شهروند| سال‌های سال است که در روزهای پایانی جشنواره فیلم فجر حواشی و جنجال‌های پیرامون سیمرغ آرای مردمی تمام مسائل و موارد دیگر جشنواره را تحت سایه خود قرار می‌دهد. سال‌های سال است که برگزارکنندگان جشنواره برای کاستن از حواشی و جنجال‌های این بخش روش‌های مختلفی را برای شمارش آرا پیشنهاد می‌دهند. سال‌های سال است که ارگان‌ها و نهادهای مختلف وعده می‌دهند که در مقام برگزارکننده این بخش می‌توانند بخش آرای مردمی جشنواره را سامان دهند و از حجم حواشی و جنجال‌های این بخش بکاهند. سال‌های سال است که جنگی پنهان برای گرفتن کنترل این بخش در میان است.
پرسش همه ساله
در حالی که اعلام شده به روال سال‌های اخیر امسال نیز مسئولیت آرای مردمی جشنواره فیلم فجر بر عهده خانه سینما خواهد بود، این نهاد صنفی اعلام می‌کند که در تلاش است به صورت الکترونیکی شمارش آرای این بخش را انجام بدهد تا شاید این بخش حساس و حاشیه‌ساز بعد از تمام جنجال‌های سال‌های اخیر اندکی آرامش را نیز احساس کند. در واقع با توجه به رقابت شدید و کاذبی که همه ساله بر سر دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم به انتخاب مردم به وجود می‌آید، این پرسش که چرا این سازوکار شفاف نیست و مقابل ایجاد یک ساختار آنلاین و شفاف در دسترس عموم مقاومت وجود دارد، پرسشی است که در همه دوره‌های اخیر وجود داشته و شاید تلاش‌های خانه سینما برای سروسامان دادن به این بحث‌ها بالاخره آرامش را بر این وادی حاکم سازد.
تاریخ اعتراض
شاید مهمترین سیمرغ جشنواره فیلم فجر برای هر فیلمساز و به‌خصوص هر تهیه‌کننده، سیمرغ بلورین بهترین فیلم به انتخاب مردم باشد. سیمرغی که طبیعتا نمی‌شود آن را به داوران و دولت و حکومت متصل و مرتبط دانست و به عبارت بهتر در صورت رعایت انصاف و عدالت، می‌تواند تمیزترین سیمرغ جشنواره به شمار آید. سیمرغی که اگر واقعا به فیلم برتر داده شود، باید آن فیلم در سال آینده بالاترین فروش را داشته باشد؛ اما بارها و بارها دیده‌ایم که لزوما چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد و بیشترین استقبال از برنده سیمرغ بهترین فیلم مردمی نیست. تردیدها همواره درباره کیفیت انتخاب برنده این جایزه وجود داشته و گاهی علنی بیان شده است.
شاید پررنگ‌ترین ادعا تا پیش از این متعلق به بهروز افخمی بود که چند سال پیش در نشست خبری جشنواره و در واکنش به کنار گذاشتن فیلمش از بخش آرای مردمی مدعی شد سابقه تقلب در اعلام آمارهای مردمی خیلی طولانی است و تا جایی که ما می‌دانیم خانه سینما همیشه تقلب کرده است.
موضعگیری افخمی در آن سال واکنش‌هایی را در پی داشت؛ اما این واکنش‌ها مستند نبود و در حد حرف خلاصه می‌شد. بعد از افخمی زنده‌یاد علی معلم با حضور در برنامه هفت مدعی شد که در خانه سینما کلاهبرداری شده و در ادوار پیشین برنده سیمرغ بهترین مردم به انتخاب مردم را عوض کرده‌اند. ادعایی بسیار سنگین که اگر اثبات می‌شد، رسوایی بزرگی برای جشنواره اتفاق می‌افتاد و دیگر نباید این مسئولیت به خانه سینما سپرده می‌شد؛ ولی این اتهام اثبات نشد و البته مدیران خانه سینما نیز دلشاد از ادامه این روند، در مقابل این اتهام بزرگ سکوت کردند و بی‌سروصدا مجددا رأی‌گیری مردمی جشنواره فیلم فجر را در اختیار گرفتند!
