از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه، حدود 3‌میلیون سوری وارد ترکیه شده‌اند، لذا همواره تصور می‌شود که تنها پناهجویان سوری در ترکیه حضور دارند، اما هم‌اکنون حدود 300‌هزار پناهنده، از دیگر کشورهای جهان نیز در ترکیه اقامت دارند. بنا به اطلاعات منتشره از سوی دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد، 44‌درصد از آنان عراقی، 41‌درصد از افغانستان، 11‌درصد ایرانی و 4 درصد شهروندان دیگر کشورها را تشکیل می‌دهند.در بخش دیگری از گزارش ویژه اسپوتنیک، ما با مهاجران افغانستانی در استانبول و همچنین با روستاییان ساکن استان اِدیرنه در ترکیه که بخش عمده‌ای از پناهندگان از آن‌جا تلاش خود را برای عبور از مرز زمینی ترکیه با یونان محک می‌زنند، صحبت می‌کنیم.
«من از زندگی خود در ترکیه راضی هستم»
در استانبول علاوه بر حضور متعدد پناهجویان سوری، تعداد قابل توجهی از مهاجران افغانستانی نیز ساکن هستند. آنها عمدتا در محله زیتین بورنو (Zeytinburnu) استانبول زندگی می‌کنند. به منظور برقراری ارتباط با آنها عصر یک روز وارد یک رستوران کوچک افغانستانی در زیتین بورنو شدیم، اما رستوران فقط یک مشتری داشت. صاحب رستوران، با اشاره به مسعود، تنها مشتری‌اش گفت: «معمولا شب‌ها مشتریان زیادی داریم. در این وقت روز، کسی را نمی‌توانید بیابید.» مسعود 28‌سال دارد و دو‌سال است که در استانبول زندگی می‌کند. او گفت: «درواقع، من خود را به‌عنوان یک پناهنده حساب نمی‌کنم، من با اخذ روادید، به صورت قانونی وارد ترکیه شدم و دارای اقامت و مجوز کار هستم.» خانواده همسر مسعود، بیش از 10‌سال در ترکیه زندگی می‌کنند. پس از ازدواج، ابتدا همسر و سپس او ویزا گرفته و به ترکیه آمده‌اند. مسعود می‌گوید: «در افغانستان، ما در شهر قندوز زندگی می‌کردیم. من مغازه کوچکی داشتم. پس از آن‌که در کنار مغازه‌ام بمبی منفجر شد، تصمیم گرفتم به ترکیه مهاجرت کنم.» درحال حاضر، او در یک سوپرمارکت کار می‌کند. وی در خاتمه گفت: «من از زندگی خود در ترکیه راضی هستم، همسرم این‌جا را دوست دارد و ما می‌خواهیم فرزندان‌مان را در این‌جا بزرگ کنیم».
«من 6 بار به یونان فرار کردم که هر بار به ترکیه بازگردانده شدم»
پس از خروج از رستوران، ما به ساحل زیتین بورنو رفتیم و در آن‌جا با تعدادی از جوانان افغانستانی آشنا شدیم. داستان سرگذشت آنها هم چون مسعود، مثبت نبود. پس از آن‌که متوجه شدند ما خبرنگار هستیم، محمد 29ساله خودش شروع به صحبت کرد: «اگر بخواهید سوال کنید، بگویم که ما در وضع بسیار دشواری قرار گرفته‌ایم. ما در این‌جا گیر کرده‌ایم. من امیدوارم ترکیه بالاخره مرزهای خود را باز کند.» به گفته محمد، او 6 بار به‌طور غیرقانونی از طریق مرز زمینی وارد یونان شده و هر بار پلیس یونان او را به استان ادرنه ترکیه بازگردانده است. در جواب این پرسش که آیا او دوباره برای رسیدن به یونان تلاش خواهد کرد، گفت: «من شانس خود را تا زمانی که به نتیجه برسد، امتحان خواهم کرد، چراکه در این‌جا من آینده‌ای ندارم. اصلا فردای خود را نمی‌توانم پیش‌بینی کنم. دو هفته پیش، پلیس به این‌جا آمد و50 افغانستانی را دستگیر کرد و به افغانستان بازگرداند. اگر زندگی در آن‌جا امن بود، چرا ما باید از خانه و کاشانه خود خارج می‌شدیم؟»
«ما چاره دیگری به غیر از ترک ترکیه نداریم»
میر احمد 30ساله از مزار شریف نیز برای ورود به اروپا از خاک یونان تلاش کرده است. وی می‌گوید: «ما این‌جا کاری نداریم که انجام بدهیم، بنابراین هیچ چاره‌ای جز ترک ترکیه نداریم. با این حال، همه چیز به این سادگی‌ها هم نیست. به محض این‌که با خودرو از مرز یونان عبور کردیم، پلیس محلی ما را دستگیر کرد و پس از ضرب‌وشتم، مجددا به خاک ترکیه بازگرداند.» هارون 32ساله، دوست میراحمد نیز برای رسیدن به اروپا از طریق یونان و بلغارستان اقدام کرده بود. او گفت: «هر دو بار ما دستگیر و به ترکیه دیپورت شدیم. حتی پلیس بلغارستان قبل از دستگیری، سگ‌ها را به سوی ما روانه کرده و پس از سرقت پول‌های‌مان، ما را به ترکیه بازگرداند».
