شیده لالمی
بیستمین نمایشگاه مطبوعات با یک‌سال وقفه درحالی در مصلای تهران برگزار شده و تا چند روز دیگر هم ادامه دارد که مثل سال‌های گذشته از میزبانانش که مطبوعاتی‌ها و اهالی رسانه‌اند پر و خالی می‌شود اما میهمانان چندانی ندارد. مسئولان دولتی هم در هفته‌ای که گذشت حضور چندان فعالی در این نمایشگاه نداشتند و خبرنگاران و روزنامه‌نگاران کمتر میزبان وزرا و مسئولان شناخته‌شده دولتی بودند، هرچند دیروز وزیر بهداشت که وزیر محبوب دولت روحانی هم هست به نمایشگاه رفت و غرفه به غرفه گشت و به سوالات خبرنگاران رسانه‌ها پاسخ داد. نمایشگاهی که دولت روحانی برگزار کرده نمایشگاهی است مثل سال‌های قبل با همان نقطه ضعف‌ها و البته مهم‌ترین ضعف آن این‌که همچنان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران غایب این نمایشگاه بود، اما نمایشگاه این دوره و چند نکته:
1. بیستمین نمایشگاه مطبوعات مثل ادوار گذشته نشان می‌دهد که همچنان نمایشگاهی که همه رسانه‌های کشور را یکجا گرد هم می‌آورد، جذابیت زیادی برای مخاطبان ندارد و شاید بهتر است بگوییم مخاطبی غیراز خود روزنامه‌نگاران و تعدادی از فعالان سیاسی و اجتماعی ندارد. از زمانی که نمایشگاه کتاب و مطبوعات را از هم جدا کردند، بی‌رغبتی جامعه برای حضور در نمایشگاه مطبوعات بیش از گذشته نمایان شده است. اگر زمانی که این دو نمایشگاه یکی بودند بخشی از مخاطبان نمایشگاه کتاب به غرفه‌های نمایشگاه مطبوعات هم سری می‌زدند حالا این نمایشگاه مطبوعات یکه و تنها باید بار خودش را بکشد و در طول یک هفته برپایی‌اش برای خودش مخاطبی دست و پا کند و اگر مخاطب آنچنانی ندارد – که ندارد- سرش را پایین بیندازد و سرافکنده باشد؛ سرافکنده برای این‌که نمایشگاه رسانه است و رسانه به مخاطبانش زنده است و این نمایشگاه مخاطبی ندارد! درست مثل عالم واقع، رسانه‌هایی که از بس در خدمت این جریان و آن جریان، این سازمان و آن نهاد و به سفارش این مجموعه و آن مجموعه منتشر می‌شوند از بس در تأمین رضایت کارفرمایانشان چشم به بالا دارند که اساسي از توجه به آنچه مخاطبانشان می‌خوانند آنچنان دور افتاده‌اند که سال‌هاست نه خواندنی‌اند نه دیدنی. نه مطلبی برای خوانده شدن دارند و در بسیاری از موارد نه حتی تصاویر جذابی برای دیده شدن.
مجموعه‌ای پراکنده از واژگانی که به شکل تیتر و سوتیتر در صفحاتی منتشر می‌شوند در شعار نماینده مردم و
افکار عمومی‌اند در عمل اما حرفی برای مردم ندارند چون حرف آنها را نمی‌زند. رسانه‌هایی که در عالم واقع و در همین فعالیت‌های روزمره‌شان هم نتوانسته‌اند در جذب مخاطبان پایدار موفقیت چندانی به‌دست بیاورند- چندان که شايد تیراژ کل مطبوعات ایران به 2میلیون نسخه در روز نرسد- در تجربه‌های نمایشگاهی هم در برقراری ارتباط با مخاطبانشان اغلب شکست خورده‌اند، در چنین شرایطی نمایشگاه مثل همه سال‌های گذشته بیشتر عرصه‌ای برای رویارویی سیاسی رسانه‌هاست تا جایگاهی برای تقویت ارتباط رسانه‌ها با مخاطبانشان و نیز تقویت فعالیت‌های صنفی و حرفه‌ای.
2. حضور گسترده رسانه‌هایی که مشخصا در جهت‌گیری و سمت و سوی فعالیت‌هایشان همسو با اصولگرایان تعریف می‌شوند در نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، نشان‌دهنده رشد قابل توجه آنها در سال‌های اخیر است و از سوی دیگر گویای این‌که کسانی که پیشتر اغلب سعی می‌کردند حرف‌ها و نگاهشان را از طریق تریبون‌های سنتی و ابزاری غیراز رسانه دنبال کنند حالا هر کدام برای خودشان یک رسانه دارند و این یعنی یک گام به جلو در تقویت فضای گفت‌وگو و نقد و نظر در جامعه.
3. سومین نکته در نمایشگاه مطبوعات امسال، حضور کلیشه‌ای و بدون خلاقیت رسانه‌ها در نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها بود. آنها همان‌طور که در دنیای کار حرفه‌ای اغلب درحال نسخه‌برداری از الگوهای موفق رسانه‌ای هستند در نمایشگاه مطبوعات هم حضوری مشابه و درواقع باید گفت کلیشه‌ای داشتند. تقریبا هیچ یک از غرفه‌ها به جز ارایه تخفیف در مجله‌های تاریخ گذشته محصول یا برنامه قابل عرضه دیگری برای مخاطبانشان نداشتند.
4. در بیستمین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، یک گلایه اصلی بین غرفه‌داران وجود داشت و آن این‌که اغلب می‌گفتند در این دوره بن خرید مجلات بین دانش‌آموزان توزیع نشده و فروش آنها پایین آمده، یکی از غرفه‌های مجلات می‌گفت در سال‌های گذشته ما روزانه 3 تا 5میلیون تومان فروش داشتیم اما امسال چون بن‌ها نبوده فروش ما خیلی کمتر شده. من فکر می‌کنم همین که دولت امسال بنی برای خرید در نمایشگاه مطبوعات توزیع نکرده اگرچه از نگاه صاحبان غرفه‌هایی که محصولاتی برای فروش دارند جای گلایه و اعتراض دارد اما از منظری کلان‌تر اتفاقا خوب است که دولت دست کم یک بار هم که شده بساط توزیع بن و خرید سوبسیدی را در نمایشگاه جمع کرد تا رسانه‌ها با واقعیت آنچه هستند و جایگاهی که نزد مخاطبانشان دارند، مواجه شوند.