بر پایه چنین انتقادها و اعتراض‌هایی بود که برای نخستین‌بار قرار شد رأی‌گیری به صورت آنلاین از عموم تماشاگران صورت پذیرد که پس از وقوع حواشی در خصوص بلیت‌فروشی عملا این ماجرا منتفی شد!
تلاشی برای همیشه
فراموش نکرده‌ایم که خانه سینما سال گذشته هم پیش از جشنواره قصد داشت آرای سیمرغ مردمی را به صورت اینترنتی اخذ کند؛ اما در آستانه برگزاری جشنواره ترجیح داده شد به روال سال‌های قبل آرای مردمی شمرده شود.
در حقیقت سیمرغی که هر ساله به عنوان پرحاشیه‌‌ترین سیمرغ به برگزیده این بخش که مردم آن را انتخاب می‌کنند، اهدا می‌شود و هر ساله شیوه شمارش آرای مردمی یکی از پربحث‌ترین مسائل مطرح است، سالیان سال است که دنبال راه علاجی است و تاکنون جز شمارش اینترنتی بدیلی بر شیوه فعلی ارایه نشده است؛ اما نکته در این است که هیچگاه این تلاش‌ها از مرحله حرف به عمل نرسیده است.
فراموش نکرده‌ایم سخنان محمد حیدری، دبیر سابق جشنواره فیلم فجر را که سال گذشته پیش از برگزاری این رویداد خبر داد که در تلاش هستیم مکانیزم دیگری را طراحی کنیم تا دیگر نیاز به استقرار صندوق‌های رأی نباشد؛ اما از آن‌جا که هنوز جزییات کامل آن مشخص نشده است، بعدا چگونگی رأی‌گیری در این بخش را اعلام می‌کنیم؛ امیدوارم با رویکرد جدید حاشیه‌ها را به حداقل برسانیم ولي 6 روز به آغاز جشنواره منوچهر شاهسواری، مدیرعامل خانه سینما در نشستی با همراهی علی آشتیانی‌پور مسئول سیمرغ مردمی فیلم فجر به اهالی رسانه گفت: درباره آرای مردمی از مدت‌ها قبل دوستان ما در دفتر جشنواره تلاش می‌کردند كه امکانی را برای فروش بلیت و رأی‌گیری به شکل اینترنتی فراهم کنند و با تشخیص و صلاحدید خودشان با شرکت‌هایی وارد گفت‌وگو شده و به تفاهم رسیده‌اند. وی با تأکید بر این‌که برگزاری الکترونیکی این امر مورد تأیید ما بود، مطرح کرد اما در خانه سینما به این نتیجه رسیدیم که باید رأی‌گیری بهترین فیلم مردمی را به همان شیوه سال قبل اجرا کنیم.
در حقیقت شاهسواری گفت ما در خانه سینما مطلقا با هیچ مانعی روبه‌رو نشدیم؛ چون شیوه قبل را به عنوان یک گزینه‌ای که به آن تسلط داشتیم، کنار دست خود می‌دیدیم. به همین دلیل نگرانی‌های خود را از بابت سایت اطلاع دادیم. هر چند طراحان سایت از جوانان نخبه بودند و ما از این‌که این اتفاق در یک سیستم امن الکترونیکی رخ دهد، مشکلی نداشتیم؛ اما امنیت و عدم اختلال در رأی‌گیری برای ما بسیار مهم بود چون هرگونه اختلالی ممکن بود یک فیلم را از موقعیت A به موقعیت B برساند. سال قبل من در خانه سینما سمتی نداشتم، اما می‌دانم برای امانتداری آرای مردم سنگ‌تمام گذاشته شد. هر چند اتفاق غریبی هم رخ داد که آن هم انطباق رأی مردم با رأی هیأت داوران در کلیت بود.
