت راه و شهرسازی مسئول رسیدگی به پرونده سقوط پرواز تهران- یاسوج شده است. دستگاهی که خود متولی این ماجراست و هیچ عقل سلیمی تایید نمی کند که قصور مدیریتی خود را در این ماجرا گزارش دهد. هاشمی، عضو کمیسیون عمران مجلس نهم این مسأله را یکی دیگر از ضعف های نظارتی در سوانح می داند و می گوید: بارها این مسأله را در مجلس مطرح کردیم اما در نهایت تنها یک نماینده مجلس و یک نماینده دولت را به این کمیته ها فرستادند. این در حالی است که بسیاری از این نشست ها بدون کوچکترین اطلاع نمایندگان مجلس انجام می شد و نمایندگان برای حضور در این کمیته ها حتی از زمان برگزاری نشست هایشان اطلاع دقیق نداشتند.
تنها صندلی مدیران عوض می شود
حالا در شرایطی پرواز تهران- یاسوج خبرساز شده است که مدیریت هواپیمایی آسمان بارها مورد انتقاد رسانه ها و صاحب نظران قرار گرفته بود. هواپیمایی آسمان که مدتهاست به تامین اجتماعی واگذار شده است مدیریت آن را یک فرد نظامی بر عهده دارد که پیش از این در حوزه حمل و نقل دریایی فعالیت داشته است. اینکه مدیریت یکی از ایرلاین های بزرگ ایران به به یک متخصص حوزه هوانوردی واگذار نشد بارها مورد بحث و نقد قرار گرفت اما موضوعی که حالا دستمایه طنز عموم قرار گرفته ، این است که مدیران ایرانی مدیریت مادام العمر به دست آورده اند و تنها
صندلی هایشان جابه جا می شود. سانحه قطار مشهد- تبریز هنوز در خاطره عموم است. روزی که پورسیدآقایی مدیرعامل راه آهن برای این حادثه عذرخواهی کرد و استعفا داد، بسیاری استعفای او را برای کاهش فشار افکار عمومی به عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی دانستند. البته محسن پورسیدآقایی بعد از این کناره گیری صندلی دیگری در سمت معاون شهردار تهران به دست آورد و در نهایت اینکه غالب مدیران با تمام ضعف هایشان همچنان در پست های مدیریتی باقی می مانند و تنها ضعف ها و اشتباهات بخش های حمل و نقلی است که روی هم تلنبار می شوند بی آنکه برای افکار عمومی شفاف سازی شوند و جایگاه مدیران را خدشه دار کنند.