«این توافق چیزی به ما نمی‌دهد»
تمامی پناهندگان افغانستانی که ما با آنها مصاحبه داشتیم، با کمک قاچاقچیان از مرزهای یونان و بلغارستان عبور کرده بودند. به گفته آنها، هر بار برای انتقال، مبلغ قابل توجهی را پرداخت کرده‌اند. پناهندگان از بیان دقیق مبلغ وجه امتناع کرده، اما روشن است که هزینه چنین خدماتی بین 500 تا 2000 دلار برآورد می‌شود. زمانی که ما به توافق ترکیه و اتحادیه اروپا در مورد پناهجویان اشاره کردیم که براساس آن یونان موظف است بازگشت پناهجویان به ترکیه را پس از گذراندن مراحل قانونی و تنظیم اسناد و مدارک به فرجام برساند، واکنش اکثریت مهاجران یکسان بود: «این توافق چیزی به ما نمی‌دهد. پلیس یونان هر بار با ضرب و شتم و تحقیر، ما را به ترکیه باز می‌گرداند».
«همسر من با ویزای تقلبی قاچاقچیان، دستگیر شد»
عبدالله 24ساله از کابل داستان خود را برای ما تعریف کرد: «من با ویزای دانشجویی، در یکی از دانشگاه‌های آلمان تحصیل می‌کنم. اما همسرم در ترکیه اقامت داشت و من می‌خواستم پس از دریافت روادید، او را نیز به آلمان ببرم. وقتی برای نخستین بار با درخواست صدور ویزای همسرم مخالفت شد، «دلالی» به ما مراجعه کرد و اظهار داشت که می‌تواند در اخذ روادید به ما کمک کند. ما هم برای رسیدن به این مقصود، مبلغ قابل توجهی به او پرداخت کردیم. همسرم پس از گذراندن مصاحبه موفق به دریافت ویزای شنگن شد. دو روز بعد، من به استانبول آمدم تا با همدیگر به آلمان سفر کنیم. ما با هم به بخش کنترل گذرنامه فرودگاه استانبول رفتیم، اما پلیس، همسر مرا دستگیر کرد. معلوم شد که هم مصاحبه و هم ویزا، جعلی هستند. ما به هیچ‌وجه مقصر نیستیم، ما نمی‌خواستیم با ویزای جعلی سفر کنیم، اما درحال حاضر همسرم در زندان است و من نمی‌دانم چه کار باید بکنم».با توجه به توافق ترکیه و اتحادیه اروپا در رابطه با پناهندگان، یونان باید پناهندگانی را که به‌طور غیرقانونی از ترکیه به خاک آنها وارد می‌شوند، به ترکیه بازگرداند، اما این اخراج باید در چارچوب قوانین و به‌طور رسمی صورت پذیرد.
«پلیس یونان پناهندگان را در مرز ترکیه متوقف می‌کند»
ما به استان ادیرنه می‌رویم. در آن‌جا بخش عمده‌ای از پناهندگان تلاش می‌کنند از مرز زمینی به یونان وارد شوند. پناهندگانی که موفق به عبور از رودخانه مرزی مِریچ در ادیرنه می‌شوند، عملا وارد یونان شده‌اند. طبیعی است که بخش قابل توجهی از مرز یونان با سیم‌های خاردار حصار شده است. پناهندگان نیز برای عبور از مرز به دنبال مناطقی هستند که فاقد سیم خاردار باشد. ما خود را به روستای دویران (Doyran) و الچیلی (Elçili) در استان ادیرنه رساندیم. این دو روستا مکانی است که قبلا تعداد بسیار زیادی از مهاجران را در خود جای داده بود. زمانی که ما در یک قهوه‌خانه با ساکنان محلی در روستای دویران صحبت کردیم متوجه شدیم آنها مدت‌هاست پناهنده‌ای را در آن‌جا مشاهده نکرده‌اند، چراکه پس از وقوع کودتای 15 جولای، کنترل مرزها توسط ژاندارمری تقویت شده است. علی کارت، کدخدای روستای دویران گفت: «در 3-2 ماه گذشته هیچ موردی مشاهده نشده است. در مقایسه با آنچه قبلا وجود داشت، پدیده مهاجرت به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است». بنا به اظهارات علی کارت، روستاییان و او بارها مشاهده کرده‌اند که پلیس یونان چگونه از ورود مهاجرانی که قصد ورود به قلمروی یونان از طریق رودخانه مریچ را داشته‌اند، جلوگیری کرده است.
«اگر موافقتنامه اعتبار دارد، پس چرا یونان آن را رعایت نمی‌کند»
پس از دویران ما به روستای اِلچیلی رفتیم. محمد حمدی آکسوی، کدخدای روستا با اشاره به مفاد موافقتنامه ترکیه و اتحادیه اروپا گفت: «وقتی توافقی وجود دارد، پس چرا یونان به آن عمل نمی‌کند. ما بارها و بارها شاهد بودیم که پلیس یونان پس از ضرب‌وشتم مهاجران، آنها را به آب می‌اندازند. این موافقتنامه برای آنها وجود ندارد. ساکنان روستای ما بارها به این پناهندگان کمک کرده‌اند. ما به آنها لباس گرم و خشک و به فرزندان خردسال‌شان، شیر داده‌ایم. من دلم برای آنها می‌سوزد. آخر چگونه می‌توان چنین رفتاری را انسانی نامید؟»با اشاره به این واقعیت که اخیرا تعداد بسیار اندکی سعی در عبور از مرز ترکیه به یونان را دارند، آکسوی می‌گوید: «ما مدت‌هاست که دیگر موردی را در رابطه با عبور افراد از مرز ترکیه به یونان مشاهده نکرده‌ایم، اما افراد زیادی را دیده‌ایم که توسط یونانی‌ها به سوی ترکیه بازگردانده می‌شوند.»