سیدمحسن هاشمی، مسئول طراحی الگوریتم برگزاری و شمارش آرای مردمی درباره ارزیابی‌اش از شیوه رأی‌گیری اینترنتی گفته: این‌که در نظر دارند برگزاری آرای مردمی را با وب‌سایت اجرا کنند، چندان معلوم نمی‌کند آیا اطلاع‌رسانی را با وب‌سایت انجام می‌دهند یا فرآیند دریافت آرای مردمی را؟ پیشتر اطلاع‌رسانی به صورت وب‌سایت معمول بوده است و احتمالا قصدشان فرآیند برگزاری و دریافت آرای مردمی است. به این ترتیب به نظر می‌رسد باید همان چند نکته را در رعایت عدالت (زمان نمایش، مکان نمایش، تعداد نمایش) مد نظر قرار دهند و ساز‌و‌کاری طراحی کنند که صرفا همان تماشاگران، همان سانس در همان سینما حق رأی داشته باشند! از سوی دیگر برای نظارت ذینفعان نیز حتما باید امکان نظارتی تعبیه کنند. در این صورت (پیش‌بینی تدابیر برای رعایت عدالت و شفافیت) به نظر می‌رسد، امکان شوی این امر کاهش یابد، چرا که حضور مردم و صندوق‌ها و راهنمایان پوشش یکپارچه را نخواهیم داشت و هر کس در خانه یا با سامانه‌های تلفن هوشمند رأی می‌دهد!
حاشیه‌ساز است، از پاسخ معذورم
شاید مهمترین موضوع درباره سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران این باشد که بیشتر اهالی سینما آن را «حاشیه‌دار» و «حاشیه‌ساز» می‌دانند. سال گذشته، «شادمهر راستین» درباره این بخش گفته بود به این دلیل که این بخش دارای اهمیت ویژه‌ای است، بیشترین حاشیه را دارد و حتی احتمال تقلب در این بخش هست. او با تأکید گفته بود که از میان تمامی بخش‌هاي سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مخاطب زمینه تقلب را دارد. همین موضوع است که وقتی اوضاع و احوال و تحلیل این بخش را از اهالی سینما می‌خواهید، هر کدام به بهانه‌ای سعی در شانه خالی‌کردن از زیر بار پاسخگویی به ابهامات مطرح‌شده در این بخش دارند، با این حال برخی هم با شفافیت از حاشیه‌سازی این بخش صحبت به میان می‌آورند.
یدالله صمدی، مدیرعامل اسبق خانه سینما درباره وضع بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره فیلم فجر که توسط خانه سینما برگزار می‌شود، به «شهروند» گفت: گاهی اوقات موضوعاتی هست که دستخوش حاشیه می‌شود و این موضوع هم به نظر من از همان موضوعات است که چون ماهیتا با اما و اگرهایی مواجه است، در مقاطعی که موضوع وارد حاشیه می‌شود، خیلی نباید به آن پرداخت. به همین دلیل من فعلا اجازه می‌خواهم که وارد موضوع نشوم هر چند درباره این موضوع نظراتی دارم.
مسعود ده‌نمکی، کارگردان فیلم اخراجی‌ها نیز که نهمین سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در دوره بیست‌و‌پنجم را در سال 85 از آن خود کرد و در دوره سی‌و‌چهارم هم با فیلم رسوایی 2، یکی از مدعیانی بود که البته در روزهای پایانی به جمع پنج فیلم منتخب تماشاگران راه پیدا نکرد، به نظر از این بخش گله‌مند به نظر می‌رسد. او پس از کلی توضیح که از خبرنگار «شهروند» می‌شنود، از حاشیه‌ساز‌بودن این موضوع بحث به میان آورد و همین دلیل را برای این‌که نظری درباره این بخش از جشنواره نداشته باشد، کافی دانست.
فرهاد اصلانی هم درباره این موضوع معتقد است: همیشه این مردم هستند که تصمیم می‌گیرند، از یک فیلم استقبال کنند یا خیر؛ بنابراین به همین دلیل است که بهترین فیلم از نظر مردم اهمیت بسیار زیادی دارد. همین موضوع می‌تواند رقابتی به وجود آورد که اهالی سینما به تولید فیلم خوب روی
بیاورند.
اصلانی افزود: باید بپذیریم جشنواره فجر، جشنواره‌ای دولتی است و به همین دلیل جایزه‌گرفتن در این جشنواره را خیلی ملاک خوبی برای این‌که تضمینی برای جذب مخاطب و فروش فیلم در گیشه باشد، نمی‌دانم به این دلیل که مخاطبان تقریبا به این باور رسیده‌اند که انتخاب‌ها همسو با یک سلیقه خواهد بود. به همین دلیل است که وقتی خودشان در انتخاب نقش دارند، آن سیمرغ دارای اهمیت خاص و ویژه می‌شود. دلیل این‌که برای بهترین فیلم از نگاه تماشاگر تمامی اهل سینما احترام قائلند، همین است.